چرا برخی از افراد دچار اختلال خوردن میشوند؟ اختلال خوردن به مشکلاتی در نحوه غذا خوردن فرد اشاره دارد که ممکن است شامل کمخوری یا پرخوری مداوم باشد. اما چرا برخی از افراد در رابطه با غذا دچار چنین مشکلاتی میشوند؟ آیا این مسئله تنها به عادات غذایی برمیگردد یا دلایل عمیقتری در کار است؟
در واقع، اختلال خوردن بیشتر از آنچه به نظر میرسد پیچیده است. این مشکل میتواند ریشه در عوامل روانی، اجتماعی و حتی ژنتیکی داشته باشد. استرس، اضطراب، فشارهای اجتماعی و انتظارات بالای فرد از خود میتوانند موجب شوند فرد از طریق غذا خوردن سعی در کنترل احساسات یا محیط خود داشته باشد. ما در این مطلب از کلینیک تخصصی جوانه به بررسی علت اختلال خوردن و عوامل تشدید کننده آن میپردازیم.
علت اختلال خوردن و ۹ عوامل تشدیده کننده آن
عوامل محتلفی میتواند به بروز یا علت اختلال خوردن منجر شود. برخی از مهمترین این عوامل شامل موارد زیر هستند:
۱.عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی میتوانند در بروز علت اختلال خوردن نقش داشته باشند. اگرچه محققان هنوز ژن مشخصی را که مستقیماً به این اختلالات منجر شود شناسایی نکردهاند، اما دیده شده که این مشکلات معمولاً در خانوادهها شایع است. فرهنگ خانواده ممکن است توضیحدهنده این موضوع باشد، اما به نظر میرسد عوامل بیولوژیکی هم در آن نقش دارند.
براساس یک مقاله در سال ۲۰۲۳، اگر یکی از دوقلوهای همسان دچار اختلال خوردن شود، احتمال اینکه دوقلوی دیگر هم به آن مبتلا شود حدود ۵۰ درصد است.
این نشان میدهد که ژنتیک میتواند برخی افراد را مستعدتر به این شرایط کند. همچنین، نحوه عملکرد مغز هر فرد نیز ممکن است تأثیرگذار باشد. برای مثال، سروتونین که به تنظیم اشتها کمک میکند، اگر در اثر مشکلاتی مانند افسردگی دچار اختلال شود، میتواند خطر ابتلا به اختلالات خوردن را افزایش دهد.
۲. عوامل روانی
عوامل روحی و روانی نیز میتوانند خطر علت اختلال خوردن را افزایش دهند. برخی ویژگیهای شخصیتی و روانشناختی که با این اختلالات مرتبط هستند شامل موارد زیر میشوند:
- کمالگرایی
- تکانشگری
- وسواسهای فکری و رفتاری
- اضطراب
- عزت نفس پایین
- ناتوانی در مدیریت احساسات، به ویژه احساسات منفی
- اجتناب از موقعیتهای ناراحتکننده یا استرسزا
افرادی که سابقه مشکلات روانی مانند افسردگی یا اعتیاد دارند، بیشتر در معرض خطر اختلال خوردن قرار میگیرند.
همچنین، تجربه آسیبهای دوران کودکی، بهخصوص سوءاستفاده جنسی، میتواند هم خطر اختلالات خوردن و هم مشکلاتی مانند اضطراب را افزایش دهد.
۳.عوامل فرهنگی
عوامل فرهنگی هم میتوانند علت اختلال خوردن را افزایش دهند. تأکید بر لاغری به عنوان یک ایدهآل میتواند باعث شود افراد به دنبال داشتن بدنهایی باشند که از نظر فرهنگی قابل قبول تلقی میشوند. این فشار میتواند منجر به بروز اختلالات غذایی مانند بیاشتهایی عصبی شود، زیرا لاغری به عنوان چیزی مطلوب و قابل تحسین معرفی میشود.
این فشار فرهنگی ممکن است در خانوادهها، گروههای دوستان یا حتی در سطح کشور وجود داشته باشد. گسترش این ایدهها در جامعه، به ویژه از طریق رسانهها، میتواند تأثیر منفی بگذارد.
