آیا تا به حال احساس کردهاید که افکار و احساساتتان شما را کنترل میکنند؟ یا شاید اطرافیانتان به شما گفتهاند که بیش از حد نگران هستید یا خیلی زود عصبانی میشوید. ممکن است این نشانههایی از یک اختلال روانی باشد.
انواع اختلالات روانی بسیار متنوع هستند و از اضطراب و افسردگی گرفته تا اختلالات شخصیتی و روانپریشی را شامل میشوند. این اختلالات میتوانند زندگی روزمره را مختل کرده و روابط اجتماعی را تحت تأثیر قرار دهند. اما خبر خوب این است که با تشخیص به موقع و درمان مناسب، بسیاری از این اختلالات قابل کنترل هستند.
در این مطلب از کلینیک روان شناسی و مشاوره جوانه، قصد داریم به بررسی انواع مختلف اختلالات روانی، انواع هرکدام وعلائم آن ها بپردازیم. با ما همراه باشید تا به درک بهتری از دنیای پیچیده اختلالات روانی دست پیدا کنید.
اختلالات روانی چیست؟
همه ما گاهی اوقات احساس اضطراب، غمگینی یا عصبانیت میکنیم. این احساسات بخشی طبیعی از زندگی هستند. اما وقتی این احساسات خیلی شدید، طولانی مدت و غیرقابل کنترل شوند و مانع از انجام کارهای روزمره ما شوند، ممکن است نشانهای از یک اختلال روانی باشند.
اختلالات روانی به مجموعهای از بیماریها یا شرایطی گفته میشود که به طور مستقیم بر عملکرد مغز و رفتارهای فرد تأثیر میگذارند.
این اختلالات میتوانند باعث تغییرات قابل توجهی در افکار، احساسات، و واکنشهای فرد شوند. افرادی که دچار این مشکلات میشوند ممکن است در عملکردهای روزمرهشان مانند کار، تحصیل یا روابط اجتماعی دچار مشکل شوند.
هر اختلال روانی علائم خاص خود را دارد و از نظر شدت و مدت زمان میتواند متفاوت باشد؛ برای مثال، اضطراب شدید و طولانیمدت، افسردگی عمیق، یا نوسانات خلقی مداوم میتوانند نشانههای برخی از این اختلالات باشند.
این اختلالات نه تنها روی حالت روحی و عاطفی تأثیر میگذارند، بلکه ممکن است عملکرد جسمی فرد را نیز تحت تأثیر قرار دهند.
عواملی مانند ژنتیک، محیط زندگی، تجربههای تلخ و آسیبهای روانی میتوانند در بروز این مشکلات نقش داشته باشند.
با این حال، با پیشرفت علم روانشناسی و درمانهای جدید مانند مشاورههای روانشناختی، دارو درمانی و روشهای نوین مثل rTMS، افراد میتوانند به بهبود و مدیریت بهتر این اختلالات دست یابند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
انواع اختلالات روانی چیست؟
انواع اختلالات روانی شامل مجموعه گستردهای از شرایطی هستند که میتوانند به شکلهای مختلفی بر افکار، احساسات و رفتارهای فرد تأثیر بگذارند.
از شایعترین این اختلالات میتوان به اضطراب، افسردگی، اختلالات خلقی مانند دوقطبی، اختلالات خوردن، و اختلالات شخصیتی اشاره کرد.
هر یک از این اختلالات ویژگیها و علائم خاص خود را دارند و نیازمند تشخیص و درمان تخصصی هستند. درک درست این مشکلات میتواند به بهبود و مدیریت بهتر آنها کمک کند.
در ادامه مطلب به ۱۴ مورد از رایج ترین لیست انواع اختلالات روانی اشاره می کنیم:
- اختلالات اضطرابی
- اختلالات روان پریشی
- اختلالات خوردن
- اختلالات سوء مصرف مواد
- اختلالات شخصیتی
- اختلالات مرتبط با تروما
- اختلالات رشدی
- اختلال دو قطبی و اختلالات مرتبط
- اختلال گستگی
- اختلالات روان تنی
- اختلالات خوردن
- اسکیزوفرنی
- اختلال های ایذایی
- اختلال افسردگی
۱. اختلالات اضطرابی
اختلالات اضطرابی شرایطی هستند که با ترس، نگرانی و اضطراب شدید همراهاند و بر رفتارهای فرد تأثیر میگذارند. ترس واکنشی احساسی به یک تهدید واقعی یا خیالی است، در حالی که اضطراب به پیشبینی تهدیدی اشاره دارد که ممکن است در آینده رخ دهد.
علائم اختلال اضطراب
- نشانه های اختلال اضطراب شامل موارد زیر است:
- احساس نگرانی یا ترس مداوم
- افزایش ضربان قلب
- تعریق بیش از حد
- تنفس سریع یا دشوار
- لرزش یا احساس ضعف
- مشکلات خواب
- مشکلات تمرکز
- اجتناب از موقعیتهای خاص
- احساس وحشت یا دلهره
- ناراحتی ودرد مدوام در ناحیه قفسه سینه
انواع اختلالات روانی شامل موارد مختلفی میشوند، از جمله:
اختلال اضطراب فراگیر (GAD):
در این وضعیت، فرد بهطور مداوم در مورد مسائل روزمره بیش از حد نگران است. اگرچه استرس و نگرانی بخشی طبیعی از زندگی هستند، اما در GAD این نگرانیها چنان شدید میشوند که عملکرد روزانه و سلامت فرد را مختل میکنند.
