آیا تا به حال شب‌ها از خواب پریده‌اید و احساس کرده‌اید پاها یا دست‌هایتان به طور ناگهانی تکان خورده است؟ این حرکات غیرارادی که معمولاً در طول خواب اتفاق می‌افتند، ممکن است نشانه‌ای از یک اختلال خواب به نام حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) باشند.
حرکات دوره ای اندام خواب یک اختلال عصبی است که با حرکات مکرر اندام در طول خواب مشخص می‌شود و می‌تواند کیفیت خواب را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. این حرکات معمولاً در پاها رخ می‌دهند و شامل تکان دادن، خم شدن یا کشیدن پاها هستند.
این اختلال می‌تواند منجر به عواقب جدی برای سلامتی شود. افرادی که از حرکات دوره ای اندام خواب رنج می‌برند، اغلب دچار خستگی مزمن، اختلالات خلقی، کاهش تمرکز و مشکلات شناختی می‌شوند.
همچنین، حرکات دوره ای اندام خواب می‌تواند خطر ابتلا به سایر بیماری‌ها مانند بیماری‌های قلبی عروقی و اختلالات تنفسی را افزایش دهد.
در این مطلب از کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه، به بررسی ابعاد مختلف حرکات دوره ای اندام خواب از جمله علائم، علل، تشخیص و درمان این اختلال خواهیم پرداخت.
حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) چیست؟
حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) یک اختلال حرکتی است که با حرکات مکرر پاها و یا بازوها در طول خواب مشخص می‌شود و می‌تواند کیفیت خواب را مختل کند.
این عارضه با نام‌های دیگری همچون سندرم میوکلونوس مرتبط با خواب یا سندرم میوکلونوس شبانه نیز شناخته می‌شود.
این حرکات معمولاً اندام تحتانی را درگیر می‌کنند و شامل مواردی مانند کشش انگشت شست پا و خم شدن مچ پا، زانو و لگن می‌شوند. در برخی موارد، این حرکات ممکن است در اندام‌های فوقانی نیز رخ دهند.
حرکات دوره ای اندام خواب، اغلب به همراه سندرم پای بی‌قرار (در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد) یا سایر بیماری‌ها و اختلالات مانند آپنه انسدادی خواب، نارکولپسی، اختلال رفتاری خواب REM، اورمی (بالا بودن اوره خون)، تومور نخاع و ADHD دیده می‌شود.
نکته مهم در مورد این اختلال، تمایز بین اختلال حرکت دوره ای اندام (PLMD) و حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) است. اگرچه این دو اصطلاح شباهت اسمی و علائم مشابهی دارند، اما متفاوت هستند.
متخصصان مراقبت‌های بهداشتی زمانی تشخیص اختلال حرکت دوره‌ای اندام را مطرح می‌کنند که هیچ بیماری زمینه‌ای دیگری که باعث این حرکات شود، پیدا نکنند.
در مقابل، اگر این حرکات همراه با یک بیماری دیگر رخ دهند، تشخیص حرکات دوره ای اندام خواب داده می‌شود.
به عبارت دیگر، اختلال حرکت دوره ای اندام به نوعی «اولیه» و حرکات دوره ای اندام در خواب به نوعی «ثانویه» محسوب می‌شوند. همچنین حرکات دوره‌ای اندام نسبتاً نادر است، در حالی که حرکات دوره‌ای اندام در خواب شیوع بیشتری دارد.
علائم حرکات دوره ای اندام در خواب چیست؟
افراد مبتلا به حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) معمولاً به دلیل مشکلات مرتبط با خواب به پزشک مراجعه می‌کنند.
این مشکلات می‌تواند شامل خستگی یا خواب‌آلودگی بیش از حد در طول روز و همچنین بی‌خوابی باشد. افراد مبتلا بهحرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) یا اختلال حرکت دوره‌ای اندام (PLMD) معمولاً هر ۲۰ تا ۴۰ ثانیه در طول خواب دچار انقباضات یا تکان‌های ناگهانی در پاها یا دست‌ها می‌شوند.
نکته قابل توجه این است که اکثر این افراد از انجام این حرکات در طول خواب خود آگاه نیستند و اغلب این همسر یا شریک خواب آن‌هاست که متوجه لگد زدن یا حرکات آن‌ها در خواب می‌شود.
این حرکات می‌توانند منجر به بیداری‌های مکرر در طول شب و همچنین دشواری در به خواب رفتن شوند و در نتیجه کیفیت خواب فرد را به شدت تحت تاثیر قرار دهند.