بر اساس تحقیقات سال ۲۰۲۰، رسانههای اجتماعی میتوانند منبع خوبی برای حمایت و اطلاعات باشند، اما از طرفی میتوانند آسیبزا نیز باشند. نگاه کردن به تصاویر دیگران که اغلب به عنوان مدلینگ انتخاب شدهاند، باعث میشود افراد بدن خود را با آنها مقایسه کنند و دچار نارضایتی از بدن خود شوند.
این مسئله نهتنها برای تصاویر افراد لاغر، بلکه برای تصاویری که بدنهای ورزشی و قوی را نشان میدهند نیز صادق است.
۴. عوامل اجتماعی
عوامل اجتماعی نیز میتوانند نقش مهمی در بروز و علت اختلال خوردن داشته باشند. رفتار دیگران میتواند انتظارات فرهنگی درباره وزن بدن را تقویت کند. افرادی که موارد زیر را تجربه میکنند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به اختلالات خوردن قرار دارند:
- قلدری، به ویژه در مورد وزن یا ظاهر
- انواع دیگر انگگذاری بر وزن، مثل تبعیض یا کلیشههای منفی
- عدم وجود حمایت اجتماعی یا احساس تنهایی
این تجربیات میتوانند فشار روانی بیشتری به فرد وارد کنند و او را به سمت رفتارهای ناسالم غذایی سوق دهند.
۵. تجربه آسیب زا کودکی
تجربه آسیبزا در دوران کودکی میتواند یکی از عوامل مهم بروز یا علت اختلال خوردن باشد. وقتی کودک تحت فشارهای روحی، جسمی یا عاطفی قرار میگیرد، ممکن است به شیوههای نادرستی برای مدیریت احساسات خود روی آورد.
برای مثال، اگر یک کودک مورد سوءاستفاده یا قلدری قرار بگیرد، ممکن است احساس ناامنی و بیارزشی کند. در چنین شرایطی، برخی از کودکان ممکن است به غذا خوردن به عنوان راهی برای کنترل احساسات منفی خود روی بیاورند یا از خوردن غذا اجتناب کنند تا احساس کنترل بیشتری داشته باشند.
این رفتارها میتوانند به تدریج به عادات غذایی ناسالم تبدیل شوند و منجر به بروز اختلالات خوردن شوند. به همین دلیل، درمان و پشتیبانی از کودکانی که چنین تجربیاتی دارند، بسیار مهم است تا بتوانند احساسات خود را به شیوهای سالمتر مدیریت کنند.
۶. اضطراب و استرس
اضطراب و استرس یکی از دلایل اصلی بروز و علت اختلال خوردن هستند. وقتی افراد با فشارهای روزمره، نگرانیهای شخصی یا احساسات منفی روبهرو میشوند، ممکن است برای کنار آمدن با این احساسات به غذا و خوردن روی بیاورند.
برای برخی، خوردن میتواند به عنوان یک راه فرار از اضطراب یا استرس عمل کند؛ مثلاً ممکن است در مواقع ناراحتی به پرخوری روی بیاورند یا برعکس، به دلیل نگرانی از افزایش وزن، خود را مجبور به نخوردن کنند.
این رفتارها میتوانند به یک چرخه منفی منجر شوند. وقتی فردی به خاطر اضطراب غذا میخورد، ممکن است بعداً احساس گناه کند و این احساس گناه میتواند به اضطراب بیشتری منجر شود.
در نتیجه، این افراد ممکن است تلاش کنند که با غذا نخوردن یا محدود کردن مصرف غذا، کنترل بیشتری بر زندگی خود احساس کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله انواع اختلال خوردن مراجعه کنید.
۷. مشکلات حسی
مشکلات حسی یکی از علت اختلال خوردن است. این مشکلات میتوانند به احساسات و واکنشهای فرد نسبت به غذاها، بافتها و طعمهای مختلف مربوط شوند.
به عنوان مثال، برخی افراد ممکن است نسبت به بافتهای خاص غذاها حساسیت داشته باشند و احساس ناخوشایندی کنند.
برای آنها، خوردن غذاهایی که بافت نرمی دارند ممکن است بسیار دشوار باشد یا برعکس، غذاهایی با بافتهای خشن ممکن است برایشان غیر قابل تحمل باشد.
