رابطه جنسی، تنها یک عمل فیزیکی نیست؛ بلکه یک جنبه مهم از سلامت روان و روابط اجتماعی است. در هر سنی، اما بهویژه در دوران سالمندی، رابطه جنسی میتواند به حفظ حس نزدیکی عاطفی و اجتماعی میان زوجها کمک کند.
با افزایش سن، تغییرات جسمی مثل کاهش سطح هورمونها، کاهش انرژی جسمانی و مشکلات سلامتی میتواند میل و لذت جنسی را تحت تأثیر قرار دهد، اما این تنها یک بخش از مسئله است.
از منظر روانشناختی، سالمندان ممکن است با تغییرات در خودپنداره و هویت جنسی خود مواجه شوند. خودپنداره یعنی تصویری که فرد از خود در ذهن دارد و شامل نحوهی درک و ارزیابی فرد از بدن، جنسیت و تواناییهای جنسی است.
این تصویر در دوران سالمندی ممکن است به دلیل تغییرات جسمانی یا اجتماعی متزلزل شود. به عنوان مثال، بسیاری از سالمندان ممکن است احساس کنند که جذابیت جنسی خود را از دست دادهاند، یا از سوی جامعه یا اطرافیان به آنها به عنوان افرادی “غیرجنسی” نگاه شود.
این نوع نگرشها میتواند تأثیر منفی بر اعتماد به نفس و اختلالات جنسی در سالمندان بگذارد. در این مطلب از کلینیک روان پزشکی و روان شناسی جوانه، به بررسی دلایل اختلالات جنسی در سالمندان و راهکارهایی برای بهبود کیفیت زندگی این عزیزان خواهیم پرداخت پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
چرا اختلالات جنسی در سالمندان رخ میدهد؟ (علت اختلالات جنسی)
سالمندان به دلیل افزایش سن، اغلب بیشتر در معرض بیماریها و نیاز به مصرف داروهای مختلف قرار میگیرند. این شرایط ممکن است بر توانایی آنها در برقراری روابط جنسی و لذت بردن از آن تأثیر منفی بگذارد. مشکلاتی نظیر بیماریهای مزمن، ناتوانیهای جسمی، اثرات جانبی داروها و حتی جراحیها میتوانند سلامت اختلالات جنسی در سالمندان را تحت تأثیر قرار دهند.
در ادامه به برخی از بیماریها و شرایطی که میتوانند بر روابط جنسی سالمندان اثر بگذارند، اشاره میکنیم.
۱. آرتروز
بیماری آرتریت میتواند باعث دردهای شدیدی شود که تماس جنسی را برای سالمندان ناخوشایند کند. به منظور کاهش درد و افزایش راحتی، روشهایی مانند استراحت قبل از رابطه جنسی، استفاده از حمام آب گرم، و تغییر موقعیت یا زمان فعالیت جنسی توصیه میشود.
۲. زوال عقل
در افراد مبتلا به زوال عقل، ممکن است مشکلاتی از جمله ناتوانی در شناخت همسر یا شریک زندگی رخ دهد، اما همچنان میل جنسی در آنها وجود داشته باشد. در برخی موارد، این افراد ممکن است تمایلات جنسی خود را به سمت افراد دیگر نیز سوق دهند که میتواند برای شریک زندگی گیجکننده و ناراحتکننده باشد. در چنین شرایطی، مشاوره و راهنمایی از پزشک ضروری است.
۳. مصرف الکل
مصرف بیش از حد الکل میتواند تأثیرات منفی بر اختلالات جنسی در سالمندان بگذارد. در مردان، مشکلات نعوظ ایجاد میشود و در زنان، ارگاسم به تأخیر میافتد. کاهش مصرف الکل میتواند به بهبود این مشکلات کمک کند.
۴. درد مزمن
دردهای مزمن که در بسیاری از سالمندان شایع است، میتواند مانعی برای برقراری صمیمیت جنسی باشد. همچنین درد مزمن باعث خستگی و کاهش انرژی میشود که علاقه به رابطه جنسی را کاهش میدهد. با این حال، درد مزمن نباید بهعنوان بخشی از روند پیری پذیرفته شود و در بسیاری از موارد میتوان آن را درمان کرد.
۵. دیابت
دیابت یکی از بیماریهایی است که میتواند مشکلات جنسی، به ویژه در مردان، ایجاد کند و باعث اختلال در نعوظ شود. خوشبختانه، داروها و درمانهای موجود میتوانند به مدیریت این مشکلات کمک کنند.
