دوران نوجوانی، پر از تغییرات هیجان‌انگیز و چالش‌برانگیز است. اما برای برخی نوجوانان، این تغییرات همراه با یک مشکل به نام “اختلال شخصیت مرزی” می‌شود.
این اختلال باعث می‌شود نوجوانان احساسات شدید و ناپایداری را تجربه کنند، روابطشان با دیگران پر از فراز و نشیب باشد و احساس تنهایی و پوچی کنند.
علائم این اختلال شامل تغییرات سریع در خلق‌وخو، ترس شدید از رها شدن، روابط ناپایدار، احساس پوچی، رفتارهای خودآزاری و… می‌شود.
اگرچه تشخیص این اختلال در نوجوانان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما تشخیص زودهنگام و درمان مناسب، می‌تواند به طور قابل توجهی به بهبود کیفیت زندگی نوجوان و خانواده‌اش کمک کند.
خوشبختانه، درمان‌های موثر و متنوعی برای اختلال شخصیت مرزی وجود دارد. روان‌درمانی، دارو درمانی و درمان‌های ترکیبی می‌توانند به نوجوانان کمک کنند تا مهارت‌های مقابله‌ای لازم را بیاموزند، روابط سالمتری برقرار کنند و احساس بهتری نسبت به خود داشته باشند.
ما در این مطلب از کلینیک روان شناسی و مشاوره جوانه به بررسی علائم و نشانه های اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان و روش های تشخیص این اختلال بپردازیم پس تا انتهای این مطلب با ما همراه باشید.
اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان چیست؟
تصور کنید آینه‌ای دارید که هر روز تصویری متفاوت از شما به نمایش می‌گذارد. روزی احساس توانمندی و سر شار از امید می‌کنید و روز دیگر احساس بی‌ارزشی و ناتوانی رادر درون خود احساس می‌کنید.
در اینجاست که اختلال شخصیت مرزی (BPD) وارد می‌شود. افراد مبتلا به این اختلال، هویت پایدار و مشخصی از خود ندارند و احساساتشان نوسانات شدیدی را تجربه می‌کند. ممکن است لحظاتی از شادی فراوان برخوردار باشند و لحظاتی دیگر در غم فرو روند.
دوران نوجوانی، دوره‌ای سرشار از تحولات و تغییرات است که نوجوانان باید با طیف وسیعی از این احساسات قوی روبرو شوند.
اگر نوجوانی به اختلال شخصیت مرزی مبتلا باشد، این احساسات به شدت تشدید شده و مدیریت آنها بسیار دشوار می‌شود.
در نتیجه، این نوجوان ممکن است در روابط بین فردی خود با مشکل مواجه شود، احساس انزوا کند و حتی به رفتارهای خودآزاری روی آورد. در چنین شرایطی، اهمیت تشخیص زودهنگام این اختلال آشکار می‌شود.
خوشبختانه، با تشخیص به موقع اختلال شخصیت مرزی در دوران نوجوانی، می‌توان به طور موثر آن را درمان کرد.
درمان زودهنگام نه تنها به نوجوان کمک می‌کند تا با چالش‌های عاطفی خود مقابله کند، بلکه آینده‌ای روشن‌تر را نیز برای او رقم می‌زند.
درمان این اختلال معمولاً شامل جلسات روان‌درمانی و آموزش مهارت‌های زندگی است. با کمک این روش‌ها، نوجوان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می‌تواند یاد بگیرد که با احساسات خود بهتر کنار بیاید، روابط سالمتری برقرار کند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشد.
مهمترین علائم اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان چیست؟
اگر فکر می‌کنید که ممکن است شما یا یکی از نزدیکانتان به اختلال شخصیت مرزی (BPD) مبتلا باشد، بهتر است به متخصص سلامت روان مراجعه کنید. متخصصان برای تشخیص این اختلال، علاوه بر در نظر گرفتن سن، فرهنگ و شرایط زندگی فرد، به دنبال علائم زیر هستند:
- ترس عمیق از طرد شدن
- روابط پرتنش و ناپایدار با اعضای خانواده و دوستان
- تصوری مبهم یا دائماً متغیر از خود
- رفتارهای تکانشی یا آسیب‌رسان به خود
- الگوی مداوم خودآزاری
- تغییرات شدید هیجانی، به‌ویژه در پاسخ به مسائل جزئی
- احساس مداوم پوچی یا تنهایی
- دوره‌های خشم انفجاری
- احساس گسست یا دور شدن از واقعیت
این علائم می‌توانند نشان‌دهنده اختلال شخصیت مرزی در کودکان و نوجوانان باشند.
۱. بی‌نظمی رفتاری
یکی از نخستین نشانه‌ها که ممکن است توجه اطرافیان را جلب کند، رفتارهای خودآزاری است. نوجوانان مبتلا ممکن است اقدام به خودزنی، سوزاندن پوست یا ضربه زدن به دیوار کنند. همچنین، رفتارهایی مانند سوءمصرف مواد یا روابط جنسی پرخطر نیز در این گروه شایع است.