علائم حرکات دوره ای اندام در خواب شامل موارد زیر است:
- خستگی یا خواب‌آلودگی در طول روز
- بی‌خوابی
- انقباضات یا تکان‌های ناگهانی در پاها یا دست‌ها در طول خواب (هر ۲۰ تا ۴۰ ثانیه)
- بیداری‌های مکرر در طول شب
- دشواری در به خواب رفتن
- لگد زدن یا حرکات زیاد در خواب (که توسط همسر یا شریک خواب گزارش می‌شود)
چه چیزی باعث حرکات دوره ای اندام در خواب می شود؟
علت دقیق حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) هنوز به طور کامل توسط محققان مشخص نشده است. با این حال، نظریه‌ای وجود دارد که این اختلال ممکن است ناشی از مشکل یا عملکرد نادرست در نخاع باشد که منجر به حرکات غیرارادی در طول خواب می‌شود.
به عبارت دیگر، تصور می‌شود که اختلال در مسیرهای عصبی نخاع که مسئول کنترل حرکات هستند، می‌تواند در بروز اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب نقش داشته باشد.
علاوه بر این، برخی داروها نیز شناخته شده‌اند که می‌توانند علائم PLMS را تشدید کنند. این داروها شامل دسته‌های زیر می‌شوند:
- داروهای ضد افسردگی: برخی از داروهای ضد افسردگی مانند میرتازاپین، ونلافاکسین، سرترالین، فلوکستین و آمی تریپتیلین می‌توانند اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب را بدتر کنند.
- آنتی‌هیستامین‌ها: این داروها که معمولاً برای درمان آلرژی‌ها استفاده می‌شوند، نیز می‌توانند در برخی افراد علائم اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب را افزایش دهند.
- داروهای ضد روان‌پریشی (نورولپتیک‌ها): این دسته از داروها که برای درمان بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی تجویز می‌شوند، نیز می‌توانند باعث تشدید اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب شوند.
عوامل خطر برای حرکات دوره ای اندام در خواب چیست؟
عوامل مختلفی نیز وجود دارند که می‌توانند خطر ابتلا به اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب را افزایش دهند که به آن‌ها عوامل خطر می‌گویند. این عوامل عبارتند از:
- کم‌خونی
- سن بالای ۶۵ سال
- آسیب به اعصاب ناشی از دیابت
- سابقه خانوادگی سندرم پای بی‌قرار (RLS)، PLMS یا PLMD
- چاقی
- عدم تحرک بدنی
- سیگار کشیدن
در نتیجه، در حالی که علت دقیق اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب هنوز مشخص نیست، به نظر می‌رسد که ترکیبی از عوامل عصبی، دارویی و عوامل مرتبط با سبک زندگی در بروز آن نقش دارند.
حرکات دوره ای اندام خواب چگونه تشخیص داده می شود؟
تشخیص حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) توسط متخصصان مراقبت‌های بهداشتی بر اساس بررسی سابقه پزشکی فرد و نتایج یک مطالعه خواب شبانه به نام پلی‌سومنوگرام انجام می‌شود.
پلی‌سومنوگرام آزمایشی است که عملکرد سیستم‌های مختلف بدن را در طول خواب بررسی و ثبت می‌کند. در این آزمایش، حسگرهایی به بدن متصل می‌شوند که فعالیت قلب، مغز، سیستم تنفسی و سایر عملکردهای بدن را در طول خواب ردیابی می‌کنند.
متخصصان، اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب را در بزرگسالانی تشخیص می‌دهند که بیش از ۱۵ حرکت اندام در هر ساعت در طول خواب داشته باشند و این میزان در کودکان بیش از پنج حرکت اندام در ساعت است.
نکته مهم این است که متخصصان تنها در صورتی تشخیص اختلال حرکت دوره‌ای اندام (PLMD) را مطرح می‌کنند که هیچ دلیل زمینه‌ای دیگری برای این حرکات، مانند آپنه خواب یا سندرم پای بی‌قرار، وجود نداشته باشد.
در واقع، مطالعه خواب می‌تواند وجود این شرایط مرتبط را نیز بررسی کند. علاوه بر این، پزشک ممکن است آزمایش‌های تکمیلی مانند آزمایش خون را برای رد سایر علل احتمالی تجویز کند.
به این ترتیب، با استفاده از پلی‌سومنوگرام و بررسی دقیق سابقه پزشکی و سایر عوامل، تشخیص دقیق PLMS یا PLMD صورت می‌گیرد.
درمان حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS)
در حال حاضر درمان خاصی برای حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) وجود ندارد. پزشکان معمولاً داروهایی را تجویز می‌کنند که برای درمان سندرم پای بی‌قرار (RLS) مؤثر است، زیرا این دو وضعیت معمولاً با هم ارتباط دارند و ممکن است همان داروها برای PLMS نیز کارایی داشته باشند. از جمله این داروها برای این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پرامیپکسول
- روپینیرول
- رتیگوتین
- گاباپنتین
- پرگابالین
علاوه بر این، محققان در حال بررسی داروهای دیگری برای درمان اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب هستند که شامل موارد زیر می‌باشد:
- کلونازپام
- ملاتونین
- والپروات
- سلژیلین
اگر شما داروی ضد افسردگی یا داروهای دیگری مصرف می‌کنید که ممکن است اوضاع اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب را تشدید کند، پزشک شما ممکن است پیشنهاد تغییر به داروی دیگری کند. به هیچ عنوان بدون مشاوره با پزشک خود داروهای تجویزی را کنار نگذارید.