۶. افسردگی
افسردگی میتواند باعث کاهش تمایل به فعالیتهای لذتبخش مانند رابطه جنسی شود. این کاهش میل جنسی از جمله نشانههای رایج افسردگی است و درمان این اختلال میتواند به بهبود کیفیت زندگی جنسی کمک کند.
۷. بیماری قلبی
بیماریهای قلبی و تنگی عروق ممکن است جریان خون را محدود کنند که میتواند رسیدن به ارگاسم را برای افراد دشوار کند.
علاوه بر این، برخی از زوجین نگران بروز مشکلات قلبی در حین فعالیت جنسی هستند. اگرچه معمولاً رابطه جنسی برای بیشتر افراد مبتلا به بیماری قلبی ایمن است، همیشه باید با پزشک مشورت شود تا از سلامت و ایمنی این فعالیت اطمینان حاصل شود.
۸. بیاختیاری ادرار
از دست دادن کنترل مثانه یا نشت ادرار با افزایش سن شایعتر میشود. در حین رابطه جنسی، فشار اضافی بر روی شکم میتواند باعث نشت ادرار شود. برای کاهش این مشکل، تخلیه مثانه قبل و بعد از رابطه جنسی توصیه میشود تا فشار اضافی بر روی مثانه کم شود و از اختلالات جنسی در سالمندان پیشگیری شود.
۹. تأثیر داروها
عوارض جانبی برخی داروها ممکن است بر توانایی و اختلالات جنسی در سالمندان اثر منفی بگذارد. مشکلاتی نظیر اختلال در انزال، مشکل در برانگیختگی و ارگاسم، کاهش میل جنسی، و خشکی واژن از جمله این تأثیرات هستند.
برخی از داروهایی که میتوانند این مشکلات را ایجاد کنند، شامل داروهای فشار خون، آنتیهیستامینها، داروهای ضد افسردگی، داروهای مربوط به بیماریهای روانی، آرامبخشها، داروهای بیماری پارکینسون، داروهای ضد سرطان، سرکوبکنندههای اشتها، و داروهای ضد زخم میباشند. در صورت مشاهده این مشکلات، مشورت با پزشک درباره تغییر یا تنظیم داروها توصیه میشود.
۱۰. چاقی
با افزایش سن، خطر چاقی و اضافه وزن افزایش مییابد. چاقی میتواند خطر بروز مشکلاتی مانند اختلال نعوظ را بیشتر کند. کاهش وزن از طریق رژیم غذایی مناسب و فعالیت بدنی میتواند به بهبود این مشکلات کمک کند و سلامت جنسی را ارتقا دهد.
۱۱. بیماری پیرونی
بیماری پیرونی یک اختلال است که در آن بافت اسکار زیر پوست آلت تناسلی تشکیل میشود و منجر به انحنای غیرطبیعی آلت، بهویژه در حین نعوظ، میگردد. این انحنا میتواند نعوظ را دردناک و دشوار کند و مقاربت جنسی را دردناک یا حتی غیرممکن سازد. افرادی که به این بیماری مبتلا هستند باید با پزشک متخصص مشورت کنند تا راهکارهای درمانی مناسب برای مدیریت این اختلالات جنسی در سالمندان در نظر گرفته شود.
۱۲. جراحیها
برخی از جراحیها، به ویژه در نواحی حساس بدن، میتوانند باعث کاهش میل جنسی و اختلالات جنسی در سالمندان شوند. این کاهش میل ممکن است موقتی باشد و با بهبودی جسمانی برطرف شود. با این حال، در صورت کاهش طولانیمدت میل جنسی پس از جراحی، مشاوره با پزشک یا متخصص جنسی مفید است.
این مسائل نشان میدهد که رابطه جنسی در دوران سالمندی تحت تأثیر بسیاری از عوامل جسمی و دارویی قرار میگیرد. توجه به این مشکلات و دریافت کمک حرفهای میتواند به سالمندان در بهبود کیفیت روابط جنسی و حفظ سلامت روانی و جسمانی کمک کند.
انواع رایج اختلالات جنسی در سالمندان چیست؟
رایجترین اختلالات جنسی در سالمندان عبارتند از:
۱. کاهش میل جنسی
با افزایش سن، میل جنسی ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی یا روانی کاهش یابد.
۲. ناراحتی یا درد در حین رابطه جنسی
بیماریهای مزمن و خشکی واژن میتوانند باعث درد یا ناراحتی در هنگام رابطه جنسی و اختلالات جنسی در سالمندان شوند.
