اختلالات خوردن چیست؟ این پرسشی است که ذهن بسیاری از افراد را به خود مشغول کرده است. اختلالات خوردن، بیماری‌های روانی پیچیده‌ای هستند که با رابطه ناسالم فرد با غذا مشخص می‌شوند.
این رابطه ناسالم می‌تواند به شکل‌های مختلفی بروز کند، از جمله محدود کردن شدید غذا، پرخوری بی‌رویه، یا ترکیبی از هر دو است.
این اختلالات نه تنها بر سلامت جسمی، بلکه بر سلامت روان، روابط اجتماعی و کیفیت کلی زندگی افراد تأثیر می‌گذارند.
تصور کنید در دنیایی زندگی می‌کنید که غذا نه تنها برای تغذیه، بلکه به عنوان ابزاری برای کنترل احساسات، تنبیه خود یا کسب تأیید دیگران مورد استفاده قرار می‌گیرد.
این همان دنیایی است که افراد مبتلا به اختلالات خوردن در آن گرفتار می‌شوند. آنها درگیر نبردی دائمی با خود هستند و تلاش می‌کنند تا به تصویری ایده‌آل از بدن دست یابند که اغلب با واقعیت فاصله زیادی دارد. در ادامه این مطلب از کلینیک روان شناسی و مشاوره جوانه، به بررسی انواع مختلف اختلالات خوردن، علل بروز آنها، عوارض و روش‌های درمان خواهیم پرداخت.
اختلالات خوردن چیست؟
اختلالات خوردن چیست؟ همه ما غذا می‌خوریم تا زنده بمانیم، اما برای بعضی‌ها غذا بیشتر از یک نیاز ساده است. اختلال خوردن یعنی اینکه رابطه شما با غذا خیلی پیچیده شده است.
شاید خیلی کم غذا بخورید، خیلی زیاد بخورید، یا بعد از غذا احساس گناه و ناراحتی کنید. این مشکل فقط مربوط به غذا نیست، بلکه روی همه چیز از جمله احساسات، وزن و حتی روابط شما تأثیر می‌گذارد.
علائم اختلالات خوردن در افراد مختلف و بسته به نوع آن متفاوت است. ممکن است کالری‌ها را بشمارید، غذاها را محدود کنید، یا بعد از غذا خوردن استفراغ کنید. گاهی ممکن است بیشتر از حد نیاز غذا بخورید یا حتی چیزهای غیرخوراکی مصرف کنید. به جای لذت از غذا، ممکن است بعد از خوردن احساس گناه یا شرمندگی کنید.
هر فرد رابطه منحصربه‌فردی با غذا دارد و این موضوع طبیعی است. اما تشخیص اختلالات خوردن دشوار است، چون ممکن است به رفتارهای خود عادت کرده باشید. اگر احساس می‌کنید در چرخه‌ای از رفتارهای ناسالم گرفتار شده‌اید، به یاد داشته باشید که همیشه درمان و حمایت در دسترس است تا به شما کمک کند دوباره به تعادل برسید.
انواع اختلالات خوردن چیست؟
اختلالات خوردن انواع مختلفی دارند که هر یک علائم و الگوهای خاص خود را دارند:
- بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa): شامل محدودیت شدید در مصرف غذا، ترس شدید از افزایش وزن و تصویر منفی از بدن است.
- پرخوری عصبی (Bulimia Nervosa): خوردن بیش از حد و سپس اقدام به خلاص شدن از غذا از طریق استفراغ، مصرف ملین‌ها یا ورزش شدید.
- اختلال پرخوری (Binge Eating Disorder): خوردن بیش از حد و احساس گناه و افسردگی پس از آن.
- پیکا (Pica): مصرف مواد غیر خوراکی مانند گچ یا خاک.
- اختلال نشخوار فکری (Rumination Disorder): بازگشت غذای هضم نشده به دهان و دوباره بلعیدن یا تف کردن آن.
