اختلال شخصیت مرزی (BPD)، یک چالش پیچیده در سلامت روان است که اغلب در بزرگسالی تشخیص داده می‌شود.
اما آیا می‌دانستید که نشانه‌های اولیه این اختلال ممکن است در کودکی نیز بروز کند؟ تشخیص زودهنگام هرگونه اختلال روانی در کودکان، از اهمیت حیاتی برخوردار است. هرچه زودتر به علائم توجه شود، فرصت بیشتری برای مداخله درمانی موثر و بهبود کیفیت زندگی کودک فراهم می‌شود.
اختلال شخصیت مرزی با نوسانات شدید خلقی، روابط بین فردی ناپایدار و احساس پوچی مشخص می‌شود. این اختلال می‌تواند به طور قابل توجهی بر زندگی روزمره کودک، روابط او با خانواده و دوستان و عملکرد تحصیلی‌اش تأثیر بگذارد.
اما چگونه می‌توان این اختلال را در کودکان تشخیص داد؟ شناخت علائم اولیه و شاخص‌های هشداردهنده، گام مهمی در این مسیر است.
در این مطلب از کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه، به بررسی ۱۰ مورد از مهمترین علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان و تشخیص علائم این اختلال را با رفتارهای طبیعی کودک بررسی می‌کنیم.
با ما همراه باشید تا درک عمیق‌تری از این موضوع پیدا کنید و به عنوان والدین، معلمان یا هر فردی که با کودکان در ارتباط است، بدانید چگونه می‌توانید به آن‌ها کمک کنید.
اختلال شخصیت مرزی در کودکان چیست؟
اختلال شخصیت مرزی (BPD) یک وضعیت روانی پیچیده است که با بی‌ثباتی در روابط میان‌فردی، خودانگاره و احساسات شناسایی می‌شود.
علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان ممکن است شامل نوسانات شدید خلقی، عصبانیت، غم، و اضطراب را تجربه کنند که این دوره‌ها می‌توانند از چند ساعت تا چند روز طول بکشند.
آن‌ها معمولاً با ترس از طرد شدن مواجه‌اند و ممکن است رفتارهای خطرناکی از خود نشان دهند که الگوی مشخصی از تکانشگری و تغییرات سریع عاطفی را آشکار می‌سازد.
تشخیص اختلال شخصیت مرزی در کودکان به دلیل شباهت علائم آن با اختلالات دیگری نظیر افسردگی، اضطراب، و اختلال دوقطبی، چالش‌برانگیز است.
این اختلال غالباً با سایر مشکلات روانی همراه است که باعث پیچیدگی بیشتر در ارزیابی، درمان و مدیریت می‌شود. این همپوشانی می‌تواند شناسایی دقیق را دشوار کند و نیازمند بررسی‌های جامع و دقیق توسط متخصصان برای تدوین راهبردهای درمانی مؤثر باشد.
در کودکان، اختلال شخصیت مرزی تأثیرات عمیقی بر روابط خانوادگی، اجتماعی و آموزشی آن‌ها می‌گذارد و نیازمند یک رویکرد درمانی چندجانبه است.
روان‌درمانی، پشتیبانی از والدین و در برخی موارد استفاده از مداخلات دارویی می‌تواند به تنظیم هیجانات و بهبود رفتار کمک کند.
توجه زودهنگام به این علائم و حمایت مناسب می‌تواند به مدیریت بهتر این اختلال در سال‌های ابتدایی زندگی کمک کند.
۱۰ مورد از مهمترین علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان
علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان بر اساس معیارهای مشابه بزرگسالان تعریف می‌شود و به عنوان الگویی از مشکلات شخصیتی نابالغ که حداقل پنج مورد از ویژگی‌های زیر را شامل می‌شود، شناسایی می‌گردد:
- تلاش مداوم برای جلوگیری از رها شدن.
- روابط ناپایدار و پرتنش با دیگران.
- اختلال در هویت و خودانگاره.
