آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چه تفاوت‌هایی میان اختلال دوقطبی و اسکیزوفرنی وجود دارد؟ هر دوی این اختلالات روانی می‌توانند زندگی فرد را تحت تأثیر قرار دهند، اما شیوه‌های بروز و مدیریت آن‌ها کاملاً متفاوت است.
اختلال دوقطبی که با نوسانات شدید خلقی مشخص می‌شود، فرد را بین حالات شیدایی و افسردگی حرکت می‌دهد.
از سوی دیگر، اسکیزوفرنی با اختلالات جدی در تفکر، احساسات و رفتارها همراه است و ممکن است باعث توهمات و پارانویا شود.
با توجه به پیچیدگی‌های این دو اختلال، شناخت بهتر آن‌ها می‌تواند کلید کمک به افراد مبتلا و خانواده‌هایشان باشد. در این مطلب از کلینیک روان شناسی و مشاوره جوانه، به بررسی عمیق‌تری از این دو اختلال، علائم، عوامل تشدیدکننده و روش‌های درمانی خواهیم پرداخت.
تفاوت اختلال دوقطبی با اسکیزوفرنی چیست؟ (تعریف هرکدام برای درک بهتر)
اختلال دوقطبی با اسکیزوفرنی هر دو از اختلالات روانی هستند که ممکن است به دلیل برخی علائم مشابه، با یکدیگر اشتباه شوند. اما این دو اختلال دارای تفاوت‌های مهمی هستند.
اختلال دوقطبی یک اختلال خلقی است که با نوسانات شدید در خلق و خو مشخص می‌شود. افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دوره‌هایی از افسردگی شدید را تجربه می‌کنند که در آن احساس غمگینی، بی‌انگیزگی و بی‌ارزشی دارند. در مقابل، آن‌ها همچنین دوره‌هایی از شیدایی را تجربه می‌کنند که در این دوره‌ها احساس شادی بیش از حد، انرژی زیاد و نیاز به خواب کم دارند.
اسکیزوفرنی یک اختلال روانی پیچیده است که با از دست دادن ارتباط با واقعیت مشخص می‌شود. علائم اسکیزوفرنی شامل توهمات (شنیدن صداهایی که وجود خارجی ندارند)، هذیان‌ها (باورهای غلطی که بر پایه واقعیت نیستند)، اختلال در تفکر و گفتار، و کاهش انگیزه و احساسات است.
فرق علائم اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی چیست؟
مهم‌ترین تفاوت‌های بین بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی به نوع اثراتی که بر مغز دارند برمی‌گردد. اختلال دوقطبی بیشتر بر بخش‌های خاصی از مغز تأثیر می‌گذارد، مانند جسم سفید زیر قشری، هیپوکامپ، لوب آهیانه‌ای، آمیگدال، لوب پیشانی و مخچه. این مناطق مسئول کنترل خلق و خو، احساسات و رفتارها هستند.
در مقابل، اسکیزوفرنی که به آن “سرطان خاموش” نیز گفته می‌شود، بیشتر بر ماده سفید مغز تأثیر می‌گذارد که وظیفه انتقال سیگنال‌های الکتریکی در مغز را دارد. این اختلال باعث می‌شود که ماده خاکستری مغز افراد مبتلا به اسکیزوفرنی نسبت به افراد سالم کمتر باشد.
تفاوت دیگر این دو بیماری در سن شروع آن‌هاست. اختلال دوقطبی می‌تواند از سنین کودکی تا اوایل بزرگسالی آغاز شود، در حالی که اسکیزوفرنی معمولاً در کودکان دیده نمی‌شود و سن شروع آن بین ۱۶ تا ۳۰ سالگی است. این نکات می‌توانند به درک بهتر این دو اختلال کمک کنند.
دیگر تفاوت‌های اختلال دوقطبی با اسکیزوفرنی، به علائم متفاوت این دو بیماری مربوط می‌شود که شامل موارد زیر است:
علائم اختلال دوقطبی
این اختلال نسبت به اسکیزوفرنی شیوع بیشتری دارد و حدود ۲.۲ درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد. افرادی که به اختلال دوقطبی مبتلا هستند، دوره‌های متنوعی از احساسات شدید را تجربه می‌کنند که به طور کلی به سه بخش اصلی تقسیم می‌شوند:
- دوره شیدایی: در این مرحله، فرد به شدت خوشحال و سرحال است و انرژی بالایی دارد.
- اپیزودهای هیپومانیک: این دوره شبیه به شیدایی است، اما معمولاً با شدت کمتری بروز می‌کند.