آگورافوبیا (ترس از مکانهای شلوغ):
این اختلال با ترس از حضور در مکانهای عمومی و شلوغ مشخص میشود. افراد مبتلا از ترس اینکه نتوانند در شرایط اضطراری به راحتی فرار کنند، از این مکانها اجتناب میکنند. این ترس ممکن است آنقدر شدید شود که حتی فرد نتواند از خانه خارج شود.
اختلال اضطراب اجتماعی:
افراد مبتلا به این اختلال از اینکه در جمع مورد قضاوت قرار بگیرند یا به آنها توجه شود، ترس شدید و غیرمنطقی دارند. این اضطراب میتواند زندگی اجتماعی، تحصیلی و کاری فرد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
فوبیاهای خاص:
این ترسهای شدید از چیزها یا موقعیتهای خاص مانند ارتفاع، عنکبوت یا حیوانات هستند. فوبیاها به چند دسته اصلی مانند ترس از حیوانات، مکانهای بسته، حوادث طبیعی و مسائل پزشکی تقسیم میشوند و میتوانند باعث بروز علائمی چون تپش قلب، لرزش و حتی ترس از مرگ شوند.
اختلال هراس (پانیک):
این اختلال با حملات ناگهانی وحشت مشخص میشود که بدون دلیل آشکار بروز میکنند. افراد مبتلا معمولاً از وقوع مجدد این حملات هراس دارند و از مکانها یا موقعیتهایی که ممکن است در آنها حمله رخ دهد، دوری میکنند.
اختلال اضطراب جدایی:
این اختلال به ترس شدید از جدا شدن از فردی که به او دلبستگی دارید، اشاره دارد. این مشکل بیشتر در کودکان دیده میشود، اما بزرگسالان نیز میتوانند آن را تجربه کنند.
افراد مبتلا به این اختلال از انجام فعالیتهای روزانه مانند رفتن به مدرسه یا حتی ازدواج کردن به دلیل ترس از دوری اجتناب میکنند.
طبق مطالعهای که در آرشیو روانپزشکی عمومی منتشر شده، حدود ۱۸ درصد از بزرگسالان آمریکایی با نوعی از اختلال اضطرابی دست و پنجه نرم میکنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله اختلال اضطرابی چیست؟ مراجعه کنید.
۲. اختلالات روان پریشی
اختلالات روانپریشی، بیماریهایی هستند که باعث میشوند افراد، دنیای اطراف خود را به گونهای متفاوت و گاهی عجیب ببینند.
تصور کنید که صداهایی میشنوید که دیگران نمیشنوند، یا باورهایی دارید که هیچ منطقی ندارند. اینها فقط بخشی از علائم اختلالات روانپریشی هستند. این اختلالات باعث میشوند که فرد، ارتباط خود را با واقعیت از دست بدهد و در دنیایی زندگی کند که برای دیگران قابل درک نیست.
این اختلالات میتوانند زندگی روزمره فرد را به شدت مختل کنند. فرد مبتلا ممکن است در انجام کارهای روزمره، برقراری ارتباط با دیگران و حتی مراقبت از خود با مشکل مواجه شود.
خوشبختانه با تشخیص به موقع و درمان مناسب، بسیاری از افراد مبتلا به اختلالات روانپریشی میتوانند زندگی بهتری داشته باشند.
علائم اختلالات روانپریشی
- توهمات (شامل توهمات بینایی و شنوایی)
- هذیانها
- فکر کردن به افکار آشفته یا بیسروته
- کاهش یا فقدان احساسات
- اختلال در تفکر و تمرکز
- رفتارهای غیرمعمول یا ناهنجار
- مشکلات اجتماعی و ارتباطی
- اختلال در عملکرد روزمره
انواع مختلف اختلالات روان پریشی شامل موارد زیر است:
اختلال هذیانی:
در این اختلال، فرد باورهای نادرستی دارد که به شدت به آنها اعتقاد دارد، اما سایر جنبههای ذهنی و عاطفی او معمولاً طبیعی است.
به عبارت دیگر، فرد ممکن است در تفکر و احساساتش دچار مشکل نشود، اما در مورد یک یا چند موضوع خاص بسیار بدبین و مطمئن باشد.
این باورها میتوانند شامل ایدههایی درباره تهدیدات، آسیبها یا توطئههای خیالی باشند. درمان میتواند شامل رواندرمانی و دارو باشد تا به فرد کمک کند باورهای نادرست خود را شناسایی کند.
اختلال اسکیزوافکتیو:
این اختلال ترکیبی از علائم اسکیزوفرنی و اختلالات خلقی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی است. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است دچار توهمات و هذیانها شوند، اما همچنین نوسانات شدید خلقی را نیز تجربه کنند.
این وضعیت میتواند باعث بروز مشکلات جدی در روابط اجتماعی و عملکرد روزمره فرد شود. درمان معمولاً شامل داروهای ضد روانپریشی و داروهای تثبیتکننده خلق است.
اختلال روانپریشی ناشی از مواد:
این اختلال زمانی بروز میکند که مصرف مواد مخدر خاصی مانند آمفتامینها یا الکل باعث ایجاد علائم روانپریشی میشود. افراد ممکن است دچار توهمات، هذیانها و اختلال در تفکر شوند، اما این علائم معمولاً به محض قطع مصرف مواد کاهش مییابند.
این اختلال میتواند بهدلیل مصرف مداوم مواد به مشکلات جدیتری منجر شود. درمان شامل ترک مواد و مشاوره برای مدیریت علائم است.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله روان پریشی چیست؟ مراجعه کنید.