این حساسیت میتواند باعث شود فرد از برخی غذاها اجتناب کند و در نتیجه رژیم غذایی او محدود شود. این رفتارهای غذایی ممکن است به مرور زمان به اختلالات خوردن، مانند بیاشتهایی یا پرخوری، منجر شود.
بهعلاوه، افرادی که مشکلات حسی دارند ممکن است در موقعیتهای اجتماعی مرتبط با غذا احساس اضطراب کنند که این میتواند به تشدید مشکلات غذایی آنها منجر شود.
۸. کمال گرایی
کمالگرایی یکی از عواملی است که میتواند به بروز و علت اختلال خوردن کمک کند. افرادی که کمالگرا هستند، معمولاً به دنبال دستیابی به استانداردهای بسیار بالا در همه جنبههای زندگیشان، از جمله ظاهر و وزن خود هستند.
آنها ممکن است احساس کنند که باید همیشه بهترین شکل ممکن از خود را ارائه دهند و اگر به این استانداردها نرسند، خود را مورد سرزنش قرار میدهند.
این فشار به کمال میتواند منجر به رفتارهای ناسالم غذایی شود. مثلاً فردی ممکن است تلاش کند که خیلی لاغر شود تا به یک ایدهآل غیرواقعی برسد.
این افراد ممکن است به شدت به رژیمهای غذایی سخت پایبند باشند یا در صورت نرسیدن به اهداف خود، دچار اضطراب و ناامیدی شوند.
۹. شرایط پزشکی:
یکی از علت اختلال خوردن، وجود شرایط پزشکی خاص است. برخی از بیماریها میتوانند به نحوهی غذا خوردن و رابطهی فرد با غذا تأثیر بگذارند. برای مثال:
- افسردگی: افرادی که دچار افسردگی هستند، ممکن است به دلیل احساس خستگی، بیحوصلگی یا ناامیدی، کمتر غذا بخورند یا برعکس، برای آرامش خود به پرخوری روی آورند.
- دیابت: افرادی که به دیابت مبتلا هستند، باید رژیم غذایی خاصی را دنبال کنند. اگر آنها احساس کنند که نمیتوانند این رژیم را رعایت کنند، ممکن است به روشهای ناسالم، مانند مصرف نادرست ملینها یا پرخوری، روی آورند.
- اختلالات هورمونی: مشکلات هورمونی، مانند اختلالات تیروئیدی، میتوانند بر اشتها و وزن تأثیر بگذارند و این میتواند به بروز اختلالات خوردن منجر شود.
- سندرم پیش از قاعدگی (PMS): برخی از زنان در دوران قاعدگی دچار تغییرات شدید خلق و خو و اشتها میشوند که ممکن است باعث پرخوری یا کاهش اشتها شود.
وجود این شرایط پزشکی میتواند به شیوههای مختلف بر رفتار غذایی تأثیر بگذارد؛ بنابراین، اگر کسی دچار اختلال خوردن است و همچنین یک بیماری زمینهای دارد، بسیار مهم است که هر دو جنبه به طور همزمان مورد توجه قرار گیرند. درمان مؤثر این اختلالات میتواند به بهبود کیفیت زندگی فرد کمک کند.
سایر علت اختلال خوردن چیست؟
در حالی که برخی از عوامل خطر و دلایل بروز اختلالات خوردن به خوبی شناخته شدهاند و تحقیقات زیادی در این زمینه انجام شده است، دانشمندان همچنان به بررسی ارتباط بین این شرایط و عوامل دیگر ادامه میدهند.
بررسی سریع در سال ۲۰۲۳ از ۲۸۴ مطالعه قبلی نشان داد که علاوه بر عوامل خطر شناخته شده، چند ارتباط جدید نیز شناسایی شده است. برخی از این عوامل شامل:
- اختلالات در میکروبیوم روده که میتواند بر تنظیم اشتها تأثیر بگذارد.
- دیابت که ممکن است با رژیم غذایی بسیار محدود، استفاده نادرست از ملینها و وضعیت به نام “دیابولیمیا” مرتبط باشد.
- بلوغ زودرس که میتواند باعث نارضایتی از بدن شود اگر تغییرات بدنی فرد سریعتر از همسالانش باشد.