- دوره افسردگی: در این مرحله، حال فرد به شدت شبیه به کسانی است که افسردگی شدید دارند. افراد در این دوره احساس غم و اندوه عمیق می‌کنند و دیگر به انجام فعالیت‌هایی که قبلاً از آن‌ها لذت می‌بردند، تمایلی ندارند.
سایر تغییرات رفتاری که می‌توانند نشان‌دهنده اختلال دوقطبی باشند، شامل موارد زیر است:
- فعالیت بیش از حد
- خستگی و ضعف
- بی‌قراری
- هذیان‌گویی به دلیل هیجان زیاد
- احساس گناه و بی‌ارزشی
- تحریک‌پذیری و زودرنجی
- افزایش میل جنسی (در مواردی با تنوع‌طلبی جنسی)
- تغییر در اشتها
- رفتارهای پرخاشگرانه و خشن
- مشکل در تمرکز
- احساس غرور کاذب
- تکانشگری و اعتماد به نفس بسیار بالا در دوره شیدایی
- افکار خودکشی و تمایل به آسیب رساندن به خود در دوره افسردگی
- علائم روان‌پریشی مانند توهم یا هذیان
- گریه مداوم
- احساس خوشحالی غیرمعمول
- غم و اندوه بیش از حد
- ضعف حافظه، به ویژه در زمینه حافظه کلامی (کاهش توانایی در ذخیره و بازیابی اطلاعات)
این علائم می‌توانند در تفاوت شناسایی و درمان اختلال دوقطبی با اسکیزوفرنی کمک کنند و تفاوت‌های آن را با اسکیزوفرنی بیشتر نمایان سازند.
علائم و نشانه‌های بیماری اسکیزوفرنی
اسکیزوفرنی حدود یک درصد از جمعیت جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و افراد مبتلا به این اختلال در معرض خطر بیشتری برای ارتکاب جرم قرار دارند. همچنین، بسیاری از این بیماران به مصرف مواد مخدر تمایل دارند.
علائم این بیماری به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: علائم مثبت و علائم منفی. این تقسیم‌بندی به این معناست که فرد مبتلا ممکن است به دلیل تجربه یک احساس منفی، مانند بدخلقی، از فعالیت‌ها و هدف‌های مثبت (مانند معاشرت با دوستان) خود محروم شود. در واقع، اصطلاح “مثبت” و “منفی” به معنای خوب یا بد بودن یک نشانه نیست، بلکه به توصیف رفتارهایی اشاره دارد که ممکن است به زندگی فرد افزوده یا از آن حذف شود.
به عنوان مثال، فرد مبتلا به اسکیزوفرنی ممکن است از حضور در جمع‌ها دوری کند، که در نتیجه این کناره‌گیری، تعاملات اجتماعی او کاهش می‌یابد.
از دیگر نشانه‌های هشداردهنده بیماری اسکیزوفرنی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- توهمات: مانند شنیدن صداهایی که دیگران نمی‌شنوند.
- هذیان‌ها: باورهای نادرست و غیرمنطقی.
- رفتارهای آشفته: عدم ثبات در رفتار.
- کناره‌گیری از اجتماع: دوری از تعاملات اجتماعی.
- عدم توانایی در تصمیم‌گیری: یا اتخاذ تصمیمات عجولانه.
- دشواری در درک مفاهیم: مشکلات در فهم اطلاعات.
- بیان هیجانی: نقص در ابراز احساسات شنیداری و متنی.
- مشکل در تمرکز و یادآوری: دشواری در تمرکز بر کارها و به خاطر سپردن اطلاعات.
- عدم توانایی در انجام وظایف روزمره: ناتوانی در مدیریت امور شخصی.
- احساس سردرگمی: احساس گیجی و بلاتکلیفی دائمی.
- تکلم آشفته: گفتار نامنظم و بی‌هدف.
- خنده‌های غیرطبیعی: خنده در شرایط نامناسب.
- طغیان‌های خشونت‌آمیز: بروز رفتارهای تهاجمی.
- فقدان احساسات: ناتوانی در تجربه و ابراز احساسات.
- بی‌ارادگی: نداشتن کنترل بر رفتارها.
- از دست دادن لذت: کاهش توانایی در لذت بردن از فعالیت‌ها.
- بدخلقی: بدخلق و تحریک‌پذیر بودن.
این علائم می‌توانند نشان‌دهنده وضعیت جدی‌تری باشند و نیاز به ارزیابی و درمان فوری دارند.