- رفتارهای تکانشی.
- گرایش به خودزنی یا افکار خودکشی.
- بی‌ثباتی شدید عاطفی.
- احساس پوچی مداوم.
- عصبانیت شدید و نامتناسب.
- افکار پارانوئیدی یا گسست مرتبط با استرس.
نشانه‌های اصلی اختلال شخصیت مرزی در کودکان عبارتند از:
۱. حساسیت عاطفی بالا
کودکان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اغلب به موقعیت‌های کوچک یا انتقادات واکنش‌های بسیار شدیدی نشان می‌دهند. این واکنش‌ها معمولاً با گریه، عصبانیت یا گوشه‌گیری همراه است.
۲. ترس از طرد شدن
این کودکان از جدا شدن یا تغییرات کوچک در برنامه‌های روزمره بسیار مضطرب می‌شوند. حتی لحظات کوتاه تنهایی می‌تواند باعث وحشت یا نگرانی شدید از بی‌توجهی شود.
۳. روابط ناپایدار
یکی از علائم اختلالذ شخصیت مرزی در کودکان این است که در روابطشان ممکن است رفتارهای متناقضی داشته باشند؛ گاهی کسی را به شدت دوست دارند و کمی بعد، بدون دلیل مشخص، از او متنفر می‌شوند.
۴. رفتارهای تکانشی
این رفتارها شامل کارهایی است که بدون فکر کردن به عواقب انجام می‌دهند، مانند فرار از خانه یا درگیر شدن در فعالیت‌های خطرناک.
۵. نوسانات خلقی
احساسات این کودکان به سرعت تغییر می‌کند. ممکن است صبح شاد باشند و تا ظهر به شدت غمگین یا عصبانی شوند.
۶. احساس پوچی مداوم
یکی از علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان این است که همیشه حس می‌کنند چیزی کم است یا زندگی‌شان بی‌هدف است. این حس معمولاً با فعالیت‌ها یا روابط دیگر برطرف نمی‌شود.
۷. خشم انفجاری
به خاطر مسائل کوچک یا ناچیز ممکن است عصبانی شوند و با عصبانیت زیادی واکنش نشان دهند. معمولاً بعد از این طغیان‌ها احساس شرم یا گناه می‌کنند.
۸. رفتارهای خودزنی یا افکار خودکشی
برخی از این کودکان ممکن است رفتارهایی مانند بریدن یا آسیب رساندن به خود داشته باشند یا در مورد خودکشی صحبت کنند، حتی اگر قصد جدی برای انجام آن نداشته باشند.
۹. مشکل در هویت
یکی از علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان این است که نمی‌دانند دقیقاً چه کسی هستند یا به چه چیزی علاقه دارند. این سردرگمی می‌تواند شامل مسائل مربوط به اهداف زندگی یا ارزش‌های شخصی‌شان باشد.
۱۰. افکار پارانوئیدی یا گسستگی شدید
در مواقع استرس، ممکن است فکر کنند دیگران قصد آسیب رساندن به آن‌ها را دارند یا حس کنند از بدن یا دنیای اطراف خود جدا شده‌اند.
درک علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان
شناخت علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان به خانواده‌ها و معلمان کمک می‌کند تا با رویکردی حمایتی و تخصصی به آن‌ها کمک کنند. این اختلال نیازمند مداخله زودهنگام، مشاوره تخصصی و ایجاد محیطی امن و پایدار برای کودک است.
چه تفاوت‌هایی بین رفتارهای معمول کودکان و کودکانی با اختلال شخصیت مرزی وجود دارد؟
تشخیص تفاوت بین رفتارهای عادی کودکی و علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان کار آسانی نیست.
بسیاری از ویژگی‌های اختلال شخصیت مرزی مثل تغییرات سریع در خلق و خو و رفتارهای ناگهانی، در مراحل مختلف رشد کودک هم دیده می‌شود. اما چیزی که این دو را از هم جدا می‌کند، شدت، تکرار و تأثیر این رفتارها روی زندگی کودک است.