۳.اختلالات خوردن
اختلالات خوردن، انواع اختلالات روانی پیچیدهای هستند که رابطه فرد با غذا، وزن و شکل بدن را تحت تاثیر قرار میدهند. این اختلالات فراتر از یک عادت غذایی ناسالم هستند و ریشه در عوامل روانی، اجتماعی و بیولوژیکی دارند.
افرادی که به اختلال خوردن مبتلا هستند، اغلب با افکار و احساسات منفی در مورد بدن خود دست و پنجه نرم میکنند و از کنترل بر روی غذا خوردن عاجز هستند. این اختلالات میتوانند به شدت بر سلامت جسمی و روانی فرد تاثیر گذاشته و حتی به مرگ منجر شوند.
علائم اختلالات خوردن
- نوسانات شدید وزن
- ترس شدید از چاق شدن
- وسواس در مورد کالری و چربی
- پنهان کاری در مورد غذا خوردن
- ورزش بیش از حد
- احساس گناه و شرم پس از غذا خوردن
- اجتناب از غذاهای خاص
- استفاده از مسهل، قیآور یا سایر داروها برای کاهش وزن
- تغییرات خلقی شدید
- انزوا و گوشهگیری
انواع اختلالات خوردن
بیاشتهایی عصبی (آنورکسیا نوروسا):
در این اختلال، فرد به شدت از غذا اجتناب میکند و ترس شدیدی از چاق شدن دارد. آنها اغلب وزن خود را به شدت کاهش میدهند و ممکن است به اختلالات جسمی مانند مشکلات قلبی، پوکی استخوان و اختلالات هورمونی دچار شوند.
پرخوری عصبی (بولیمیا نوروسا):
در این اختلال، فرد در دورههای کوتاهمدت، مقادیر زیادی غذا میخورد و سپس برای جبران آن، اقدام به استفراغ، استفاده از مسهل یا ورزش شدید میکند. افراد مبتلا به بولیمیا اغلب احساس گناه و شرم شدیدی دارند.
اختلال پرخوری:
این اختلال با پرخوری مکرر و احساس عدم کنترل بر روی غذا خوردن مشخص میشود. افراد مبتلا به این اختلال، معمولاً احساس گناه و ناراحتی پس از پرخوری دارند اما اقدام به پاکسازی مانند افراد مبتلا به بولیمیا نمیکنند.
اختلال اجتناب یا محدودیت غذا:
در این اختلال، فرد به دلایل مختلف از جمله ترس از بافت غذا، ترس از چاق شدن یا دلایل حسی، از غذا خوردن اجتناب میکند. این اختلال میتواند منجر به کمبود وزن و مشکلات تغذیهای شود.
پیکا یا هرزخواری
پیکا یا هرزهخواری، یک اختلال خوردن است که در آن فرد تمایل به خوردن مواد غیرخوراکی مانند خاک، گچ، یخ، کاغذ و حتی مواد سمی دارد. این میل به خوردن مواد غیر خوراکی میتواند دلایل مختلفی داشته باشد و در افراد با سنین و جنسیتهای مختلف دیده شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله اختلال خوردن چیست؟ مراجعه کنید.
۴. اختلالات سوء مصرف مواد: زنجیری که روح را میبندد
اختلال سوء مصرف مواد، انواع اختلالات روانی است که باعث میشود فرد به طور مداوم و به رغم عواقب منفی، به مصرف مواد مخدر یا الکل ادامه دهد.
این بیماری بر روح و روان، بدن و روابط اجتماعی فرد تأثیر میگذارد و میتواند زندگی او را به کلی نابود کند. افراد مبتلا به این اختلال، اغلب احساس میکنند که نمیتوانند مصرف مواد را متوقف کنند، حتی اگر بخواهند.
علائم این اختلال بسیار متنوع است و میتواند بسته به نوع ماده مصرفی و شدت اعتیاد، متفاوت باشد. برخی از این علائم عبارتند از:
- تغییر در الگوهای خواب
- بیتوجهی به مسئولیتهای شخصی و اجتماعی
- تلاش برای مخفی کردن مصرف مواد
- تحریکپذیری و پرخاشگری
- مشکلات مالی
- تغییرات در اشتها و وزن
- تحمل بالا نسبت به ماده مصرفی
- علائم ترک شدید هنگام قطع مصرف
انواع اختلالات سوء مصرف مواد
اختلال مصرف الکل:
این اختلال شامل مصرف بیش از حد الکل است که منجر به مشکلات جسمی، روانی و اجتماعی میشود. افراد مبتلا به این اختلال ممکن است به کبد چرب، مشکلات قلبی و اختلالات حافظه دچار شوند.
اختلال مصرف مواد افیونی:
مواد افیونی مانند هروئین و مورفین، تأثیر شدیدی بر سیستم پاداش مغز دارند و باعث ایجاد وابستگی شدید میشوند. افراد مبتلا به این اختلال، اغلب به دنبال دوزهای بالاتر مواد هستند و برای تأمین مواد، به هر کاری دست میزنند.
اختلال مصرف محرکها:
محرکهایی مانند کوکائین و متآمفتامین باعث افزایش انرژی، هوشیاری و احساس سرخوشی میشوند. مصرف طولانیمدت این مواد میتواند به پارانویا، توهم و روانپریشی منجر شود.