تفاوت تشخیص دوقطبی با اسکیزوفرنی چیست؟
علائم اختلال دوقطبی با اسکیزوفرنی علاوه بر شباهت‌هایی که به یکدیگر دارند، با سایر اختلالات روانی نیز همپوشانی‌هایی دارند. به همین دلیل، تشخیص این بیماری‌ها برای متخصصان سلامت روان گاهی اوقات چالش‌برانگیز می‌شود.
روانپزشکان بر این باورند که اسکیزوفرنی ممکن است ناشی از نقص‌های ژنتیکی باشد. به همین خاطر، روند تشخیص این بیماری با انجام یک مصاحبه بالینی آغاز می‌شود که معمولاً شامل بررسی تاریخچه پزشکی، عوامل وراثتی، شرایط محیطی، حوادث زندگی فرد و آنالیز رفتارهای او است.
برای تشخیص اختلال دوقطبی، ابتدا نوع آن باید مشخص گردد. روانپزشکان به چندین فاکتور کلیدی توجه می‌کنند که شامل نوع اختلال دوقطبی (دوقطبی نوع یک، دوقطبی نوع ۲ و دوقطبی با تناوب سریع) است. این فاکتورها می‌توانند در تعیین روش‌های درمانی مؤثر کمک کنند.
در مقابل، تشخیص اسکیزوفرنی به بررسی علائم مثبت و منفی این اختلال می‌پردازد. توهمات، هذیان‌ها و رفتارهای آشفته از جمله نشانه‌های مهم هستند که متخصصان باید به آن‌ها توجه کنند. برای تشخیص این اختلال، ارزیابی تاریخچه خانوادگی، عوامل محیطی و تجربیات زندگی بیمار نیز اهمیت دارد.
به طور کلی، در حالی که هر دو اختلال نیاز به ارزیابی دقیق دارند، رویکردهای تشخیصی و معیارهای اصلی برای هر کدام متفاوت است. درک این تفاوت‌ها می‌تواند به روانپزشکان کمک کند تا درمان‌های مؤثرتری را برای بیماران خود انتخاب کنند و به افراد مبتلا و خانواده‌هایشان اطلاعات بهتری ارائه دهند.
فرق روش درمان بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی در چیست؟
با توجه به تفاوت‌های موجود بین اختلال دوقطبی با اسکیزوفرنی، طبیعی است که روش‌های درمانی آن‌ها نیز متفاوت باشد. یکی از نکات حیاتی در درمان اختلالات روانی این است که هر چه سریع‌تر به روانپزشک مراجعه کنید. این اقدام نه تنها می‌تواند فشار روانی را از روی خانواده و خود بیمار کاهش دهد، بلکه روند بهبودی را نیز تسریع می‌کند.
اگرچه روانپزشکان بر این باورند که اختلال دوقطبی با اسکیزوفرنی درمان قطعی ندارند، اما با استفاده از داروهای مناسب و روش‌های روان‌درمانی، می‌توان شدت علائم این بیماری‌ها را به طور مؤثری کنترل کرد. این رویکردها به بیماران کمک می‌کند تا کیفیت زندگی بهتری داشته باشند و به سمت بهبود پیش بروند.
۱. درمان اختلال دوقطبی: کنترل نوسانات خلقی
درمان اختلال دوقطبی معمولاً بر اساس کنترل نوسانات خلقی فرد طراحی می‌شود. این روش شامل استفاده از داروهای تثبیت‌کننده خلق مانند لیتیوم و داروهای ضد افسردگی است که به کنترل اپیزودهای شیدایی و افسردگی کمک می‌کنند. علاوه بر دارو درمانی، روان‌درمانی، به ویژه درمان شناختی-رفتاری، می‌تواند به فرد در شناسایی و مدیریت الگوهای فکری منفی و بهبود مهارت‌های مقابله‌ای کمک کند.
۲. درمان اسکیزوفرنی: مدیریت علائم روان‌پریشی
درمان اسکیزوفرنی بیشتر بر مدیریت علائم روان‌پریشی تمرکز دارد. داروهای ضد روان‌پریشی (آنتی‌پسیکوتیک‌ها) معمولاً به عنوان پایه درمان استفاده می‌شوند تا علائم مثبت و منفی، مانند توهمات و هذیان‌ها، کنترل شوند. همچنین، درمان‌های روان‌درمانی مانند درمان گروهی و مهارت‌های اجتماعی می‌توانند به بهبود عملکرد اجتماعی و کیفیت زندگی فرد مبتلا کمک کنند.