- اختلال مصرف غذای محدود کننده/اجتنابی (ARFID): محدودیت شدید در مصرف غذا بدون ارتباط با تصویر بدن یا تلاش برای کاهش وزن.
ممکن است فردی بیش از یک نوع اختلال خوردن را به طور همزمان تجربه کند.
اختلالات خوردن در ایران چقدر شایع است؟
آمار دقیقی از شیوع اختلالات خوردن در ایران به دلیل کمبود پژوهش‌های جامع وجود ندارد، اما مطالعات محدود نشان می‌دهند که این اختلالات، به ویژه بی‌اشتهایی عصبی و پرخوری عصبی، در سال‌های اخیر در حال افزایش هستند. با توجه به تغییرات فرهنگی و اجتماعی، از جمله تأثیرات رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی بر تصویر بدن، اختلالات خوردن به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان بیشتر دیده می‌شود.
هرچند شیوع این اختلالات در ایران نسبت به کشورهای غربی کمتر گزارش شده است، اما آگاهی عمومی در مورد این مشکل و نیاز به ارائه خدمات درمانی تخصصی برای افراد مبتلا در حال افزایش است.
علائم و نشانه‌های اختلالات خوردن چیست؟
علائم و نشانه‌های اختلالات خوردن بسته به نوع آن متفاوت هستند، اما برخی از علائم رایج اختلالات خوردن چیست؟
- نوسانات خلقی
- احساس خستگی مداوم
- غش کردن یا سرگیجه
- نازک شدن یا ریزش مو
- کاهش وزن شدید یا تغییرات غیر قابل توضیح در وزن
- تعریق بیش از حد یا گرگرفتگی
از نظر رفتاری، افراد مبتلا به اختلالات خوردن چیست؟
- محدود کردن شدید مصرف غذا
- پرخوری در مدت کوتاه
- پرهیز از غذا یا برخی گروه‌های غذایی
- استفراغ اجباری بعد از خوردن یا استفاده نادرست از ملین‌ها
- ورزش اجباری پس از هر وعده غذایی
- استفاده مکرر از حمام پس از غذا
- کناره‌گیری از دوستان و فعالیت‌های اجتماعی
- مخفی کردن یا دور ریختن غذا
- داشتن عادات غیرمعمول مانند جویدن بیش از حد غذا یا خوردن پنهانی
تشخیص اختلال خوردن در افراد عزیز ممکن است دشوار باشد، زیرا این تغییرات اغلب به عنوان تلاش‌هایی برای بهبود سلامت تلقی می‌شوند. همچنین، از ظاهر افراد نمی‌توان به راحتی متوجه شد که آیا به اختلال خوردن مبتلا هستند یا خیر.
احساس فرد مبتلا به اختلال خوردن چگونه است؟
اگر دچار اختلال خوردن هستید، ممکن است احساس کنید:
- غذا برای شما به عنوان یک دشمن عمل می‌کند یا می‌تواند به شما آسیب برساند.
- بعد از خوردن، کار اشتباه یا شرم‌آوری انجام داده‌اید.
- به اندازه کافی لاغر یا در وزن مناسب نیستید.
- اگر نتوانید به وزن یا نیازهای غذایی خاصی برسید، احساس شکست می‌کنید.
- دیگران شما را به طور منفی قضاوت می‌کنند.
- تنها چیزی که در زندگی‌تان می‌توانید کنترل کنید، نحوه و مقدار غذایی است که می‌خورید.
- از ترس قضاوت دیگران نمی‌خواهید با آنها وقت بگذرانید.
این احساسات به هیچ وجه انتخاب شما نیستند. اختلال خوردن فراتر از مسائل جسمانی است و به شدت بر توانایی شما در تصمیم‌گیری، احساسات و تعامل با دیگران تأثیر می‌گذارد.
