افسردگی یک اختلال روانی شایع است که با احساسات عمیق ناامیدی، غم و کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره مشخص می‌شود. این حالت ممکن است با علائم جسمی و روانی متعددی همراه باشد، از جمله خستگی مفرط، اختلال در خواب، تغییرات در اشتها و تمرکز و احساس بی‌ارزشی یا گناه.

افسردگی می‌تواند به طور موقت یا مزمن باشد و بر عملکرد فرد در زندگی روزمره، روابط اجتماعی و سلامت جسمی تأثیر منفی بگذارد. برای آشنایی بیشتر با افسردگی مقاله افسردگی چیست؟ را بخوانید.

شناخت علت افسردگی بسیار مهم است، زیرا افسردگی می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند عوامل ژنتیکی، روانشناختی، زیست‌شناختی و محیطی باشد.

برخی از این عوامل شامل استرس، تجربیات منفی در زندگی، اختلالات هورمونی، مصرف برخی داروها و سوء مصرف مواد است. همچنین، برخی از افراد به دلیل ویژگی‌های شخصیتی خاص خود مانند خودانتقادی و بدبینی بیشتر در معرض خطر ابتلا به افسردگی قرار دارند.

افسردگی نه تنها بر فرد مبتلا، بلکه بر اطرافیان او نیز تأثیر می‌گذارد و می‌تواند کیفیت زندگی را به شدت کاهش دهد. این اختلال می‌تواند منجر به مشکلاتی در روابط فردی و اجتماعی شود و در صورت عدم درمان، عوارض آن می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر گردد.

بنابراین، درک و شناسایی افسردگی به عنوان یک بیماری جدی و قابل درمان، اهمیت زیادی دارد و می‌تواند به افراد کمک کند تا به دنبال درمان و حمایت مناسب باشند.

افسردگی بیماری نه تنها از لحاظ عاطفی بر انسان‌ها فشار وارد می‌کند، بلکه جنبه‌های فیزیولوژیکی نیز در آن نقش دارد. در ادامه به بررسی علل زیستی افسردگی می‌پردازیم و سه عامل کلیدی: تغییرات شیمیایی در مغز، ژنتیک و وراثت و عوامل پزشکی را مورد بررسی قرار خواهیم داد.

۱. تغییرات شیمیایی در مغز

• انتقال‌دهنده‌های عصبی

انتقال‌دهنده‌های عصبی مولکول‌هایی هستند که در انتقال پیام‌های عصبی در مغز نقش دارند. دوپامین و سروتونین از مهم‌ترین این انتقال‌دهنده‌ها هستند که در تنظیم خلق و خو تأثیر دارند.

به عنوان مثال، سطوح پایین سروتونین می‌تواند به احساس افسردگی و اضطراب منجر شود. عملاً، تحقیقات نشان داده‌اند افرادی که دچار افسردگی هستند، معمولاً دارای سطوح ناپایدار این انتقال‌دهنده‌ها هستند.

دوپامین نیز در ایجاد احساس خوشحالی و رضایت نقش دارد. کاهش سطوح دوپامین می‌تواند منجر به کاهش اشتیاق و تمایل به فعالیت‌های روزانه شود که از نشانه‌های بارز افسردگی به شمار می‌آید. بنابراین، تغییرات در این ترکیبات شیمیایی می‌تواند به بروز علائم افسردگی منجر شود.

• تأثیر داروها و هورمون‌ها بر خلق و خو

هورمون‌ها یکی دیگر از علت افسردگی هستند و می‌توانند تأثیر عمیقی بر خلق و خو داشته باشند. به‌خصوص در دوره‌های خاصی از زندگی مانند باروری، بارداری و یائسگی، تغییرات هورمونی می‌توانند بر روان فرد تأثیرگذار باشند.

به عنوان مثال، برخی مطالعات نشان داده‌اند که زنان در دوران پیش از قاعدگی (PMS) ممکن است با علائم افسردگی بیشتری مواجه شوند.

داروهایی نظیر برخی از داروهای فشار خون، کورتیکواستروئیدها و داروهای ضدافسردگی نیز می‌توانند بر سطح انتقال‌دهنده‌های عصبی تأثیر بگذارند و در نتیجه، باعث بروز یا تشدید علائم افسردگی شوند. درک این روابط برای تشخیص و درمان افسردگی بسیار حائز اهمیت است.

۲. ژنتیک و وراثت

• بررسی تاریخچه خانوادگی

پژوهش‌ها نشان می‌دهد که افسردگی می‌تواند در خانواده‌ها شیوع بیشتری داشته باشد. بررسی تاریخچه خانوادگی می‌تواند نشان‌دهنده این باشد که آیا فرد متأثر از مسائل ژنتیکی است یا خیر. اگر یکی از والدین یا خویشاوندان نزدیک دچار افسردگی باشند، احتمال اینکه فرد نیز دچار این اختلال شود بیشتر خواهد بود.

• نقش ژن‌ها در پیش‌زمینه‌سازی افسردگی

پژوهش‌ها نشان می‌دهند که برخی ژن‌ها می‌توانند فرد را به سمت بروز افسردگی مستعدتر کنند. به‌عنوان مثال، تغییرات در ژن‌هایی که در تولید و تنظیم انتقال‌دهنده‌های عصبی نقش دارند، می‌تواند به بروز علائم افسردگی منجر شود. با این حال، لازم به ذکر است که وراثت به‌تنهایی عامل بروز افسردگی نیست و عوامل محیطی نیز در این زمینه تأثیرگذارند.

۳. عوامل پزشکی

• بیماری‌های مزمن و عارضه‌های جسمی

بسیاری از بیماری‌های مزمن، همچون دیابت، بیماری قلبی، و سرطان، می‌توانند با بروز افسردگی ارتباط داشته باشند. درد مزمن و ناتوانی نیز می‌تواند به احساس ناامیدی و عدم رضایت از زندگی منجر شود. در واقع، برخی مطالعات نشان داده‌اند که بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن، احتمال بیشتری برای ابتلا به افسردگی دارند.

• تأثیر داروهای خاص بر ایجاد افسردگی

برخی داروها، به‌ویژه آنهایی که برای درمان بیماری‌های خاص تجویز می‌شوند، می‌توانند عوارض جانبی روانی داشته باشند و به بروز افسردگی منجر شوند.

به عنوان مثال، داروهای شیمی درمانی یا کورتیکواستروئیدها می‌توانند تأثیرات منفی بر خلق و خو داشته باشند. بنابراین، مهم است که بیماران بدانند که داروهایی که مصرف می‌کنند ممکن است بر سلامت روانی آنها تأثیر بگذارد و در صورت بروز علائم افسردگی، باید با پزشک خود مشورت کنند.

افسردگی یک اختلال پیچیده است که تحت تأثیر عوامل زیستی، ژنتیکی و پزشکی قرار دارد. درک علل زیستی افسردگی می‌تواند به راه‌های مؤثرتر برای تشخیص و درمان این بیماری منجر شود.

شناخت تغییرات شیمیایی در مغز، تأثیرات ژنتیکی و نقش بیماری‌های مزمن می‌تواند به ما در مدیریت و درمان افسردگی کمک کند.

این نکته بسیار مهم است که این عوامل به تنهایی نمی‌توانند باعث بروز افسردگی شوند و معمولاً در ترکیب با سایر عوامل محیطی و اجتماعی به بروز این اختلال می‌انجامند.

به همین دلیل، مداخلات زودهنگام و مناسب، بخصوص در افراد آسیب‌پذیر، می‌تواند به پیشگیری از بروز افسردگی و بهبود کیفیت زندگی آنان کمک کند.