اختلال مصرف کانابیس(حشیش) :
مصرف طولانیمدت و زیاد حشیش میتواند باعث مشکلات حافظه، کاهش انگیزه، مشکلات روانی و اختلال در عملکرد اجتماعی شود.
اختلال مصرف مواد توهمزا:
مواد توهمزا مانند LSD یا اسید و قارچهای ماشروم ، باعث ایجاد توهمات شنوایی و بینایی و تغییر در ادراک واقعیت میشوند.
۵. اختلالات شخصیتی
اختلالات شخصیتی یکی از انواع اختلالات روانی است که الگوهای ثابت و پایدار در تفکر، احساس و رفتار هستند که به طور قابل توجهی با آنچه در فرهنگ فرد انتظار میرود متفاوت هستند.
این الگوها از دوران نوجوانی شروع میشوند و در طول زندگی فرد ادامه مییابند. افراد مبتلا به اختلالات شخصیتی، اغلب در روابط بین فردی، کار و سایر جنبههای زندگی خود با مشکل مواجه میشوند.
این انواع اختلالات روانی به دلیل انعطافناپذیری و مقاومت در برابر تغییر، تشخیص و درمان آنها را چالشبرانگیز میکند.
علائم اختلالات شخصیتی
علائم اختلالات شخصیتی شامل موارد زیر است:
- مشکلات در برقراری روابط نزدیک و صمیمی
- مشکل در درک و همدلی با احساسات دیگران
- مشکلات در کنترل خشم و پرخاشگری
- نوسانات شدید خلقی
- احساس پوچی و بیارزشی
- رفتارهای خود تخریبی
- مشکل در تنظیم احساسات
- مشکل در تصمیمگیری
- مشکل در تطبیق با تغییرات
- حساسیت بیش از حد به انتقاد
انواع اختلالات شخصیتی
اختلال شخصیت ضد اجتماعی:
این افراد اغلب بیرحم، بیمسئولیت و بیتفاوت نسبت به حقوق دیگران هستند. آنها ممکن است به دروغگویی، تقلب و قانونشکنی روی آورند.
اختلال شخصیت مرزی:
افراد مبتلا به این اختلال اغلب نوسانات شدید خلقی، روابط بین فردی ناپایدار و ترس شدید از ترک شدن را تجربه میکنند. آنها ممکن به خودزنی یا تهدید به خودکشی روی آورند.
اختلال شخصیت نمایشی:
این افراد تمایل دارند در مرکز توجه باشند و اغلب با رفتارهای اغراقآمیز و جلب توجه، دیگران را تحت تأثیر قرار دهند.
اختلال شخصیت خودشیفته:
افراد مبتلا به این انواع اختلالات روانی، احساس خودبزرگبینی و حقطلبی شدیدی دارند و نیاز بیش از حد به تحسین و توجه دیگران دارند.
اختلال شخصیت اجتنابی:
این افراد به شدت از قضاوت شدن میترسند و به همین دلیل از برقراری روابط اجتماعی اجتناب میکنند.
اختلال شخصیت وابسته:
افراد مبتلا به این اختلال، به شدت به دیگران وابسته هستند و اغلب نیاز به حمایت و تأیید دیگران دارند.
اختلال شخصیت وسواسی فکری-جبری:
این افراد به شدت به جزئیات و نظم اهمیت میدهند و اغلب در انجام کارهای روزمره با مشکل مواجه میشوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله اختلال وسواس فکری – جبری مراجعه کنید.
۶.اختلالات مرتبط با تروما
اختلالات مرتبط با تروما، دسته بزرگی از بیماریهای روانی هستند که در نتیجه تجربه رویدادهای بسیار دردناک و آسیبزا ایجاد میشوند.
این رویدادها میتوانند شامل بلایای طبیعی، تصادفات شدید، جنگها، خشونت خانگی، سوءاستفاده جنسی و رویدادهای تهدیدکننده زندگی باشند. این تجربیات تلخ میتوانند اثرات عمیقی بر ذهن و جسم فرد گذاشته و منجر به ایجاد علائم مختلفی شوند.
افرادی که دچار اختلالات مرتبط با تروما میشوند، اغلب با احساسات شدیدی مانند ترس، اضطراب، غم و خشم دست و پنجه نرم میکنند.
این افراد ممکن است دائماً به یاد رویدادهای تروماتیک بیافتند و از موقعیتها و افرادی که آنها را به یاد آن رویدادها میاندازند، اجتناب کنند.
علائم اختلالات مرتبط با تروما
- فلاشبکها یا بازگشتهای ناگهانی به رویداد تروماتیک
- کابوسهای شبانه مرتبط با رویداد تروماتیک
- بیحسی عاطفی و کاهش علاقه به فعالیتهایی که قبلاً لذتبخش بودند
- دوری از مکانها، اشخاص یا فعالیتهایی که یادآور تجربههای آسیبزا هستند.
- مشکلات خواب
- تحریکپذیری، عصبانیت و پرخاشگری
- مشکلات تمرکز و حافظه
- احساس گناه یا شرم
- احساس بیارزشی و ناامیدی
- افکار خودکشی
انواع اختلالات مرتبط با تروما
اختلال استرس پس از سانحه (PTSD):
شایعترین انواع اختلالات روانی نوع اختلال مرتبط با تروما است. این اختلال با علائمی مانند فلاشبک، کابوس، اجتناب و بیشتحریکی همراه است. افرادی که دچار PTSD میشوند، اغلب احساس میکنند که در رویداد تروماتیک گیر افتادهاند و نمیتوانند از آن فرار کنند.