علت اختلالات خوردن چیست؟ (چه چیزی باعث این اختلال می‌شود؟)
علت دقیق اختلالات خوردن هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهد که چندین عامل می‌توانند به بروز این اختلالات کمک کنند، از جمله:
۱. ژنتیک:
مطالعات نشان داده‌اند که اختلالاتی مانند بی‌اشتهایی عصبی، پرخوری عصبی و اختلال پرخوری در خانواده‌ها دیده می‌شوند. ممکن است ویژگی‌های ژنتیکی خاصی از خانواده بیولوژیکی‌تان به ارث ببرید که خطر ابتلا به این اختلالات را افزایش می‌دهد.
۲. بیولوژی مغز:
دوپامین و سروتونین مواد شیمیایی در مغز هستند که احساس لذت و شادی را به وجود می‌آورند. تحقیقات نشان می‌دهند که این مواد شیمیایی در حین برخی رفتارهای مرتبط با اختلالات خوردن فعال می‌شوند.
۳. ایده‌آل‌های فرهنگی و اجتماعی:
فشار برای «تطابق» با معیارهای غیرواقعی اجتماعی می‌تواند بر سلامت روانی شما تأثیر بگذارد و رفتارهای شما را تحت تأثیر قرار دهد. در عصر دیجیتال، رسانه‌های اجتماعی، تلویزیون و فیلم‌ها نیز ممکن است بر عزت نفس شما تأثیر بگذارند، به ویژه اگر احساس کنید به اندازه کافی شبیه افرادی که تحسین می‌کنید نیستید.
۴. شرایط زمینه‌ای سلامت روان:
زمانی که مدیریت دیگر جنبه‌های زندگی برایتان دشوار است، ممکن است به رفتارهای افراطی در مورد غذا روی بیاورید. این وسواس‌ها درباره غذا می‌توانند به روشی ناسالم برای کنار آمدن با احساسات یا تجربیات دردناک تبدیل شوند. به همین دلیل، اختلالات خوردن ممکن است همراه با دیگر مشکلات روانی بروز کنند.
عوامل خطر برای اختلالات خوردن چیست؟
همانطور که در اختلالات خوردن چیست برای شما توضیح داده‌ایم می‌توان گفت که اختلالات خوردن می‌توانند هر فردی را در هر سنی تحت تأثیر قرار دهند، اما این اختلالات به‌ویژه در میان نوجوانان و جوانان شایع‌تر هستند. شما در معرض خطر بیشتری هستید اگر:
- در سابقه خانوادگی اختلالات خوردن یا سایر مشکلات سلامت روان وجود داشته باشد.
- تجربه ضربه‌های فیزیکی، عاطفی یا جنسی را داشته باشید.
- دچار بیماری‌های روانی زمینه‌ای مانند اضطراب، افسردگی یا اختلال وسواس فکری-اجباری باشید.
- در فعالیت‌هایی شرکت کنید که وزن یا اندازه بدن در آنها اهمیت دارد، مانند ژیمناستیک، کشتی یا شنا.
- تغییرات بزرگ در زندگی‌تان را تجربه کنید، مانند شروع مدرسه یا کار جدید، طلاق یا نقل مکان.
- به دیابت نوع ۱ مبتلا باشید؛ مطالعات نشان می‌دهند که تا ۲۵ درصد از زنان و افرادی که از دیابت نوع ۱ رنج می‌برند، ممکن است دچار اختلال خوردن شوند.
- شخصیتی کمال‌گرا داشته باشید و به دنبال دستیابی به کمال باشید.
