اختلال خوردن یک وضعیت پیچیده است که بر روی رفتارهای غذایی فرد تأثیر میگذارد و ممکن است سلامت جسمی و روانی او را تحت تأثیر قرار دهد.
علائم اختلال خوردن میتواند شامل تغییرات شدید در الگوی غذا خوردن، نگرانی بیش از حد درباره وزن و ظاهر، و خودداری از خوردن غذاهای خاص باشد.
همچنین، افرادی که با این مشکل مواجه هستند، ممکن است به صورت مخفیانه غذا بخورند، پرخوری کنند یا به روشهای ناسالم مثل استفراغ عمدی یا استفاده از ملینها برای کنترل وزن متوسل شوند.
این علائم میتواند به تدریج و به طور نامحسوس ظاهر شود، اما اثرات آنها میتواند بسیار جدی باشد. افراد مبتلا به اختلال خوردن ممکن است دچار افت انرژی، مشکلات گوارشی، افسردگی و اضطراب شوند.
اما چگونه میتوان تشخیص داد که آیا کسی به اختلال خوردن مبتلا شده است یا خیر؟ پاسخ به این سؤال ساده نیست، زیرا افراد ممکن است علائم متفاوتی نشان دهند.
به همین دلیل، آگاهی از علائم و نشانههای مختلف بسیار مهم است. اگر شما یا کسی که میشناسید با این علائم مواجه شدهاید، بهترین کار مراجعه به یک متخصص است تا از بروز مشکلات جدیتر جلوگیری شود. کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه آماده خدمت رسانی به شما و عزیزانتان میباشد.
اختلالات خوردن چیست؟
اختلال خوردن یا تغذیهای مشکلات جدی سلامت جسم و روان هستند که باعث تغییرات شدید در رفتارهای غذایی فرد میشوند. برخلاف تصورات غلط رایج، این اختلالات میتوانند افراد را در هر سن، جنسیت، نژاد و با هر نوع بدن تحت تأثیر قرار دهند.
برخی از این اختلالات، مثل بیاشتهایی عصبی، باعث کاهش شدید مصرف غذا و ترس از افزایش وزن میشوند. در پرخوری عصبی، افراد به مقدار زیاد غذا میخورند و سپس از روشهای مختلف مثل ورزش زیاد یا پاکسازی سعی میکنند آن را جبران کنند.
همچنین، در اختلال پرخوری، فرد بدون اینکه گرسنه باشد یا در جمع باشد، حجم زیادی از غذا را میخورد و پس از آن احساس گناه میکند.
افرادی که برخی از علائم این اختلالات را دارند، اما معیارهای تشخیصی کامل را ندارند، ممکن است به عنوان اختلالات تغذیهای خاص (OSFED) یا نامشخص (UFED) شناخته شوند.
انواع دیگری از اختلالات خوردن نیز وجود دارند که بیشتر به دلایل جسمی یا روانی رخ میدهند، مثل اختلال مصرف غذای محدودکننده اجتنابی (ARFID) که به دلیل بیمیلی به غذا یا حساسیتهای حسی رخ میدهد و معمولاً در کودکان بیشتر دیده میشود.
همچنین، پیکا باعث میل به خوردن مواد غیرخوراکی مانند خاک یا مو میشود و معمولاً در کودکان، افراد باردار یا کسانی که دچار کمبود تغذیه هستند دیده میشود.
اختلال نشخوار نیز شامل بازگرداندن غذای نیمه هضم شده و جویدن مجدد آن است که ممکن است به دنبال استرس یا بیماریهای جسمی یا روانی ایجاد شود.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله انواع اختلال خوردن و علائم آن مراجعه کنید.
علائم اولیه و هشداردهنده اختلال خوردن چیست؟
علائم اختلال خوردن میتواند شامل تغییرات غیرعادی در عادات غذایی و رفتارهای مرتبط با غذا باشد. افراد ممکن است نگرانی بیش از حدی نسبت به وزن، کالری و ظاهر بدن خود نشان دهند.
کاهش یا افزایش شدید در مصرف غذا، اجتناب از وعدههای غذایی، یا خوردن مقدار زیادی غذا در زمانهای کوتاه از دیگر علائم رایج است.
همچنین، فرد ممکن است به ورزش بیش از حد بپردازد یا احساس گناه و استرس بعد از غذا خوردن داشته باشد. این تغییرات رفتاری و روانی معمولاً نشانهای از وجود اختلالات خوردن هستند.
علائم اولیه اختلال خوردن شامل موارد زیر است:
- نگرانی بیش از اندازه درباره وزن و ظاهر بدن
- کاهش یا افزایش شدید در مصرف غذا
- اجتناب از وعدههای غذایی یا پرخوری
- ورزش بیش از حد
- احساس گناه یا شرمندگی بعد از غذا خوردن
این علائم ممکن است به تدریج ظاهر شوند و در صورت نادیده گرفتن، به مشکلات جدیتر جسمی و روانی منجر شوند. اگر این نشانهها در فردی دیده شود، مراجعه به متخصص ضروری است.