اختلال اضطراب حاد:
این اختلال پس از یک رویداد تروماتیک شدید رخ میدهد و معمولاً تا یک ماه طول میکشد. علائم این اختلال مشابه PTSD است اما شدت و مدت زمان آنها کمتر است.
اختلال تطبیقی:
این اختلال در پاسخ به یک استرسزای قابل تشخیص ایجاد میشود و با علائمی مانند افسردگی، اضطراب، اختلال در رفتار و مشکلات بین فردی همراه است.
اختلال استرس پس از سانحه پیچیده:
این اختلال در افرادی دیده میشود که در معرض تروماهای مکرر و طولانیمدت قرار گرفتهاند، مانند افرادی که مورد سوءاستفاده جنسی یا جسمی قرار گرفتهاند. این اختلال با علائم پیچیدهتری مانند اختلال در هویت، اختلال در روابط بین فردی و مشکلات در تنظیم هیجانات همراه است.
اختلال واکنش حاد به استرس:
این اختلال در ساعات یا روزهای پس از یک رویداد تروماتیک رخ میدهد و با علائمی مانند بیحسی، جدایی از واقعیت، اختلال در حافظه و مشکلات تمرکز همراه است.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله تروما چیست؟ مراجعه کنید.
۷.اختلالات رشدی
اختلالات رشدی، طیف وسیعی از انواع اختلالات روانی هستند که بر رشد طبیعی مغز و سیستم عصبی تأثیر میگذارند و باعث بروز مشکلاتی در یادگیری، رفتار، ارتباطات و مهارتهای حرکتی میشوند.
این انواع اختلالات روانی از کودکی آغاز شده و ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا کنند. کودکان مبتلا به اختلالات رشدی، اغلب در انجام کارهای روزمره مانند یادگیری، بازی کردن و برقراری ارتباط با دیگران با مشکل مواجه هستند.
علل ایجاد اختلالات رشدی بسیار متنوع است و میتواند شامل عوامل ژنتیکی، عوامل محیطی و ترکیبی از هر دو باشد.
برخی از عوامل خطر عبارتند از: مشکلات هنگام بارداری، وزن کم هنگام تولد، قرار گرفتن در معرض مواد سمی در دوران بارداری، و برخی از بیماریهای ژنتیکی.
علائم شایع اختلالات رشدی
- تأخیر در رشد زبان و گفتار
- مشکلات در یادگیری مهارتهای جدید
- مشکلات در تمرکز و توجه
- رفتارهای تکراری و عادتهای خاص
- مشکلات در تعاملات اجتماعی
- مشکلات در مهارتهای حرکتی ظریف و درشت
- حساسیت بیش از حد به صداها، نورها یا لمسها
انواع اختلالات رشدی
این اختلال با مشکلات در تعاملات اجتماعی، ارتباطات کلامی و غیرکلامی و رفتارهای تکراری مشخص میشود. کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است در درک احساسات دیگران و ایجاد ارتباط عاطفی با آنها مشکل داشته باشند.
اختلال بیشفعالی با کمتوجهی (ADHD):
این اختلال با دشواری در تمرکز، فعالیت بیش از حد و رفتارهای تکانشی شناخته میشود. کودکان مبتلا به ADHD ممکن است به سختی بتوانند به یک کار توجه کنند، به طور مداوم در حال حرکت باشند و بدون فکر کردن عمل کنند.
اختلال یادگیری:
اختلالات یادگیری بر توانایی فرد در خواندن، نوشتن، ریاضیات یا مهارتهای دیگر تأثیر میگذارند. این اختلالات معمولاً با هوش پایین همراه نیستند.
اختلال هماهنگی رشدی:
این اختلال با مشکلات در هماهنگی حرکات و انجام فعالیتهای فیزیکی مشخص میشود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است در ورزش کردن، نوشتن یا استفاده از قیچی مشکل داشته باشند.
اختلال زبان خاص:
این اختلال با مشکلات در درک یا بیان زبان مشخص میشود. کودکان مبتلا به این اختلال ممکن است در یادگیری کلمات جدید، ساخت جملات و درک دستور زبان مشکل داشته باشند.
اختلال دو قطبی: نوسانات شدید خلقی
اختلال دو قطبی یکی از انواع اختلالات روانی است که با نوسانات شدید و غیرعادی در خلق و خو مشخص میشود. افراد مبتلا به این اختلال دورههایی از افسردگی شدید، همراه با احساس غم و ناامیدی را تجربه میکنند.
در مقابل، آنها همچنین دورههایی از شیدایی یا هیپومانیا را تجربه میکنند که در این دورهها احساس شادی بیش از حد، انرژی زیاد، و فعالیتهای بیوقفه دارند.
این نوسانات خلقی شدید میتواند به شدت در زندگی روزمره، روابط اجتماعی و عملکرد فردی اختلال ایجاد کند.
علائم اختلال دو قطبی
علائم اختلال دو قطبی بسته به اینکه فرد در دوره افسردگی، شیدایی یا هیپومانیا باشد، متفاوت است. برخی از علائم شایع عبارتند از:
- نوسانات شدید خلق و خو
- احساس شادی بیش از حد یا افسردگی شدید
- تغییرات در الگوی خواب
- تغییرات در اشتها
- کاهش نیاز به خواب در دورههای شیدایی
- افزایش انرژی و فعالیت
- صحبت کردن سریع و پرشتاب
- افکار مسابقهای
- تحریکپذیری و پرخاشگری
- احساس بیارزشی و گناه
- مشکلات تمرکز
- افکار خودکشی
انواع اختلال دو قطبی
اختلال دو قطبی نوع I:
این نوع اختلال با حداقل یک دوره شیدایی مشخص میشود. در این دوره، فرد علائم شدیدی مانند سرخوشی شدید، افزایش انرژی، و فعالیتهای بیوقفه را تجربه میکند. همچنین، ممکن است دورههای افسردگی نیز در این نوع اختلال رخ دهد.