عوارض و اثرات اختلالات خوردن چیست؟
محدود کردن شدید کالری، استفراغ به طور عمدی یا ورزش افراطی می‌تواند تأثیرات منفی جدی بر سلامت جسمانی شما داشته باشد. اختلالات خوردن درمان‌نشده می‌توانند به عوارض خطرناکی منجر شوند، از جمله:
- آریتمی و نارسایی قلبی و سایر مشکلات قلبی
- رفلاکس اسید یا بیماری ریفلاکس معده به مری (در آن اسید معده به سمت مری باز می‌گردد)
- مشکلات گوارشی
- فشار خون پایین (هیپوتانسیون)
- نارسایی اندام و آسیب مغزی
- پوکی استخوان
- کم‌آبی شدید و یبوست
- توقف قاعدگی (آمنوره) و ناباروری
- سکته
- آسیب دندان
به عنوان یک وضعیت سلامت روان، احساسات شما نسبت به غذا یا تصویر بدنتان می‌تواند شما را در معرض خطر خودکشی یا افکار خودکشی قرار دهد.
اگر در هر زمانی احساس خستگی یا نیاز به صحبت با کسی دارید، می‌توانید با کلینیک مشاوره و روانشناسی جوانه تماس بگیرید و از ویزیت غیر حضوری آن بهره‌مند شوید. در کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه، ما می‌توانیم به شما در مدیریت این چالش‌ها و بهبود سلامت روانی‌تان کمک کنیم.
از کجا بفهمیم که اختلالات خوردن داریم؟ (تشخیص این اختلال )
برای تشخیص اختلال خوردن، ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی معمولاً مراحل زیر را انجام می‌دهند:
- معاینه فیزیکی: پزشک ابتدا بدن شما را بررسی می‌کند.
- بررسی علائم: او به علائم و نشانه‌های شما توجه می‌کند.
- آگاهی از عادات غذایی و ورزشی: در مورد نحوه غذا خوردن و فعالیت‌های ورزشی شما سؤال می‌پرسد.
- درخواست آزمایش: ممکن است نیاز به انجام آزمایش‌های تصویربرداری، آزمایش خون یا ادرار داشته باشید تا دیگر علل احتمالی علائمتان را رد کند یا بررسی کند که آیا عارضه‌ای دارید.
برای تشخیص، متخصصان از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی ویرایش پنجم انجمن روانپزشکی آمریکا (DSM-5-TR) استفاده می‌کنند.
این راهنما علائم مربوط به هر نوع اختلال خوردن را مشخص می‌کند. برای دریافت تشخیص اختلال خوردن، نیازی نیست همه علائم را داشته باشید.
حتی اگر اختلال خاصی در فهرست DSM نباشد، ممکن است همچنان به کمک برای غلبه بر مشکلات مربوط به غذا نیاز داشته باشید.
چه کسی اختلال خوردن را تشخیص می‌دهد؟
پزشکان و متخصصان سلامت روان، مانند روانشناسان و روانپزشکان، مسئول تشخیص اختلالات خوردن هستند. پزشک به علائمی که شما در اختیار آن می‌گذارید توجه می‌کند و یک معاینه فیزیکی انجام دهد و آزمایش خون را برای بررسی سلامت شما تجویز کند.
از طرف دیگر، یک مشاور سلامت روان ارزیابی روانشناختی انجام می‌دهد تا اطلاعات بیشتری درباره رفتارها و باورهای غذایی شما به دست آورد. این فرایند کمک می‌کند تا دلیل مشکلات شما شناسایی شود و بهترین راهکارها برای درمان انتخاب شود.
اختلالات خوردن چگونه درمان می‌شود؟
درمان اختلالات خوردن بسته به نوع آن متفاوت است و می‌تواند شامل گزینه‌های زیر باشد:
۱. روان‌درمانی:
یک متخصص سلامت روان می‌تواند بهترین نوع درمان را برای شرایط شما انتخاب کند. این گزینه‌ها شامل درمان فردی، گروهی و خانوادگی می‌شود. بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات خوردن، درمان شناختی رفتاری (CBT) را انتخاب می‌کنند.
۲. داروها:
اگر با اختلال خوردن، مشکلات دیگری مانند اضطراب یا افسردگی هم دارید، مصرف داروهای ضد افسردگی، داروهای ضد روان‌پریشی یا سایر داروها می‌تواند به بهبود این شرایط کمک کند.