۳. مدت زمان درمان: کوتاه‌مدت یا بلندمدت؟
در حالی که درمان اختلال دوقطبی معمولاً نیازمند مدیریت مستمر و پیوسته است، درمان اسکیزوفرنی به شدت علائم بستگی دارد و ممکن است نیاز به درمان طولانی‌مدت و مداوم داشته باشد. در هر دو حالت، پیگیری مداوم و همکاری نزدیک با تیم درمانی از اهمیت بالایی برخوردار است.
۴. پشتیبانی خانوادگی: کلید موفقیت
هر دو اختلال نیاز به حمایت و درک خانواده دارند، اما نوع و نحوه این حمایت می‌تواند متفاوت باشد. در اختلال دوقطبی، خانواده‌ها ممکن است به شناسایی علائم نوسان خلقی و ایجاد محیطی مثبت کمک کنند، در حالی که در اسکیزوفرنی، آگاهی و درک بیماری از سوی خانواده می‌تواند به مدیریت بهتر علائم و تسهیل ارتباطات اجتماعی کمک کند. با توجه به این تفاوت‌ها، درمان هر دو اختلال نیازمند رویکردی خاص و متناسب با نیازهای فردی بیمار است.
اختلال دوقطبی خطرناک است یا اسکیزوفرنی؟
تشخیص اینکه اختلال دوقطبی با اسکیزوفرنی خطرناک‌تر است، به عوامل متعددی بستگی دارد. اختلال دوقطبی می‌تواند در دوره‌های شیدایی، رفتارهای پرخطر و تصمیم‌گیری‌های ناگهانی را به دنبال داشته باشد که ممکن است منجر به صدمات جانی یا مالی شود. از سوی دیگر، اسکیزوفرنی با علائم روان‌پریشی مانند توهمات و هذیان‌ها می‌تواند فرد را در معرض خطرات از جمله بروز رفتارهای خشونت‌آمیز یا عدم توانایی در تشخیص واقعیت بیشتری قرار دهد.
هر دو اختلال می‌توانند عواقب جدی بر روی زندگی فرد و اطرافیانش داشته باشند. همچنین، در هر دو حالت، عدم درمان می‌تواند وضعیت بیمار را وخیم‌تر کند.
بنابراین، در نهایت، خطرناک بودن هر یک از این اختلالات بستگی به شدت علائم، شرایط فردی، و وجود حمایت‌های اجتماعی و درمانی دارد. در هر دو مورد، شناسایی سریع و درمان مناسب می‌تواند به کاهش خطرات و بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کند.
سؤالات متداول
این دو اختلال از نظر تأثیر بر عملکرد مغز، سن بروز، علائم هشداردهنده، روش تشخیص و شیوه‌های درمانی با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند.
خیر. اختلالات روانی مانند بیماری دوقطبی و اسکیزوفرنی معمولاً علائم مشابهی را نشان می‌دهند که این موضوع تشخیص آن‌ها را حتی برای متخصصان بهداشت روان نیز دشوار می‌سازد.
این اختلالات روانپزشکی درمان قطعی ندارند، اما با استفاده از دارو درمانی و روان‌درمانی می‌توان شدت علائم را کنترل کرد. معمولاً افرادی که در مراحل اولیه این اختلالات قرار دارند، می‌توانند با درمان مناسب به طور عادی زندگی کنند، اما در صورت تشدید علائم، ممکن است نیاز به بستری موقت در کلینیک روانی داشته باشند.
جمع بندی
بسیاری از بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی با اسکیزوفرنی به دلیل خجالت و ترس از طرد شدن، مشکلات خود را مطرح نمی‌کنند. این در حالی است که شناسایی اختلالات روانی در مراحل اولیه می‌تواند به کاهش شدت علائم و عوارض ناشی از آن کمک کند.
ما در این مقاله از کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه به یکی از مهم‌ترین سؤالات درباره اختلالات روانی، یعنی تفاوت بیماری دوقطبی با اسکیزوفرنی پرداخته‌ایم. اگر هنوز ابهاماتی در این زمینه دارید، می‌توانید به وبسایت کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه مراجعه کنید و بدون ترس از قضاوت، از بهترین پزشکان متخصص، از جمله مشاوره آنلاین روانپزشک، مشورت بگیرید. در جوانه این امکان برای شما فراهم شده تا از طریق سیستم نوبت‌دهی اینترنتی، برای مراجعه حضوری یا مشاوره آنلاین تلفنی نوبت بگیرید.
منابع: healthline , medicalnewstoday