۳. تغییرات نعوظ، از جمله اختلال نعوظ
ناتوانی در حفظ یا ایجاد نعوظ یکی از مشکلات شایع در میان مردان مسن است.
۴. زود انزالی یا تأخیر در انزال
اختلال در کنترل انزال، چه بهصورت زودرس و چه با تأخیر، در سالمندان رخ میدهد.
۵. کاهش توان جنسی
توانایی فیزیکی برای برقراری رابطه جنسی با افزایش سن کاهش مییابد.
۶. آسیبپذیری و حساسیت اندام جنسی
پوست و بافتهای جنسی با افزایش سن حساستر و آسیبپذیرتر میشوند.
این اختلالات جنسی در سالمندان میتوانند تأثیرات روانی و عاطفی قابلتوجهی بر فرد و رابطه زناشویی بگذارند. با این حال، بسیاری از این مشکلات با مشاوره تخصصی و درمانهای مناسب قابل مدیریت و بهبود هستند.
دلایل کاهش میل جنسی در مردان سالمند چیست؟
وقتی آقایان سنشان بالا میرود، بدنشان تغییراتی میکند که ممکن است باعث شود کمتر به رابطه جنسی علاقهمند شوند. یکی از این تغییرات، کم شدن یک هورمون به نام تستوسترون است.
این هورمون برای میل جنسی آقایان خیلی مهم است. علاوه بر این، بیماریهایی مثل دیابت یا فشار خون بالا و حتی داروهایی که مصرف میکنند هم میتوانند روی میل جنسی تأثیر بگذارند. همچنین، استرس، ناراحتیهای روحی و خستگی هم میتوانند باعث این مشکل شوند.
دلایل کاهش میل جنسی در زنان سالمند چیست؟
وقتی خانمها به سن یائسگی میرسند، بدنشان تغییرات مهمی میکند. یکی از این تغییرات، توقف تولید هورمونهای زنانه است.
این هورمونها برای حفظ رطوبت واژن و ایجاد میل جنسی بسیار مهم هستند. با کاهش این هورمونها، واژن خشک میشود و رابطه جنسی میتواند دردناک باشد.
به همین دلیل، بسیاری از خانمها در این دوران، تمایل کمتری به برقراری رابطه جنسی پیدا میکنند. این تغییرات هورمونی معمولاً بین سنین ۴۵ تا ۵۰ سالگی اتفاق میافتد و حدود یک تا دو سال طول میکشد.
مشکلات جنسی مردان در دوران سالمندی چیست؟
با افزایش سن، سطح هورمون تستوسترون در مردان کاهش مییابد. این کاهش به معنای مختل شدن علاقه یا فعالیت جنسی نیست، اما بدن دچار تغییراتی میشود که شامل موارد زیر است:
- نیاز به تحریک بیشتر برای ایجاد نعوظ و دستیابی به ارگاسم
- ارگاسم کوتاهتر
- انزال با قدرت کمتر و کاهش حجم منی
- نیاز به زمان بیشتر برای بازگشت به نعوظ پس از رابطه جنسی و ارگاسم
مشکلات جنسی زنان در دوران سالمندی چیست؟
تغییرات جنسی در زنان بهویژه با افزایش سن و بعد از یائسگی رخ میدهد. این تغییرات تأثیر چشمگیری بر میل جنسی آنها دارند و شامل موارد زیر است:
- نیاز به زمان بیشتر برای تحریک و دستیابی به ارگاسم
- کوتاه و باریکتر شدن واژن
- نازک و سفت شدن دیوارههای واژن
- احساس درد هنگام برقراری رابطه جنسی
- کاهش ترشحات روانکننده واژن
رابطه جنسی چه فوایدی برای سالمندان دارد؟
- این موضوع نه تنها به افزایش امید به زندگی در افراد کمک میکند، بلکه میتواند طول عمر آنها را نیز افزایش دهد.
- آزاد شدن مقدار زیادی اندورفین در بدن به دلیل مصرف انرژی در حین رابطه جنسی، موجب کاهش استرس و اضطراب میشود.
- از طریق برقراری رابطه جنسی، میتوان از بسیاری از مشکلات و نگرانیهای ذهنی فاصله گرفت و به آرامش نسبی دست یافت.
- رابطه جنسی به بهبود سلامت جسمی هر دو طرف کمک میکند.
- این فعالیت فرصتی مناسب برای ابراز عشق و عمق بخشیدن به روابط عاطفی است.