۳. مشاوره تغذیه:
یک متخصص تغذیه که در زمینه اختلالات خوردن آموزش دیده است، می‌تواند به شما در بهبود عادات غذایی و ایجاد برنامه‌های غذایی سالم کمک کند. این متخصص همچنین نکاتی درباره خرید مواد غذایی و برنامه‌ریزی و تهیه وعده‌های غذایی ارائه می‌دهد.
بهترین روش معمولاً ترکیبی از این درمان‌هاست. تیم درمانی شما با همکاری یکدیگر برنامه‌ای جامع برای رسیدگی به جنبه‌های فیزیکی، روانی و رفتاری این بیماری طراحی خواهند کرد.
حتی اگر اختلال تغذیه‌ای تشخیص داده نشود، یک متخصص پزشکی می‌تواند به شما در مدیریت مسائل مربوط به غذا یا سایر شرایطی که بر سلامت شما تأثیر می‌گذارد، کمک کند.
چگونه می‌توانم خطر ابتلا به اختلالات خوردن را کاهش دهم؟
دریافت درمان برای مشکلات عمومی سلامتی و اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و اختلال وسواس فکری، می‌توانید در مراحل اولیه علائم، خطر ابتلا به اختلالات خوردن را کاهش دهید.
اگر شما والدین یا سرپرست هستید و می‌دانید که اختلالات خوردن در خانواده‌تان وجود دارد، می‌توانید با انجام کارهای زیر، خطر را در میان کودکان خود کاهش دهید:
- الگوی مثبت باشید: رفتارهای سالم را در زندگی خود نشان دهید.
- غذاهای سالم بخورید: از صحبت کردن درباره غذا به عنوان “خوب” یا “بد” پرهیز کنید.
- از بحث درباره رژیم غذایی دوری کنید: این موضوع را با کودکان خود مطرح نکنید.
- اظهار نظر منفی درباره بدن خود نکنید: این نوع صحبت‌ها می‌تواند بر نگرش کودکان نسبت به خودشان تأثیر منفی بگذارد.
چه زمانی باید به یک ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی مراجعه کنم؟
اگر شما نشانه‌های زیر را دارید به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید:
- متوجه شوید که رابطه‌تان با غذا به شما آسیب می‌زند.
- توجه کنید که این رابطه ممکن است مانع انجام فعالیت‌های روزمره‌تان شود.
- درد قفسه سینه، تنگی نفس یا تپش قلب را تجربه کنید.
- به طور مکرر دچار سرگیجه یا غش شوید.
- از گلودرد شدید یا رفلاکس اسید رنج ببرید.
سخن پایانی
اما به طور کلی اختلالات خوردن چیست؟ اختلال خوردن مثل یک مهمان ناخوانده است که آرام‌آرام وارد زندگی‌مان می‌شود. ممکن است در ابتدا متوجه حضورش نباشیم، اما کم‌کم روی روح و جسممان تأثیر می‌گذارد. این اختلالات گاهی آنقدر عادی می‌شوند که فکر می‌کنیم همه این‌طور هستند.
اما خبر خوب اینجاست که شما تنها نیستید و راه‌هایی برای بهبود وجود دارد. اگر احساس می‌کنید که درگیر اختلال خوردن هستید، لطفا این موضوع را جدی بگیرید و از کمک متخصصان استفاده کنید. روانشناسان و متخصصان تغذیه می‌توانند با شما همکاری کنند تا بتوانید رابطه سالمی با غذا برقرار کنید.
شاید فکر کنید بهبود غیرممکن است، اما با حمایت اطرافیان و تلاش خودتان، می‌توانید بر این مشکل غلبه کنید. با یک دوست، یکی از اعضای خانواده یا حتی یک مشاور صحبت کنید. گاهی اوقات، شنیده شدن و حمایت شدن، بزرگ‌ترین قدم برای آغاز بهبودی است.
منبع: clevelandclinic