- وزن هنگام تولد، بهطوریکه وزن کم هنگام تولد میتواند با بیاشتهایی و وزن بالا هنگام تولد ممکن است با اختلال پرخوری مرتبط باشد.
محققان هنوز در حال یادگیری چگونگی ارتباط این عوامل با اختلالات خوردن هستند.
علت اختلالات خوردن و واگرایی عصبی مانند اوتیسم
محققان متوجه شدهاند که اختلالات خوردن در میان افرادی که به واگرایی عصبی، مانند افراد اوتیسم، مبتلا هستند، شیوع بیشتری دارد. با این حال، هنوز این ارتباط به طور کامل درک نشده است.
ممکن است عوامل مشابهی در هر دو اختلال نقش داشته باشند، یا وجود یکی از این مشکلات بر بروز دیگری تأثیر بگذارد.
برای مثال، در یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ درباره اختلالات خوردن در زنان اوتیستیک، برخی از شرکتکنندگان احساس کردند که اختلالات غذاییشان نشانهای از اوتیسم است و نه یک بیماری دیگر.
طبق این مطالعه، ۷۰ درصد از افراد اوتیسم حداقل یک تشخیص دیگر، از جمله اختلالات خوردن، دارند. بین ۲۵ تا ۳۰ درصد از زنان مبتلا به بیاشتهایی، معیارهای تشخیصی اوتیسم را دارند، در حالی که این درصد در جمعیت عمومی تنها ۱ درصد است.
اختلالات غذایی میتوانند نشانههای مختلفی داشته باشند، از جمله:
- احساس اضطراب یا استرس
- تمایل به رعایت روالهای سخت و دقیق
- مشکلات حسی با بافت، بو یا طعمهای خاص
- تلاش برای کنترل محیط اطراف
همچنین، واگرایی عصبی ممکن است خطر بروز ویژگیهای شخصیتی مرتبط با اختلالات خوردن و همچنین قرار گرفتن در معرض آسیب را افزایش دهد.
در عین حال، عوامل محافظتی، مانند حمایت عاطفی، ممکن است برای افراد واگرای عصبی سختتر قابل دسترسی باشد. تحقیقات در مورد نقش واگرایی عصبی در اختلالات خوردن هنوز در مراحل اولیه است و همچنان ادامه دارد.
چه زمانی باید به دنبال کمک بود؟
اختلالات خوردن، به ویژه بیاشتهایی عصبی، نسبت به سایر مشکلات روانی نرخ مرگ و میر بالاتری دارند. درمان میتواند بسیار مؤثر باشد و حتی جان فرد را نجات دهد. هرچه فرد زودتر به دنبال درمان باشد، کمتر با عوارض جانبی شدید روبهرو خواهد شد.
فردی باید در صورتی به دنبال درمان برود که:
- نگران باشد که رفتارهای غذاییاش سالم نیستند.
- خیلی درگیر غذا، رژیم غذایی یا بدنش باشد.
- بدن خود را به طور قابل توجهی متفاوت از دیگران ببیند.
- ترک رژیم، پرخوری، پاکسازی یا ورزش برایش دشوار باشد.
- به شدت از برخی غذاها بیزار باشد و این موضوع خوردن یک رژیم غذایی متعادل را سخت کند.
- در حال درمان اختلال خوردن باشد؛ اما وضعیتش بهتر نشود.
- نگران یکی از عزیزانش باشد که ممکن است به اختلال خوردن مبتلا باشد.
سخن پایانی
اختلالات خوردن موضوعی پیچیده هستند و میتوانند به دلایل مختلفی به وجود بیایند. عوامل بیولوژیکی ممکن است تأثیرگذار باشند، اما فرهنگ، تأثیرات رسانهها، فشارهای اجتماعی و سایر مشکلات روانی نیز نقش مهمی دارند.
در برخی مواقع، دلایل بروز اختلالات خوردن به طور دقیق مشخص نیستند. با این حال، افراد مبتلا به این اختلالات میتوانند با درمان بهبود یابند و زندگی بهتری داشته باشند.
هر کسی که نگران وضعیت خود یا یکی از عزیزانش است، میتواند از خدمات خطوط کمکی، پزشک خود یا متخصصان سلامت روان با تخصص در زمینه اختلالات خوردن در کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه کمک بگیرد.
منابع: medicalnewstoday,midlandhealth