۲. مشکلات در روابط
مدیریت روابط برای بسیاری از کودکان و نوجوانان با اختلال شخصیت مرزی دشوار است. ترس شدید از ترک شدن یا ناتوانی در کنترل خشم می‌تواند باعث بروز تعارض‌های مکرر شود.
در مواقعی که آنها به‌شدت آشفته می‌شوند، باورهای غیرمنطقی یا حتی پارانوئید نیز ممکن است ظاهر شود، که این موارد، ایجاد روابط دوستانه یا عاشقانه را برایشان چالش‌برانگیز می‌کند.
۳. واکنش‌های شدید هیجانی
این نوجوانان ممکن است واکنش‌های احساسی بسیار قوی به مسائل پیش‌پاافتاده نشان دهند، به‌گونه‌ای که مشکلات کوچک مانند یک بحران بزرگ به نظر می‌رسند. بازگشت به حالت عادی احساسی برای این افراد اغلب زمان بیشتری می‌برد.
تمایز بین ویژگی‌های طبیعی دوره نوجوانی و علائم اختلال شخصیت مرزی می‌تواند برای والدین و متخصصان دشوار باشد.
نوجوانی که به طور مداوم احساسات شدیدی را تجربه می‌کند یا از رفتارهایی مانند خودآزاری، مصرف مواد یا افکار مرگ به عنوان راهی برای پایان دادن به این رنج استفاده می‌کند، باید هرچه سریع‌تر کمک حرفه‌ای دریافت کند. این رفتارها می‌توانند نشانه وجود مشکلی جدی باشند که نیازمند مداخله تخصصی است.
سن شروع اختلال شخصیت مرزی در نوجوان
اختلال شخصیت مرزی (BPD) معمولاً در اواخر دوره نوجوانی و اوایل بزرگسالی، به طور دقیق‌تر بین سنین ۱۸ تا ۲۵ سالگی، تشخیص داده می‌شود. با این حال، علائم اولیه این اختلال ممکن است در دوران نوجوانی، به ویژه بین سنین ۱۴ تا ۱۸ سالگی، ظاهر شود.
دوران نوجوانی با تغییرات گسترده جسمی، روانشناختی و اجتماعی همراه است که می‌تواند نشانه‌های علائم اختلال شخصیت مرزی را تشدید نماید.
با این وجود، تشخیص قطعی در این دوره سنی به دلیل تداخل با نوسانات طبیعی رشد نوجوانی، چالش برانگیز است. برخی از رفتارها و هیجانات در این دوره، بخشی جدایی‌ناپذیر از فرآیند رشد و بلوغ محسوب می‌شوند.
بنابراین، ارزیابی دقیق توسط متخصصان سلامت روان برای تمایز بین علائم طبیعی نوجوانی و علائم اختلال شخصیت مرزی ضروری است. شدت، پایداری و تأثیر علائم بر عملکرد فردی و اجتماعی، معیارهای مهمی در تشخیص این اختلال هستند.
سوالات کلیدی برای شناسایی اختلال شخصیت مرزی در جوانان
همه ما می‌دانیم که دوران نوجوانی، دوره‌ای پر از تغییرات و چالش‌هاست. اما گاهی اوقات، این تغییرات ممکن است فراتر از نوسانات معمول نوجوانان باشد. اگر نگران رفتار فرزند نوجوان خود هستید، این سوالات می‌تواند به شما کمک کند.
آیا فرزند شما این نشانه‌ها را دارد؟
- دید سیاه و سفید: آیا فرزندتان همه چیز را یا کاملاً خوب یا کاملاً بد می‌بیند؟ آیا در دیدن تفاوت‌های ظریف و درک پیچیدگی‌های زندگی مشکل دارد؟
- رفتارهای خطرناک: آیا فرزندتان کارهای خطرناکی را بدون فکر انجام می‌دهد؟ آیا به نظر می‌رسد نمی‌تواند عواقب کارهایش را پیش‌بینی کند؟
- هویت مبهم: آیا فرزندتان نمی‌داند که کیست و چه می‌خواهد؟ آیا مدام در حال تغییر علایق و دوستانش است؟
- مشکل در ابراز احساسات: آیا فرزندتان نمی‌تواند احساساتش را به درستی بیان کند؟ آیا به نظر می‌رسد که از بیان احساساتش خجالت می‌کشد یا ناراحت می‌شود؟
- تغییرات شدید خلقی: آیا خلق و خوی فرزندتان به طور ناگهانی و بدون دلیل مشخص تغییر می‌کند؟ آیا این تغییرات بسیار شدید و غیرقابل پیش‌بینی هستند؟
- روابط ناپایدار: آیا فرزندتان دوستانش را به سرعت از دست می‌دهد و روابطش دوامی ندارد؟
- عصبانیت شدید و بی‌دلیل: آیا فرزندتان به راحتی عصبانی می‌شود و عصبانیتش نسبت به موقعیت نامتناسب است؟
بسیاری از نوجوانان ممکن است برخی از این رفتارها را نشان دهند. اما اگر فرزند شما به اکثر این سوالات پاسخ مثبت می‌دهد، بهتر است با یک متخصص مشورت کنید.
