آیا تاکنون شنیده‌اید که می‌توان بدون نیاز به مصرف دارو، عملکرد مغز را تغییر داد؟ روش‌های درمانی نوین مانند تحریک مغناطیسی مکرر ترانس‌کرانیال (rTMS) راهکارهایی نوین و مؤثر در درمان برخی از اختلالات روانی و عصبی ارائه می‌دهند. این روش با استفاده از پالس‌های مغناطیسی غیرتهاجمی به مغز، به بهبود علائم بیماری‌هایی مانند افسردگی مقاوم به درمان و اختلالات اضطرابی کمک می‌کند. اما چه چیزی این روش را از درمان‌های دیگر متمایز می‌کند؟
rTMS چگونه می‌تواند بر عملکرد مغز اثر بگذارد و آیا واقعاً می‌تواند جایگزین دارو شود؟ این روش که توسط سازمان‌های بهداشتی معتبر مانند FDA تأیید شده، به‌عنوان یک گزینه غیرتهاجمی و ایمن برای درمان بیماران مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این مطلب از کلینیک تخصصی جوانه، به بررسی مکانیسم عملکرد rTMS، تأثیرات آن بر مغز و تاریخچه این دستگاه جذاب خواهیم پرداخت.
دستگاه RTMS چیست؟
روش درمان با دستگاه RTMS (تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال) یک شیوه نوین برای درمان اختلالات جسمی و روانی، به ویژه افسردگی، است. این دستگاه در عرصه پزشکی تأثیرات مثبتی از خود به جا گذاشته است.
RTMS برای اولین بار در سال ۱۹۸۵ معرفی شد و از آن زمان به طور گسترده‌ای برای درمان افسردگی مزمن و اضطراب به کار رفته است. در این روش، از امواج مغناطیسی برای فعال‌سازی نقاط معین در مغز بهره‌گیری می‌شود.
این درمان توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده تأیید شده و تحقیقات نشان می‌دهند که اثر چشم‌گیری در درمان افسردگی دارد.
آر تی ام اس (RTMS) چیست؟
RTMS یک روش غیرتهاجمی و بدون دارو است که از پالس‌های مغناطیسی برای نفوذ به جمجمه و ایجاد تغییرات ساختاری در مغز استفاده می‌کند. این روش معمولاً زمانی به کار می‌رود که درمان‌های دارویی و روانی اثرگذاری لازم را نداشته باشند.
تحریک مغناطیسی مغز (Transcranial magnetic stimulation)، که به اختصار TMS نامیده می‌شود، یک روش تحریک عصبی است که از القای الکترومغناطیسی توسط یک سیم‌پیچ عایق بهره می‌برد و بر روی نواحی خاصی از مغز اعمال می‌شود. هر پالس مغناطیسی به آسانی و بدون درد از پوست سر و استخوان عبور کرده و به نورون‌های عصبی می‌رسد و باعث تحریک آن‌ها می‌شود.
این پالس‌ها موجب فعال‌سازی آن‌ها می‌شوند. در صورتی که این سیگنال‌ها به طور مکرر و سریع ارائه شوند، به عنوان تحریک مغناطیسی مکرر (rTMS) شناخته می‌شوند که می‌توانند تغییرات ماندگارتری در فعالیت‌های مغزی ایجاد کنند.
این روش نیازی به جراحی یا نصب الکترود ندارد و کاربردهای آن به حوزه‌های تشخیص و درمان تقسیم می‌شود. اثرات این روش به فرکانس و شدت پالس‌های مغناطیسی و همچنین زمان درمان وابسته است. درمان‌های TMS در ایالات متحده توسط FDA و در انگلستان توسط NICE برای درمان افسردگی تأیید شده و بیشتر در کلینیک‌های خصوصی ارائه می‌شوند.
این روش به طور مؤثر قشر مغز را تحریک می‌کند بدون اینکه احساس درد ناشی از تحریک الکتریکی ترانس‌کرانیال به وجود آید.
روش درمانی آر تی ام اس (RTMS) چیست و چگونه عمل می‌کند؟
در درمان با آر تی ام اس (RTMS)، یک کویل الکترومغناطیسی، که به آن مولد میدان مغناطیسی یا «سیم‌پیچ» می‌گویند، در نزدیکی سر بیمار قرار می‌گیرد. این کویل بر روی نقطه‌ای از مغز قرار داده می‌شود که با علائم روانی یا عصبی مرتبط است.
در طول درمان، بیمار روی صندلی خاصی نشسته یا دراز می‌کشد و پزشک کویل را معمولاً در مقابل پیشانی قرار می‌دهد، جایی که بخش مغز مسئول تنظیم خلق و خو واقع شده است. این کویل پالس‌های مغناطیسی کوتاه و سریع تولید می‌کند که به نقاط خاص مغز ارسال می‌شوند. این پالس‌ها مشابه آنچه در دستگاه‌های تصویربرداری MRI استفاده می‌شود، هستند.