اختلال دو قطبی نوع II:
در این انواع اختلالات روانی، فرد دورههای هیپومانیا (شکل خفیفتر شیدایی) و افسردگی را تجربه میکند. دورههای هیپومانیا در این نوع اختلال معمولاً کمتر شدید و طولانیتر از دورههای شیدایی در اختلال دو قطبی نوع I هستند.
اختلال سیکلوتایمیا:
این اختلال با نوسانات خلقی مکرر و خفیفتر نسبت به اختلال دو قطبی نوع I و II مشخص میشود. افراد مبتلا به اختلال سیکلوتایمی دورههای کوتاهمدت هیپومانیا و افسردگی را تجربه میکنند.
توجه: اختلال دو قطبی یک بیماری پیچیده است و تشخیص و درمان آن نیاز به تخصص دارد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائم اختلال دو قطبی را تجربه میکنید، حتما به یک پزشک متخصص مراجعه کنید. با درمان مناسب، افراد مبتلا به اختلال دو قطبی میتوانند زندگی با کیفیتتری داشته باشند.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله اختلال دوقطبی چیست؟ مراجعه کنید.
۱۰.اختلال گسستگی: زمانی که ذهن به چندین قسمت تقسیم میشود
اختلال گسستگی، یکی از انواع اختلالات روانی پیچیده است که در آن فرد، احساس میکند که بخشی از هویت یا خاطراتش گم شده است.
این اختلال باعث میشود که فرد احساس کند دنیای اطرافش واقعی نیست یا گویی در یک رویا زندگی میکند.
گاهی اوقات، افراد مبتلا به این اختلال ممکن است احساس کنند که خارج از بدن خود هستند یا در زمان و مکان دیگری قرار دارند. این احساسات میتواند بسیار آزاردهنده و ترسناک باشد و بر زندگی روزمره فرد تأثیر بگذارد.
علائم اختلال گسستگی
علائم اختلال گسستگی شامل موارد زیر است:
- احساس انزوا از خود یا محیط اطراف
- فراموشی دورههای زمانی
- تغییر در احساسات و ادراک
- احساس بیحسی یا بیتفاوتی
- مشکل در تمرکز و یادآوری اطلاعات
- احساس عدم واقعیت یا دنیای رویایی
- تغییر در هویت شخصیتی
- مشکل در برقراری ارتباط با دیگران
انواع اختلالات گسستگی
اختلال هویت تجزیهای (DID):
این انواع اختلالات روانی به واسطهی وجود دو یا چند شخصیت مستقل در یک فرد قابل شناسایی است. هر یک از این هویتها دارای خاطرات، رفتارها و روابط اجتماعی منحصر به فرد خود هستند.
اختلال فراموشی گسستگی:
در این اختلال، فرد دورههای زمانی را فراموش میکند که معمولاً با رویدادهای استرسزا مرتبط است. این فراموشیها میتواند موقت یا طولانی مدت باشد.
اختلال گسستگی هویت:
این اختلال با احساس جدایی از خود یا بدن مشخص میشود. فرد ممکن است احساس کند که خارج از بدن خود شناور است یا تماشاگر زندگی خود است.
اختلال بیحسی و بیتفاوتی:
در این اختلال، فرد احساس بیحسی عاطفی و بیتفاوتی نسبت به وقایع زندگی میکند. او ممکن است به فعالیتهای روزمره خود علاقهای نشان ندهد و ارتباطات اجتماعیاش را محدود کند.
۱۱.اختلالات روانتنی: وقتی ذهن بر بدن فرمانروایی میکند
اختلالات روانتنی یا سایکوسوماتیک، بیماریهایی هستند که در آنها مشکلات روانی و عاطفی به صورت علائم جسمی ظاهر میشوند.
به عبارت سادهتر، وقتی استرس، اضطراب یا افسردگی شدید میشود، ممکن است بدن ما با بروز علائمی مانند درد، خستگی، مشکلات گوارشی یا سردرد به این وضعیت واکنش نشان دهد. در این اختلالات، علت اصلی بیماری یک مشکل جسمی نیست، بلکه ریشه در ذهن و روان فرد دارد.
این انواع اختلالات روانی بسیار پیچیده هستند و عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، تجربیات کودکی، سبک زندگی و عوامل روانشناختی در بروز آنها نقش دارند.
افراد مبتلا به اختلالات روانتنی ممکن است سالها برای یافتن علت علائم خود به پزشکان مختلف مراجعه کنند، اما هیچ دلیل پزشکی مشخصی برای بیماری آنها پیدا نشود.
علائم شایع اختلالات روانتنی
- دردهای مزمن در قسمتهای مختلف بدن
- خستگی مزمن
- اختلالات گوارشی مانند نفخ، یبوست یا اسهال
- سردردهای مکرر
- مشکلات خواب
- تپش قلب
- تنگی نفس
- مشکلات پوستی
- اختلالات جنسی
انواع اختلالات روانتنی
اختلال تبدیل:
در این اختلال، مشکلات روانی به صورت علائم عصبی مانند از دست دادن حس در یک عضو، فلج یا نابینایی موقت ظاهر میشوند.