رفتارهای معمولی کودکان معمولاً کوتاه‌مدت هستند و زود برطرف می‌شوند. مثلاً یک کودک نوپا ممکن است به خاطر گرفتن اسباب‌بازی‌اش از دوستش عصبانی شود، اما این عصبانیت زودگذر است.
اما در اختلال شخصیت مرزی ، رفتارهای منفی مثل عصبانیت شدید یا افسردگی عمیق، مدت طولانی‌تری ادامه پیدا می‌کنند و به طور مداوم تکرار می‌شوند. این رفتارها روی روابط کودک با خانواده، دوستان و حتی عملکردش در مدرسه تأثیر منفی می‌گذارند.
علاوه بر این، دلیل این رفتارها هم فرق می‌کند. رفتارهای عادی کودکان اغلب به دلایل ساده‌ای مثل خستگی، گرسنگی یا تغییر روتین اتفاق می‌افتد.
اما در اختلال شخصیت مرزی، این رفتارها ریشه عمیق‌تری دارند و نشان‌دهنده مشکلاتی در کنترل احساسات و شناخت خود هستند.
بنابراین، تشخیص دقیق اختلال شخصیت مرزی در کودکان نیاز به کمک متخصص است. روانشناسان و روان‌پزشکان باتجربه می‌توانند با دقت تمام علائم را بررسی کنند و تفاوت بین رفتارهای عادی و علائم اختلال شخصیت مرزی را تشخیص دهند.
چه چیزی باعث اختلال شخصیت مرزی در کودکان می شود؟
علل بروز علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان بسیار پیچیده و چندگانه هستند. تصور کنید که ایجاد اختلال شخصیت مرزی شبیه به ساخت یک ساختمان است.
ژن‌ها، محیط زندگی و تجربیات فردی، هر کدام آجرهایی هستند که این ساختمان را می‌سازند. وقتی این آجرها به شیوه خاصی کنار هم قرار بگیرند، ساختمان اختلال شخصیت مرزی شکل می‌گیرد.
۱. عوامل ژنتیکی:
- وراثت: برخی از کودکان به دلیل ژن‌هایی که از والدین خود به ارث می‌برند، بیشتر مستعد ابتلا به اختلال شخصیت مرزی هستند. این به معنای آن است که اگر یکی از والدین یا نزدیکان فرد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی باشد، احتمال ابتلای کودک نیز بیشتر می‌شود.
- تعامل ژن و محیط: ژن‌ها به تنهایی نمی‌توانند باعث ایجاد اختلال شخصیت مرزی شوند. بلکه این ژن‌ها با عواملی که در محیط وجود دارند، تعامل می‌کنند. به عنوان مثال، کودکی که استعداد ژنتیکی برای اختلال شخصیت مرزی دارد، اگر در کودکی مورد آزار و اذیت قرار بگیرد، احتمال بروز این اختلال در او بیشتر می‌شود.
۲. عوامل محیطی:
- تروما: تجربه رویدادهای آسیب‌زا در کودکی، مانند سوءاستفاده جنسی، جسمی یا عاطفی، می‌تواند ریسک ابتلا به علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان را به شدت افزایش دهد. این رویدادها می‌توانند به مغز کودک آسیب بزنند و نحوه واکنش او به احساسات را تغییر دهند.
- بی‌توجهی: وقتی کودکان به اندازه کافی مورد توجه و حمایت قرار نگیرند، ممکن است احساس ناامنی و بی‌ارزشی کنند. این احساسات می‌توانند زمینه ساز بروز اختلال شخصیت مرزی شوند.
- روابط خانوادگی: روابط ناسالم و پرتنش در خانواده نیز می‌تواند خطر ابتلا به علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان را افزایش دهد. به عنوان مثال، اگر کودکی دائماً مورد انتقاد والدین خود قرار گیرد یا احساس کند که مورد بی‌توجهی قرار گرفته است، ممکن است در بزرگسالی مشکلاتی در برقراری روابط داشته باشد.