علائم رفتاری در اختلال خوردن چیست؟
تغییرات رفتاری ناشی از اختلالات خوردن میتواند بسته به نوع اختلال متفاوت باشد. با این حال، برخی نشانهها و رفتارها ممکن است به شناسایی این مشکلات کمک کنند.
افراد مبتلا به این اختلالات ممکن است رفتارهای زیر را نشان دهند:
- محدود کردن شدید مصرف غذا
- اجتناب از مصرف برخی غذاها یا گروههای غذایی خاص مانند کربوهیدراتها
- تغییرات ناگهانی و شدید در رژیم غذایی برای کاهش وزن
- داشتن عادات غذایی غیرمعمول، مثل جویدن بیش از حد
- صحبت مداوم درباره محتوای غذایی یا کالری مواد غذایی
- احساس یا ادعای چاق بودن
- نوسان بین خوردن بیش از حد و کمخوری
- مراجعه مکرر به حمام بعد از غذا
- بررسی مکرر بدن برای نقصهای فیزیکی
- اجتناب از خوردن غذا در جمع
در خانه نیز ممکن است علائم دیگری دیده شود، مثل:
- ناپدید شدن مقدار زیادی غذا
- پنهان کردن غذا در مکانهای عجیب
- نشانههای استفراغ
برخی اختلالات مانند پیکا رفتارهای بسیار خاصی مثل خوردن مواد غیرخوراکی مانند کاغذ، گچ یا صابون ایجاد میکنند.
علائم عاطفی و احساسی اختلال خوردن چیست؟
علاوه بر تغییرات رفتاری، اختلالات خوردن میتوانند روی احساس فرد نسبت به غذا و بدن خود نیز تأثیر بگذارند. ممکن است افراد متوجه تغییرات زیر در فرد مبتلا به این اختلال شوند:
- نگرانی زیاد درباره شکل بدن، اندازه و وزن
- ترس شدید از افزایش وزن
- نوسانات شدید خلقی
- عزت نفس پایین
- دید منفی و نادرست نسبت به ظاهر بدن
- احساس انزجار، شرم یا گناه پس از غذا خوردن
- ناراحتی شدید در صورت عدم کنترل برنامه غذایی یا ورزشی
افراد مبتلا به اختلالات خوردن ممکن است از خانواده و دوستان فاصله بگیرند و از شرکت در فعالیتهای اجتماعی اجتناب کنند.
علائم و نشانههای جسمی اختلال خوردن چیست؟
یکی از مهم ترین نشانههای فیزیکی و علائم اختلال خوردن، نوسانات وزن است، چه افزایش و چه کاهش وزن باشد. با این حال، این نشانه همیشه قابل اعتماد نیست، چون همه افراد دچار تغییرات وزن نمیشوند. حتی برخی ممکن است با پوشیدن لباسهای ضخیم یا چند لایه، کاهش وزن خود را پنهان کنند.
سایر نشانههای فیزیکی و علائم اختلال خوردن که مصرف غذا را محدود میکنند، شامل موارد زیر است:
- احساس سرما بیش از حد
- پوست و موی خشک
- ناخنهای شکننده
- مشکلات گوارشی مانند رفلاکس یا گرفتگی معده
- سرگیجه، خستگی یا ضعف
- مشکل در تمرکز
- مشکل در خواب
- پریودهای نامنظم یا قطع پریود
- تحلیل عضلات
- کند شدن بهبود زخمها
- رشد موهای نازک روی بدن (لانگو)
- غش کردن
همچنین، برخی علائم فیزیکی در آزمایشات پزشکی مشخص میشوند، مانند:
- سطح پایین هورمونهای تیروئید
- کمخونی
- کمبود پتاسیم
- کاهش تعداد گلبولهای قرمز یا سفید خون
در علائم اختلال خوردن پرخوری عصبی، برخی علائم ناشی از استفراغهای مکرر هستند، مثل:
- پینه یا بریدگی روی انگشتان
- دندانهای حساس یا تغییر رنگداده
- پوسیدگی دندانها
- فرسایش مینای دندان
این علائم فیزیکی ممکن است به تدریج ظاهر شوند و در صورت نادیده گرفتن، به مشکلات جدیتری منجر شوند. تشخیص و درمان زودهنگام میتواند به جلوگیری از عوارض بیشتر و بازگشت به سلامت کمک کند.
علائم اختلال خوردن با سایر مشکلات مرتبط
اختلالات خوردن میتوانند همراه با سایر مشکلات روانی یا شباهتهای قابل توجهی با آنها وجود داشته باشند. برخی از این شرایط عبارتند از:
- ورزش اجباری: برخی افراد ممکن است به طور اجباری ورزش کنند که ممکن است برای کاهش وزن نباشد. با این حال، این رفتار با علائم اختلال خوردن ارتباط زیادی دارد و معمولاً در کنار آنها رخ میدهد.