اختلال جسمانیسازی:
این اختلال با وجود علائم جسمی متعدد و متنوع مشخص میشود که اغلب بدون دلیل پزشکی قابل توجیه هستند.
اختلال درد:
در این اختلال، درد شدید و مزمن در یک یا چند قسمت از بدن وجود دارد که با شدت و مدت زمان آن، میزان آسیب بافتی همخوانی ندارد.
اختلال اختلال عملکرد جنسی:
مشکلات جنسی مانند اختلال نعوظ، کاهش میل جنسی یا درد هنگام رابطه جنسی که علت پزشکی مشخصی برای آنها وجود ندارد.
اختلال بیماری بدخیم:
نگرانی بیش از حد و غیر منطقی در مورد ابتلا به یک بیماری جدی مانند سرطان، حتی اگر هیچ دلیل پزشکی برای این نگرانی وجود نداشته باشد.
در اختلالات روانتنی، ذهن و بدن به شدت به هم مرتبط هستند. برای درمان این اختلالات، رویکردی ترکیبی از رواندرمانی و گاهی اوقات دارو درمانی مورد نیاز است.
رواندرمانی به فرد کمک میکند تا با مشکلات روانی خود روبرو شود و مهارتهای مقابله با استرس را بیاموزد. دارو درمانی نیز ممکن است برای کنترل علائم جسمی و بهبود خلق و خو تجویز شود.
۱۲.اسکیزوفرنی: دنیایی متفاوت از واقعیت
اسکیزوفرنی یکی از انواع اختلالات روانی پیچیده است که باعث میشود فرد، واقعیت را به شیوهای متفاوت و گاهی عجیب درک کند.
این انواع اختلالات روانی میتواند بر نحوه تفکر، احساس و رفتار فرد تأثیر بگذارد و باعث شود که او با دنیای اطرافش ارتباطی متفاوت برقرار کند.
افرادی که به اسکیزوفرنی مبتلا هستند، ممکن است صداهایی بشنوند که دیگران نمیشنوند، باورهایی داشته باشند که هیچ منطقی ندارند یا در انجام کارهای روزمره با مشکل مواجه شوند.
خوشبختانه با تشخیص به موقع و درمان مناسب، بسیاری از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی میتوانند زندگی عادی و مستقلی داشته باشند.
علائم اسکیزوفرنی
- توهم: مشاهده، شنیدن، بوییدن، چشیدن یا احساس کردن چیزهایی که در واقع وجود ندارند.
- هذیان: باورهای غلط و ثابت که با واقعیت همخوانی ندارند.
- اختلال در تفکر: مشکل در تمرکز، سازماندهی افکار و بیان آنها.
- اختلال در احساسات: احساسات شدید، نامناسب یا ناپایدار.
- تغییرات در رفتار: تحریکپذیری، گوشهگیری، بیحالی یا رفتارهای عجیب و غریب.
- کاهش انگیزه و لذت بردن از زندگی.
- مشکلات در حافظه و توجه.
- مشکلات در برقراری ارتباط اجتماعی.
انواع اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی پارانوئید:
شایعترین نوع اسکیزوفرنی است که با توهمات تعقیب و هذیانهای بزرگنمایی مشخص میشود. افراد مبتلا به این نوع اسکیزوفرنی معمولاً در سایر جنبههای زندگی خود عملکرد نسبتا خوبی دارند.
اسکیزوفرنی کاتاتونیک:
این انواع اختلالات روانی اسکیزوفرنی با اختلالات حرکتی شدید مانند بیحرکتی کامل یا تحرک بیش از حد مشخص میشود.
اسکیزوفرنی نامشخص:
این نوع اسکیزوفرنی زمانی تشخیص داده میشود که علائم فرد با هیچ یک از انواع دیگر اسکیزوفرنی به طور کامل مطابقت نداشته باشد.
اسکیزوفرنی ساده:
این نوع اسکیزوفرنی با کاهش تدریجی عملکرد اجتماعی و شغلی، کاهش هیجان و فقدان انگیزه مشخص میشود.
اسکیزوفرنی تفریقی:
این نوع اسکیزوفرنی زمانی تشخیص داده میشود که علائم اسکیزوفرنی همراه با علائم اختلالات دیگر مانند اختلال خلقی یا اختلال سوء مصرف مواد باشد.
۱۳. اختلالات ایذایی: زمانی که رفتارها به دیگران آسیب میرسانند
اختلالات ایذایی، گروهی از اختلالات روانشناختی هستند که در آنها فرد به صورت عمدی و مکرر به دیگران یا اموال آنها آسیب میرساند.
این رفتارها اغلب با خشونت، تهدید، تخریب و نقض حقوق دیگران همراه است. افراد مبتلا به این اختلالات معمولاً در کنترل احساسات و رفتارهای خود با مشکل مواجه هستند و ممکن است به دلیل این رفتارها با مشکلات اجتماعی، قانونی و خانوادگی روبرو شوند.