پالس‌های مغناطیسی به راحتی و بدون درد از پوست سر و استخوان عبور کرده و به نورون‌های عصبی می‌رسند و موجب فعالیت کوتاه‌مدت این نورون‌ها می‌شوند. این پالس‌ها جریان الکتریکی را در سلول‌های عصبی خاص ایجاد می‌کنند و به روشی پیچیده مغز را تحریک می‌کنند، که می‌تواند به کاهش علائم افسردگی کمک کند.
روش آر تی ام اس به صورت خاص بخش‌های معین مغز را هدف قرار می‌دهد و بدون ایجاد درد از جمجمه عبور می‌کند. این تحریک می‌تواند تأثیرات مثبت یا منفی بر روی بخش‌های مختلف مغز داشته باشد، بسته به نوع بیماری یا اختلالی که در حال درمان است.
تحقیقات نشان می‌دهد که تغییر در متابولیسم نواحی خاص مغز می‌تواند باعث بروز مشکلات روانی مانند افسردگی شود و آر تی ام اس می‌تواند به درمان این مشکلات کمک کند. این روش به عنوان یک گزینه درمانی برای تعدادی از اختلالات از جمله افسردگی، اضطراب، وسواس، سردردهای میگرنی، پارکینسون و دردهای مزمن مؤثر است.
آر تی ام اس توسط سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال‌های مختلف برای درمان مشکلاتی مانند افسردگی اساسی (در سال ۲۰۰۸)، میگرن (در سال ۲۰۱۲) و وسواس (در سال ۲۰۱۸) تأیید شده است.
تاریخچه روش درمانی آر تی ام اس (RTMS)
روش درمانی آر تی ام اس (RTMS) ریشه‌های تاریخی جالبی دارد. همه چیز با تحقیقات لوئیجی گالوانی در اواخر قرن هجدهم آغاز شد. او در این زمان به بررسی تأثیرات الکتریسیته بر بدن پرداخت و پایه‌های علم الکتروفیزیولوژی را بنا نهاد.
در دهه ۱۸۳۰، مایکل فارادی کشف کرد که هر جریان الکتریکی یک میدان مغناطیسی ایجاد می‌کند و تغییر در یکی می‌تواند تأثیری بر دیگری داشته باشد. این ایده به تدریج به تحقیقات بیشتری در زمینه تحریک مغز با استفاده از الکتریسیته منجر شد.
در اواخر دهه ۱۸۰۰، پزشکان شروع به آزمایش تحریک مستقیم مغز با الکتریسیته کردند. تا دهه ۱۹۳۰، دو پزشک ایتالیایی به نام‌های اوگو چرلتی و لوچو بینی روش شوک درمانی الکتریکی (ECT) را توسعه دادند. این روش به سرعت در درمان بیماری‌های روانی محبوب شد و به عنوان یک «نوشداروی روانپزشکی» شناخته می‌شد.
اما با گذشت زمان، انتقادات و مخالفت‌ها نسبت به شوک درمانی افزایش یافت و به خاطر استفاده بیش از حد از آن، نگرانی‌های جدی به وجود آمد. در دهه ۱۹۷۰، این انتقادات به اوج خود رسید و باعث تغییر نگرش نسبت به این روش درمانی شد.
در سال ۱۹۸۰، مرتون و مورتون از تحریک الکتریکی ترانس‌کرانیال (TES) برای تحریک ناحیه حرکتی مغز استفاده کردند، اما این روش ناراحت‌کننده بود. در همین زمان، آنتونی تی. بارکر شروع به بررسی تأثیرات میدان‌های مغناطیسی بر سیگنال‌های الکتریکی مغز کرد. در نهایت، در سال ۱۹۸۵، نخستین دستگاه تحریک مغناطیسی مغز ساخته شد.
این دستگاه‌ها در ابتدا برای تحقیقات و تشخیص طراحی شده بودند، اما به تدریج مشخص شد که می‌توانند اثرات درمانی نیز داشته باشند. نخستین دستگاه RTMS در اکتبر ۲۰۰۸ توسط سازمان غذا و داروی آمریکا تأیید شد و این آغاز راهی جدید برای درمان اختلالات روانی به شیوه‌ای غیرتهاجمی و موثر بود.
جمع بندی
RTMS (تحریک مغناطیسی ترانس‌کرانیال) یک روش درمانی غیرتهاجمی است که با استفاده از پالس‌های مغناطیسی به نواحی خاصی از مغز نفوذ کرده و به تحریک نورون‌ها می‌پردازد. این روش به ویژه برای درمان اختلالات روانی مانند افسردگی، اضطراب و وسواس مؤثر است.
تاریخچه RTMS به تحقیقات لوئیجی گالوانی و مایکل فارادی درباره الکتریسیته و میدان‌های مغناطیسی برمی‌گردد. در دهه ۱۹۸۰، آنتونی تی. بارکر دستگاه‌های تحریک مغناطیسی را توسعه داد و نخستین دستگاه RTMS در سال ۲۰۰۸ توسط FDA تأیید شد. RTMS بدون نیاز به دارو و با کمترین عوارض جانبی، گزینه‌ای مناسب برای درمان اختلالات مغزی به شمار می‌آید.