درمان حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) با دستگاه های جدید در کلینیک تخصصی جوانه
درمان حرکات دوره ای اندام خواب (PLMS) با استفاده از روش‌های نوین در کلینیک تخصصی جوانه شامل نوروفیدبک، بیوفیدبک و RTMS می‌باشد.
هر یک از این روش‌ها به‌طور خاص به بهبود کیفیت خواب و کاهش علائم مرتبط با اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب کمک می‌کنند.
۱. نوروفیدبک
نوروفیدبک یک روش درمانی است که به شما کمک می‌کند تا فعالیت‌های مغزی خود را کنترل کنند. در این روش، با استفاده از دستگاه‌های خاص، فعالیت‌های مغزی فرد ثبت و بازخورد آن به صورت بصری یا صوتی ارائه می‌شود.
این بازخورد به فرد کمک می‌کند تا الگوهای مغزی خود را تغییر دهد و در نتیجه، استرس و استرس را کاهش دهد.
در بیماران مبتلا به اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب، نوروفیدبک می‌تواند به بهبود کیفیت خواب و کاهش حرکات غیرارادی کمک کند.
۲. بیوفیدبک
بیوفیدبک نیز مشابه نوروفیدبک است، اما تمرکز آن بیشتر بر روی کنترل فیزیولوژیکی بدن مانند ضربان قلب، تنفس و تنش عضلانی است.
با استفاده از بیوفیدبک، افراد می‌توانند یاد بگیرند که چگونه بر روی پاسخ‌های فیزیولوژیکی خود تأثیر بگذارند و این امر می‌تواند به کاهش علائم اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب کمک کند. این روش به امکان می‌دهد تا با تکنیک‌های آرامش بخش، کیفیت خواب خود را بهبود بخشد.
۳. RTMS (تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال)
روش RTMS یک روش غیرتهاجمی است که از یک حرکت مغناطیسی برای حرکت نواحی خاصی از مغز می‌کند. این روش به‌طور خاص برای درمان اختلالات خواب و اضطراب مؤثر است و می‌تواند به تنظیم الگوهای خواب کمک کند.
RTMS با هدف کاهش حرکات غیرارادی اندام در طول خواب و بهبود کیفیت خواب است. این درمان معمولاً برای بیمارانی که به داروهای سنتی پاسخ نمی‌دهند، توصیه می‌شود
این روش‌ها در کلینیک تخصصی جوانه با هدف ارائه درمان‌های خاص و بدون عوارض جانبی برای بیماران مبتلا به اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سوالات متداول
اگرچه افرادی که به بیماری پارکینسون (PD) مبتلا هستند ممکن است حرکات دوره‌ای اندام را در خواب به عنوان یکی از علائم این بیماری تجربه کنند، اما هیچ پژوهشی نشان نمی‌دهد که خودِ اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب یا اختلال حرکات دوره‌ای اندام (PLMD) به تنهایی، علامت اولیه‌ی بیماری پارکینسون باشد. به عبارت دیگر، داشتن اختلال حرکتی دوره ای اندام مرتبط با خواب لزوماً به معنای ابتلا به پارکینسون در آینده نیست.
بله، متخصصان بر این باورند که PLMS یک اختلال عصبی است. زیرا به احتمال زیاد، مشکلی در نخاع (که بخشی از سیستم عصبی بدن است) عامل اصلی این وضعیت است.
سخن پایانی
اگر با مشکلات خواب دست و پنجه نرم می‌کنید یا پس از بیدار شدن احساس خستگی و عدم استراحت دارید، مراجعه به پزشک و صحبت با او در این مورد بسیار مهم است.
خواب باکیفیت و کافی، نقش حیاتی در سلامت عمومی بدن ایفا می‌کند و کمبود آن می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر جنبه‌های مختلف زندگی داشته باشد.
اگرچه احتمال اینکه حرکات دوره‌ای اندام در خواب (PLMS) عامل اصلی مشکلات خواب شما باشد، چندان زیاد نیست، اما پزشک شما برای بررسی دقیق‌تر وضعیت و اطمینان از عدم وجود این اختلال یا سایر مشکلات احتمالی، ممکن است آزمایش‌هایی را تجویز کند.
این آزمایش‌ها به تشخیص دقیق‌تر و در نتیجه، ارائه راهکارهای درمانی مناسب‌تر کمک می‌کنند. بنابراین، در صورت داشتن هرگونه سؤال یا نگرانی در مورد کیفیت خواب خود، از پرسیدن آن از پزشک معالج خود تردید نکنید.
پزشکان و متخصصان همواره آماده‌ی ارائه راهنمایی و کمک به شما در جهت بهبود وضعیت خواب و در نتیجه، بهبود کیفیت زندگی‌تان هستند.
منبع: clevelandclinic