علائم انواع اختلالات روانی ایذایی میتواند بسیار متنوع باشد و از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. اما برخی از علائم رایج این اختلالات عبارتند از:
- پرخاشگری فیزیکی و کلامی
- تخریب اموال
- دروغگویی و فریبکاری
- سرقت
- عدم رعایت قوانین
- بیرحمی نسبت به حیوانات
- تحریکپذیری و عصبانیت مکرر
- مشکلات در برقراری ارتباط اجتماعی
انواع اختلالات ایذایی
اختلال سلوک:
این اختلال با الگویی تکراری از رفتارهای ضد اجتماعی مشخص میشود که حقوق اساسی دیگران را نقض میکند. این رفتارها ممکن است شامل خشونت، تخریب اموال، دروغگویی، سرقت و فرار از خانه باشد. کودکان مبتلا به اختلال سلوک معمولاً مشکلات جدی در مدرسه و روابط اجتماعی دارند.
اختلال نافرمانی مقابلهجویانه:
این انواع اختلالات روانی با الگویی تکراری از رفتارهای مقابلهجویانه، خصمانه و انتقامجویانه مشخص میشود. کودکان مبتلا به این اختلال اغلب با بزرگسالان، بهویژه والدین، معلمین و سایر افراد دارای اقتدار، درگیر میشوند. آنها ممکن است عمداً قوانین را زیر پا بگذارند، دیگران را تحریک کنند و از انجام دستورات امتناع کنند.
اختلال انفجار عاطفی متناوب:
این اختلال با دورههای کوتاهمدت از رفتارهای پرخاشگرانه، کلامی یا فیزیکی مشخص میشود که با شدت این رفتارها نسبت به موقعیت محرک، تناسب ندارد. این رفتارها ممکن است شامل پرتاب اشیاء، شکستن وسایل و آسیب رساندن به خود یا دیگران باشد.
اختلال ضد اجتماعی شخصیت:
این اختلال در بزرگسالی دیده میشود و با الگویی پایدار از بیاعتنایی و نقض حقوق دیگران مشخص میشود. افراد مبتلا به این اختلال معمولاً فاقد احساس گناه، پشیمانی یا همدلی هستند و ممکن است تاریخچهای از رفتارهای ضد اجتماعی در دوران کودکی یا نوجوانی داشته باشند.
۱۴. افسردگی: سایهای بر روح و روان
یکی دیگر از انواع اختلالات روانی افسردگی است که فراتر از یک احساس گذرای غمگینی است. این بیماری، روح و روان فرد را در بر میگیرد و باعث میشود که فرد، لذت بردن از زندگی را از دست بدهد. افسردگی، مانند یک مه غلیظ، بر روی افکار، احساسات و رفتار فرد سایه میاندازد و باعث میشود که او احساس بیارزشی، خستگی و ناامیدی کند.
این بیماری، میتواند در شدت و مدت زمان متفاوت باشد و در صورت عدم درمان، میتواند بر روی تمام جنبههای زندگی فرد تاثیر بگذارد.
علائم افسردگی
علائم افسردگی بسیار متنوع هستند و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از علائم و نشانههای افسردگی عبارتند از:
- احساس غمگینی و اندوه مداوم
- از دست دادن علاقه به فعالیتهایی که قبلا لذتبخش بودند
- تغییر در اشتها (کاهش یا افزایش وزن)
- اختلال در خواب (بیخوابی یا خواب زیاد)
- خستگی و بیحالی مداوم
- احساس بیارزشی و گناه
- مشکلات تمرکز و تصمیمگیری
- تحریکپذیری یا کندی حرکتی
- افکار خودکشی
انواع افسردگی
افسردگی عمده:
این نوع افسردگی، شایعترین نوع افسردگی است و با علائم شدیدی مانند غمگینی شدید، بیعلاقگی، خستگی و اختلال در خواب همراه است.
اختلال دیس تیمیک (مزمن):
این نوع افسردگی، یک نوع افسردگی مزمن و با شدت کمتر از افسردگی عمده است. افراد مبتلا به این اختلال، احساس غمگینی و بیعلاقگی مزمن دارند.
افسردگی فصلی:
این نوع افسردگی، در فصلهای خاصی از سال، معمولاً در فصل پاییز و زمستان، رخ میدهد و با علائمی مانند افزایش وزن، خواب زیاد و میل به کربوهیدرات همراه است.
افسردگی پس از زایمان:
این نوع افسردگی، در زنان پس از زایمان رخ میدهد و با علائمی مانند غمگینی، اضطراب، احساس گناه و مشکلات در مراقبت از نوزاد همراه است.
افسردگی ناشی از بیماریهای جسمی:
برخی از بیماریهای جسمی مانند بیماریهای قلبی، دیابت و سرطان میتوانند باعث بروز افسردگی شوند.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله اختلال افسردگی چیست؟ مراجعه کنید.
سخن پایانی
انواع اختلالات روانی، بخشی از زندگی هستند و بسیاری از افراد در طول زندگی خود با آنها دست و پنجه نرم میکنند. مهم است بدانیم که این اختلالات قابل درمان هستند و با مراجعه به متخصصان سلامت روان، میتوان به زندگی عادی و سالم بازگشت.
هر فردی که با اختلال روانی دست و پنجه نرم میکند، شجاع است. پذیرفتن وجود مشکل و جستجوی کمک، گام بزرگی در مسیر بهبودی است.
مهمترین نکتهای که باید به خاطر بسپاریم این است که هیچکس نباید به دلیل داشتن یک اختلال روانی احساس شرم یا خجالت کند. اختلالات روانی مانند هر بیماری دیگری قابل درمان هستند و با حمایت خانواده، دوستان و متخصصان، میتوان بر آنها غلبه کرد.
در نهایت، امیدواریم که این مقاله به شما در درک بهتر انواع اختلالات روانی کمک کرده باشد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با این مشکل مواجه هستید، لطفا به دنبال کمک حرفهای باشید.