۳. عوامل روانشناختی:
- دلبستگی ناایمن: رابطه بین کودک و والدین در سال‌های اولیه زندگی بسیار مهم است. اگر این رابطه به درستی شکل نگیرد، کودک ممکن است دلبستگی ناایمنی ایجاد کند. این دلبستگی ناایمن می‌تواند بر نحوه تعامل کودک با دیگران و احساس او نسبت به خود تأثیر بگذارد.
- مشکلات در تنظیم احساسات: کودکان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی معمولاً در کنترل احساسات خود مشکل دارند. آن‌ها ممکن است به سرعت عصبانی شوند یا احساس افسردگی کنند.
- مشکلات در هویت: افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اغلب در مورد هویت خود احساس سردرگمی می‌کنند. آن‌ها ممکن است ندانند که چه کسانی هستند یا چه می‌خواهند.
۴. عوامل بیولوژیکی:
- ناهنجاری‌های مغزی: مطالعات نشان داده‌اند که در مغز افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی ، برخی تفاوت‌ها وجود دارد. به عنوان مثال، ممکن است در مناطقی از مغز که مسئول کنترل احساسات و تکانه‌ها هستند، ناهنجاری‌هایی مشاهده شود.
- اختلال در انتقال‌دهنده‌های عصبی: انتقال‌دهنده‌های عصبی مواد شیمیایی هستند که پیام‌ها را بین سلول‌های مغز منتقل می‌کنند. اختلال در تعادل این مواد شیمیایی می‌تواند بر خلق و خو و رفتار فرد تأثیر بگذارد.
به طور خلاصه، اختلال شخصیت مرزی یک اختلال پیچیده است که تحت تأثیر عوامل متعددی ایجاد می‌شود. برای درمان این اختلال، معمولاً ترکیبی از درمان‌های دارویی و روان‌درمانی استفاده می‌شود.
چگونه اختلال شخصیت مرزی در کودکان تأثیر می گذارد؟
اختلال شخصیت مرزی (BPD) به طور قابل توجهی بر رشد و توسعه کودکان تأثیرگذار است و چالش‌های متعددی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند.
یکی از مهمترین تأثیرات اختلال شخصیت مرزی بر روی تنظیم احساسات کودکان است. کودکان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی، احساسات بسیار شدیدی را تجربه می‌کنند که کنترل یا درک آن‌ها برایشان دشوار است.
این نوسانات شدید عاطفی، از خشم و اضطراب گرفته تا افسردگی، می‌تواند منجر به طغیان‌های هیجانی مکرر و مشکل در مقابله با استرس شود.
این بی ثباتی در احساسات، روابط اجتماعی کودک را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد و باعث می‌شود که او در برقراری ارتباط موثر با همسالان و خانواده مشکل داشته باشد. در نتیجه، کودکان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی اغلب احساس انزوا و سوء تفاهم می‌کنند.
تأثیر اختلال شخصیت مرزی بر عملکرد تحصیلی نیز قابل توجه است. تکانشگری و نوسانات خلقی مرتبط با این اختلال، تمرکز و ثبات کودک در انجام تکالیف مدرسه را مختل می‌کند.
علاوه بر این، مشکلات در تنظیم احساسات می‌تواند بر تعاملات کودک با همکلاسی‌ها و معلمان تأثیر بگذارد. از طرفی، اختلال شخصیت مرزی می‌تواند باعث شود که کودک تصویر منفی از خود داشته باشد و احساس ارزشمندی نکند. این مسئله می‌تواند منجر به عزت نفس پایین و در برخی موارد، رفتارهای خودآزاری شود.
اگر علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان به درستی تشخیص داده نشود و درمان مناسب برای آن صورت نگیرد، این مشکلات می‌توانند تا بزرگسالی همراه فرد باقی بمانند و منجر به مشکلات جدی‌تر در زندگی شخصی، اجتماعی و حرفه‌ای شوند.