- ارتورکسیا: این اصطلاح به وسواس نسبت به خوردن غذاهای “تمیز” و “سالم” اشاره دارد. این وضعیت شباهتهایی با بیاشتهایی و اجتناب از مواد غذایی محدود کننده دارد، اما هنوز به عنوان یک تشخیص پزشکی رسمی شناخته نشده است.
- سوءمصرف ملین: برخی افراد از ملینها استفاده میکنند به این امید که از جذب کالری جلوگیری کرده و وزن کم کنند.
- دیابولیمیا: این وضعیت زمانی رخ میدهد که افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، به طور نامناسبی انسولین خود را محدود یا سوءاستفاده میکنند تا وزن کم کنند.
افراد مبتلا به علائم اختلال خوردن همچنین ممکن است دچار سایر مشکلات روانی، مانند افسردگی یا اضطراب، باشند.
۷ نکات طلایی برای کاهش علائم اختلال خوردن (کاهش علائم در عرض ۳۰ دقیقه)
کاهش علائم اختلال خوردن نیازمند تلاش و توجه ویژه است. در اینجا هفت نکته طلایی برای کمک به کاهش این علائم در عرض ۳۰ دقیقه آورده شده است:
- تنفس عمیق: چند دقیقه به آرامی نفس عمیق بکشید تا استرس و اضطراب کاهش یابد.
- هیدراته ماندن: یک لیوان آب بنوشید تا بدن خود را هیدراته کنید و احساس بهتری داشته باشید.
- مراقبه یا مدیتیشن: چند دقیقه به مراقبه یا مدیتیشن بپردازید تا ذهنتان آرام شود.
- نوشتن احساسات: احساسات و افکار خود را روی کاغذ بنویسید تا آنها را به طور مؤثرتری مدیریت کنید.
- ورزش ملایم: انجام حرکات کششی یا یک پیادهروی کوتاه میتواند به کاهش تنش کمک کند.
- گوش دادن به موسیقی آرام: موسیقی ملایم و آرامشبخش میتواند به بهبود حال شما کمک کند.
- صحبت با یک دوست: با یک دوست یا فرد نزدیک صحبت کنید تا حمایت اجتماعی را دریافت کنید.
این نکات میتوانند در کاهش علائم اختلال خوردن مؤثر باشند و به شما کمک کنند تا احساس بهتری داشته باشید. در صورت نیاز به حمایت بیشتر، بهتر است با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
با حمایت و درمان مناسب، امکان بهبودی علائم اختلال خوردن وجود دارد. اگر کسی احساس میکند که به نوعی اختلال در غذا خوردن دچار است، باید هر چه زودتر با پزشک یا متخصص سلامت روان در کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه مشورت کند.
فرایند بهبود اختلال خوردن معمولاً نیاز به همکاری با یک تیم درمانی دارد تا علل اصلی این اختلال و تأثیرات فیزیکی آن مورد بررسی قرار گیرد. این تیم متخصص درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درمانگر اختلال خوردن: برای کمک به فرد در مدیریت احساسات و رفتارهای مرتبط با غذا.
- متخصص تغذیه ثبتشده: برای آموزش فرد درباره نیازهای غذایی بدن و کمک به ایجاد یک رژیم غذایی متعادل.
- پزشک مراقبتهای اولیه: برای بهبود یا مدیریت علائم فیزیکی.
- دندانپزشک: برای درمان مشکلات دندانی ناشی از بولیمیا.
- روانپزشک: در صورتی که فرد به داروهایی برای کاهش علائم روانی نیاز داشته باشد.
در طول فرایند بهبودی، حمایت و همدلی خانواده، دوستان و همکاران بسیار مهم است. برخی از گروههای حمایتی یا برنامههای بهبودی ممکن است اجازه دهند که عزیزان در جلسات شرکت کنند تا بهتر بتوانند اختلالات خوردن را درک کنند.
اگر کسی به شدت دچار کمبود وزن، کمآبی یا سوءتغذیه باشد، ممکن است به کمک فوری نیاز داشته باشد. کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه میتواند در این زمینه به ارائه خدمات و درمانهای لازم کمک کند.
جمع بندی
علائم اختلالات خوردن میتواند بسته به نوع اختلال و شرایط خاص هر فرد متفاوت باشد. با این حال، این علائم معمولاً بر احساسات، رفتار و ظاهر فیزیکی یا وضعیت سلامتی فرد تأثیر میگذارند.
برخی از اختلالات خوردن با تصویر بدن، وزن یا احساس کنترل مرتبط هستند. در این موارد، علائم ممکن است شامل محدود کردن مصرف غذا، ترس شدید از افزایش وزن و نشانههای فیزیکی مانند تغییر وزن یا خستگی باشد.
هر کسی که دچار اختلال خوردن است یا میخواهد به فردی که با این مشکل مواجه است کمک کند، میتواند برای دریافت پشتیبانی و مشاوره حرفهای با کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه تماس بگیرد.
منابع: mayoclinic, medicalnewstoday, nationaleatingdisorders