بیماریهای مقاربتی در سالمندان
سالمندانی که از نظر جنسی فعال هستند، ممکن است در خطر ابتلا به HIV و سایر بیماریهای مقاربتی (STD) قرار داشته باشند. با این حال، بسیاری از این افراد فکر میکنند که به بیماریهای مزمن دچار نمیشوند و به همین خاطر کمتر به پیشگیری اهمیت میدهند.
این مشکل بخشی به دلیل کمبود آگاهی و دانش درباره روابط جنسی در دوران سالمندی است. همچنین، بیماریهای مقاربتی در سالمندان معمولاً بررسی نمیشوند و آنها کمتر به دنبال درمان میروند. متأسفانه، گاهی اوقات این بیماریها به عنوان بخشی از پیری تلقی میشوند و تا مدتها درمان نمیشوند.
روشهای درمانی اختلالات جنسی در سالمندان چیست؟
برای درمان اختلالات جنسی، ابتدا باید علت اصلی مشکل بررسی شود. بهترین روش درمان برای سالمندان با اختلالات جنسی به طور معمول ترکیبی از گزینههای مختلف است. مردان میتوانند با درمانگر خود درباره استفاده از داروهای خوراکی برای درمان اختلال نعوظ، مانند مهارکنندههای PDE5، یا هورموندرمانی صحبت کنند. همچنین ممکن است از دستگاههای وکیوم یا تزریق داروها کمک بگیرند. استفاده از ویبراتور روی آلت نیز میتواند تحریک بیشتری برای نعوظ ایجاد کند.
زنان نیز میتوانند با درمانگر خود در مورد استفاده از استروژن موضعی صحبت کنند تا برخی از تغییرات در سطح روغنکاری و بافتهای واژن را کاهش دهند. استفاده از لوریکانتها در طول رابطه جنسی نیز میتواند به راحتی و لذت بیشتر کمک کند.
علاوه بر درمانهای دارویی، گزینههای غیر دارویی نیز وجود دارد که شامل:
- افزایش تحریک جنسی
- درمانهای شناختی رفتاری
- درمان اضطراب و کاهش حساسیت
- آموزش مهارتهای ارتباطی برای زوجین متناسب با شرایط فردی
۴ روش برای تقویت اختلالات رابطه جنسی در سالمندان
۱. گفتگو با شریک زندگی:
با شریک خود درباره تغییراتی که تجربه میکنید صحبت کنید و سعی کنید هیچیک از شما را به خاطر بروز مشکلات سرزنش نکنید. ارتباط باز و صادقانه میتواند به درک بهتری از احساسات و نیازهای همدیگر کمک کند.
۲. مشاوره با درمانگر:
یکی از روشهای مؤثر، صحبت با یک درمانگر است. برخی درمانگران تخصصهای خاصی در زمینه مسائل جنسی دارند و میتوانند به افرادی که با مشکلات جنسی مواجه هستند، کمک کنند.
۳. اهمیت معاشقه:
تحقیقات نشان داده است که از هر ۱۰ نفر مرد و زنی که در گروه سنی ۷۵ تا ۸۵ سال هستند، ۹ نفر به معاشقه اهمیت زیادی میدهند و معمولاً قبل از برقراری رابطه جنسی، معاشقه میکنند. بنابراین، معاشقه را هرگز فراموش نکنید.
۴. مراجعه به پزشک:
کاهش میل و اختلالات جنسی در سالمندان معمولاً طبیعی است، اما اگر متوجه شدید که میل جنسیتان خیلی کمتر شده، بهتر است به یک پزشک مراجعه کنید. پزشک میتواند داروهایی را برای افزایش میل جنسی تجویز کند.
در نهایت، حفظ ارتباط سالم و صمیمی با شریک زندگی و استفاده از روشهای مناسب میتواند به بهبود کیفیت زندگی جنسی شما کمک کند. فراموش نکنید که هیچکس تنها نیست و حمایتهای حرفهای و اجتماعی در دسترس هستند.
اهمیت رابطه جنسی ایمن در سالمندان
سالمندانی که از نظر جنسی فعال هستند، ممکن است در معرض خطر ابتلا به بیماریهایی مانند سیفلیس، سوزاک، عفونت کلامیدیا، تبخال تناسلی، هپاتیت B، زگیل تناسلی و تریکومونازیس قرار بگیرند؛ بنابراین، لازم است که بدانید سن به تنهایی نمیتواند افراد را از ابتلا به بیماریهای مقاربتی (STDs) محافظت کند. برای حفظ سلامتی خود و شریک زندگیتان، از روشهای پیشگیری و رعایت بهداشت جنسی غافل نشوید.