بنابراین، تشخیص زودهنگام و درمان مناسب اختلال شخصیت مرزی در کودکان بسیار مهم است تا از بروز عوارض طولانی مدت پیشگیری شود.
سایر شرایطی که در کودکان شبیه اختلال شخصیت مرزی هستند؟
تشخیص علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان می‌تواند بسیار چالش‌برانگیز باشد، زیرا بسیاری از بیماری‌های دیگر علائمی شبیه به اختلال شخصیت مرزی دارند. این شباهت‌ها تشخیص دقیق را دشوار می‌کند.
یکی از این بیماری‌ها، افسردگی است. کودکان مبتلا به افسردگی نیز ممکن است احساس غمگینی شدید، بی‌حالی و بی‌علاقگی کنند.
همچنین ممکن است تغییرات شدیدی در اشتها و خواب آن‌ها دیده شود. این علائم شبیه به برخی از علائم اختلال شخصیت مرزی است.
اما تفاوت اصلی این است که افسردگی معمولاً دوره‌هایی دارد و بین این دوره‌ها، کودک ممکن است احساس بهتری داشته باشد. در حالی که در اختلال شخصیت مرزی ، بی ثباتی عاطفی به صورت مداوم وجود دارد.
اختلال دوقطبی نیز بیماری دیگری است که با اختلال شخصیت مرزی اشتباه گرفته می‌شود. کودکان مبتلا به اختلال دوقطبی، دوره‌هایی از شادی بیش از حد و انرژی زیاد را تجربه می‌کنند که به دنبال آن دوره‌هایی از افسردگی شدید می‌آید.
این نوسانات شدید خلقی شبیه به اختلال شخصیت مرزی است. اما در اختلال شخصیت مرزی ، این نوسانات بیشتر به صورت تغییرات سریع و غیرقابل پیش‌بینی در خلق و خو دیده می‌شود.
اختلال بیش‌فعالی کم‌توجهی (ADHD) نیز می‌تواند با اختلال شخصیت مرزی اشتباه گرفته شود. کودکان مبتلا به ADHD معمولاً بیش‌فعال، بی‌توجه و تکانشی هستند.
این علائم ممکن است با برخی از علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان مانند تکانشگری و مشکلات در روابط اجتماعی اشتباه گرفته شوند.
اما تفاوت اصلی این است که در ADHD، مشکل اصلی در توجه و کنترل رفتار است، در حالی که در اختلال شخصیت مرزی ، مشکل اصلی در تنظیم احساسات و روابط بین فردی است.
بنابراین، تشخیص دقیق علائم اختلال شخصیت مرزی در کودکان نیاز به بررسی دقیق علائم توسط یک متخصص سلامت روان کودک دارد. متخصص با توجه به شدت، مدت زمان و الگوی علائم، می‌تواند تشخیص دقیق را انجام دهد و درمان مناسب را تجویز کند.
چگونه از کودک مبتلا به اختلال شخصیت مرزی حمایت کنیم؟
حمایت از کودکان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی (BPD) نیازمند صبر، آگاهی و استفاده از استراتژی‌های مناسب است. در ادامه روش‌های مؤثر برای کمک به این کودکان توضیح داده شده است:
۱. ایجاد محیط امن و پایدار
- فراهم کردن محیطی که کودک احساس امنیت کند و از رها شدن یا تغییرات ناگهانی نترسد، بسیار مهم است.
- رعایت برنامه‌های روزمره و اطلاع‌رسانی درباره هر تغییر، می‌تواند به کاهش اضطراب کودک کمک کند.
۲. تقویت مهارت‌های تنظیم هیجان
- به کودک کمک کنید احساسات خود را شناسایی و بیان کند.
- از روش‌های آرامش‌بخش مانند تنفس عمیق، تمرینات ذهن‌آگاهی یا فعالیت‌های هنری برای کاهش شدت احساسات استفاده کنید.
