نوروفیدبک یک روش درمانی نوین است که به افراد کمک می‌کند تا با استفاده از بازخوردهای آنی از فعالیت الکتریکی مغز، کنترل بهتری بر روی عملکردهای شناختی و عاطفی خود پیدا کنند.

این تکنیک بر اساس اصول علوم اعصاب طراحی شده و به طور فزاینده‌ای در درمان اختلالات روانی، مشکلات توجه، اضطراب و افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نوروفیدبک به افراد این امکان را می‌دهد که با مشاهده فعالیت مغز خود، یاد بگیرند چگونه امواج مغزی خود را تنظیم کنند و به این ترتیب کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.

تاریخچه این فناوری به دهه ۱۹۶۰ برمی‌گردد، زمانی که پژوهشگران برای اولین بار توانستند ارتباط بین فعالیت مغزی و رفتار انسان را کشف کنند.

از آن زمان، نوروفیدبک به تدریج توسعه یافته و به یکی از ابزارهای مؤثر در درمان اختلالات عصبی و روانی تبدیل شده است. برای پاسخ به این سوال جالب که نوروفیدبک چیست و به‌دست آوردن درک بهتری از آن، باید چند مرحله ساده را طی کنیم.

ابتدا به معنی کلمه نوروفیدبک می‌پردازیم، سپس به نحوه عملکرد مغز و چگونگی کارکرد دستگاه نوروفیدبک نگاهی می‌اندازیم. در پایان نیز با مزایای استفاده از نوروفیدبک آشنا خواهیم شد.

نوروفیدبک (Neurofeedback) که به اختصار NFB نامیده می‌شود، از دو واژه “نورون” (Neuron) و “فیدبک” (Feedback) مشتق شده است.

نورون‌ها سلول‌های تخصصی در مغز و سیستم عصبی هستند که وظیفه ارسال و دریافت پیام‌ها در سراسر بدن را بر عهده دارند. فیدبک نیز به معنای بازخورد است. بنابراین، نوروفیدبک به معنای دریافت بازخورد از فعالیت‌های عصبی مغز است.

دستگاه نوروفیدبک یکی از پیشرفته‌ترین تجهیزات پزشکی مدرن است که در درمان بیماری‌ها، افزایش قدرت ذهن، بهبود تمرکز و مهارت‌ها به کار می‌رود. این دستگاه‌ها همچنین در تحقیقات علمی و نقشه‌برداری از مغز نیز کاربرد دارند.

عملکرد دستگاه نوروفیدبک به این صورت است که امواج الکتریکی مغز را ثبت و تحلیل می‌کند. از طریق این اطلاعات، مشکلات و نواقص در فعالیت‌های مغزی شناسایی می‌شود.

سپس با ارائه این اطلاعات به فرد و درمانگر، به تنظیم و بهبود عملکرد مغز کمک می‌شود. هدف این روش، آموزش خودتنظیمی به فرد است تا بتواند مشکلات مغزی خود را اصلاح کرده یا عملکرد آن را تقویت کند.

نکته جذاب درباره نوروفیدبک این است که در این روش، مغز خودش را آموزش می‌دهد. اما چگونه این اتفاق می‌افتد؟

مغز، دنیای امواج است  و با انواع مختلفی از امواج کار می‌کند و هرکدام از این امواج در شرایط و حالات مختلف فعال یا غیرفعال می‌شوند.

برای درک بهتر نوروفیدبک، باید بدانیم که وجود یا عدم وجود هماهنگی بین انواع امواج مغزی مختلف می‌تواند در شرایط و حالات مختلف خوب یا دردسر ساز باشد.

انواع امواج مغزی که در بالا گفتیم مانند آلفا، بتا، تتا و… هر یک در وضعیت‌های مختلف ذهنی تولید می‌شوند. این امواج باید با یکدیگر در هماهنگی و نظم باشند تا مغز به درستی کار کند.

یا به عبارتی دیگر، این امواج باید دارای یک الگو، نظم و هماهنگی خوب و مناسبی باشند تا ما دچار دردسر و اختلالات روحی و روانی نشویم.

اگر این هماهنگی وجود نداشته باشد، همانند ارکستری است که نوازندگانش با هم هماهنگ نیستند و صدای نهایی ناخوشایند می‌شود. نبود هماهنگی میان امواج مغزی نیز به مشکلاتی در عملکرد مغز منجر می‌شود.

برای مثال، تحقیقات نشان داده که مغز افراد مبتلا به افسردگی دارای فعالیت بیش از حد امواج بتا در نیمکره راست و فعالیت زیاد امواج آلفا در نیمکره چپ است.

در چنین شرایطی، نوروفیدبک می‌تواند با کاهش امواج بتا در نیمکره راست یا سرکوب امواج آلفا در نیمکره چپ به بهبود وضعیت این افراد کمک کند.

کارکرد مناسب یا نامناسب مغز، تعیین‌کننده طبیعی یا غیرطبیعی بودن امواج مغزی تولید شده است. برخی معتقدند که اختلالات روانی ناشی از عملکرد نامناسب بخش‌های مختلف مغز هستند که الگوهای نادرست امواج مغزی را تولید می‌کنند.

در نتیجه، مغز انسان، مانند هر سیستم پیچیده دیگری، نیاز به تنظیم و رفع نواقص دارد. نکته جالب این است که مغز توانایی تنظیم خود و بهینه‌سازی عملکردش را دارد؛ تنها کافی است که از وضعیت خود آگاهی پیدا کند.

دستگاه نوروفیدبک با ارائه اطلاعات از امواج مغزی، به مغز کمک می‌کند تا وضعیت خود را بشناسد و ناهنجاری‌های موجود در امواج مغزی را اصلاح کند.

این دستگاه مانند آینه‌ای عمل می‌کند که امواج مغزی و عملکردهای فیزیولوژیکی مغز را به وضوح به فرد نشان می‌دهد. با این انعکاس، فرد متوجه می‌شود که در هر لحظه مغز در چه وضعیتی قرار دارد و برای انجام کار خاص، چه الگوی امواج مغزی مورد نیاز است.

این افزایش آگاهی نسبت به وضعیت امواج مغزی به فرد این امکان را می‌دهد که کنترل بیشتری بر آن‌ها داشته باشد. زمانی که فرد مایل به ایجاد تغییر در عملکرد مغزی خود است، نوروفیدبک یکی از بهترین گزینه‌ها برای دستیابی به این هدف است.