۳. حفظ روابط حمایتی و باثبات
- در روابط خود با کودک ثبات داشته باشید و از واکنش‌های عاطفی شدید پرهیز کنید.
- به او اطمینان دهید که مورد محبت و حمایت شماست، حتی زمانی که اشتباهی مرتکب می‌شود.
۴. اجتناب از قضاوت یا تنبیه شدید
- رفتارهای تکانشی یا نوسانات خلقی کودک نباید با انتقاد یا تنبیه شدید مواجه شود.
- به جای سرزنش، درباره علت رفتار و احساس او صحبت کنید و راه‌حل‌های جایگزین ارائه دهید.
۵. آموزش مهارت‌های اجتماعی
- به کودک کمک کنید مهارت‌های لازم برای مدیریت روابط، حل تعارض و بیان خواسته‌ها به شیوه‌ای سالم را یاد بگیرد.
- از بازی‌های گروهی یا جلسات مشاوره‌ای برای تقویت این مهارت‌ها استفاده کنید.
۶. جلب حمایت تخصصی
- مراجعه به روان‌شناس یا مشاور کودک که در زمینه اختلال شخصیت مرزی تخصص دارد، بسیار مؤثر است.
- از درمان‌هایی مانند درمان دیالکتیکی رفتاری (DBT) برای آموزش مدیریت هیجانات و تقویت رفتارهای سالم استفاده کنید.
۷. توجه به رفتارهای خودآزاری یا افکار خودکشی
- رفتارهای آسیب‌رسان یا افکار مرتبط با خودکشی را جدی بگیرید و بلافاصله با یک متخصص تماس بگیرید.
- ایجاد محیطی عاری از خطر و نظارت مداوم می‌تواند از وقوع این رفتارها جلوگیری کند.
۸. تقویت حس ارزشمندی و اعتماد به نفس
- کودک را به خاطر تلاش‌ها و موفقیت‌هایش تشویق کنید.
- به او کمک کنید نقاط قوت خود را شناسایی کند و احساس مثبتی نسبت به خود پیدا کند.
۹. حمایت از خودتان به عنوان والد یا مراقب
- حمایت از کودک مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می‌تواند دشوار باشد. مراقب سلامت روان خود باشید و در صورت نیاز از گروه‌های پشتیبانی یا مشاور کمک بگیرید.
۱۰. ترویج صبر و امید
- درمان و مدیریت اختلال شخصیت مرزی زمان‌بر است. صبور باشید و با تمرکز بر پیشرفت‌های کوچک، کودک را به سمت بهبود هدایت کنید.
این حمایت‌ها به کودک کمک می‌کند تا احساسات خود را بهتر مدیریت کند، روابط پایدارتری داشته باشد و به مرور زمان کیفیت زندگی او بهبود یابد.
سخن پایانی
تشخیص اختلال شخصیت مرزی در کودکان نیازمند دقت و توجه ویژه است. همانطور که در این مقاله بررسی شد، علائم این اختلال ممکن است با علائم سایر بیماری‌های روانی اشتراکاتی داشته باشد.
به همین دلیل، تشخیص دقیق تنها توسط متخصصان بهداشت روان و با انجام ارزیابی‌های جامع امکان‌پذیر است.
والدین، معلمان و سایر افرادی که با کودکان در ارتباط هستند، نقش مهمی در شناسایی علائم هشداردهنده و مراجعه به متخصص دارند.
تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کودک و جلوگیری از عوارض طولانی مدت این اختلال کمک کند.
در نهایت، مهم است به یاد داشته باشیم که هر کودکی منحصر به فرد است و ممکن است علائم و شدت آن‌ها متفاوت باشد.
بنابراین، به جای برچسب‌گذاری کودکان، بهتر است به علائم آن‌ها توجه کنیم و برای دریافت کمک حرفه‌ای اقدام کنیم. با حمایت و درمان مناسب، کودکان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می‌توانند زندگی سالم و پرباری داشته باشند.
منبع: choosingtherapy