یک متخصص می‌تواند به شما کمک کند تا بفهمید که آیا فرزندتان به کمک حرفه‌ای نیاز دارد یا خیر. او می‌تواند تشخیص دهد که آیا این رفتارها بخشی از دوران نوجوانی است یا نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر است.
چگونه اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان و بزرگسالان متفاوت است؟
اختلال شخصیت مرزی (BPD) فقط مختص بزرگسالان نیست و می‌تواند در نوجوانان نیز بروز کند. تشخیص این اختلال در نوجوانان چالش‌برانگیز است، زیرا در این سنین، رفتارهای احساسی و تغییرات شخصیتی طبیعی هستند. اما نادیده گرفتن علائم جدی می‌تواند منجر به مشکلات بزرگ‌تر در آینده شود.
نوجوانانی که علائم اختلال شخصیت مرزی مانند نوسانات خلقی شدید، بی‌ثباتی در روابط، احساس پوچی مداوم یا رفتارهای خودتخریبی را نشان می‌دهند، باید مورد ارزیابی دقیق قرار گیرند. مداخله زودهنگام با استفاده از روان‌درمانی (مانند دیالکتیکال رفتار درمانی یا DBT) و حمایت خانواده می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی این نوجوانان کمک کند.
به‌جای صبر کردن برای “بزرگ شدن”، اقدام به‌موقع می‌تواند مسیر زندگی آنها را تغییر دهد. مراجعه به کلینیک‌های تخصصی، مانند کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه، می‌تواند گزینه‌ای مفید برای دریافت حمایت حرفه‌ای باشد.
چگونه اختلال شخصیت مرزی در کودکان و نوجوانان ایجاد می شود؟
کودکان، مانند بزرگسالان، در مواجهه با اتفاقات مختلف، واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال، اگر دست کودکی که حساسیت بالایی به قلقلک دارد را قلقلک دهید، یک نوع واکنش نشان می‌دهد و اگر همین کار را با کودک دیگری انجام دهید، ممکن است واکنش متفاوتی ببینید.
اختلال شخصیت مرزی نیز چنین حالتی دارد. افرادی که به این اختلال مبتلا هستند، در برابر رویدادها و موقعیت‌ها واکنش‌هایی غیرمعمول یا متفاوت نشان می‌دهند.
اگر کودکی در خانه یا مدرسه، محیط حمایتی مناسبی نداشته باشد و کسی به نیازهای عاطفی او توجه نکند، ممکن است دچار کاهش اعتمادبه‌نفس شود و احساس کند که ارزشمند نیست. این احساسات، در دوران نوجوانی می‌توانند به شکل تنهایی، پوچی و رفتارهای پرخطر بروز پیدا کنند. در چنین شرایطی، علائم اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان ممکن است ظاهر شود.
نوجوانانی که این اختلال را دارند، اغلب دچار افسردگی می‌شوند و حتی ممکن است به خودکشی فکر کنند. اگر نوجوانی با چنین رفتارهایی مشاهده شود، ضروری است که سریعاً به او کمک شود و به متخصص مراجعه کند.
هرگاه متوجه شدید نوجوانی به خود آسیب می‌زند یا افکار و رفتارهای خطرناکی دارد، باید جدی گرفته شود. این موارد می‌توانند بسیار خطرناک باشند و نیاز به مداخله فوری دارند.
به‌طور خلاصه، اگر نوجوانی را مشاهده کردید که به‌سرعت ناراحت یا خوشحال می‌شود، به‌دفعات با دوستانش دچار تنش و آشتی می‌شود و واکنش‌های عاطفی شدیدی نشان می‌دهد، این ممکن است نشانه‌ای از اختلال شخصیت مرزی باشد. در این صورت، ضروری است که برای کمک به او اقدام شود.
چه چیزی باعث اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان می‌شود؟
بیایید درباره موضوعی مهم اما پیچیده به نام تشخیص اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان یا همان بوردرلاین صحبت کنیم. بسیاری از افراد می‌پرسند چرا این اختلال ایجاد می‌شود و چرا برخی به آن دچار می‌شوند؟ پاسخ این سوال ساده نیست، اما می‌توانیم کمی به درک آن نزدیک‌تر شویم.
۱. نقش ژنتیک در اختلال شخصیت مرزی
ژن‌های ما مانند دستورالعمل‌هایی عمل می‌کنند که بدن و مغز ما را شکل می‌دهند. گاهی این دستورالعمل‌ها در برخی قسمت‌ها تغییراتی دارند که باعث ایجاد ویژگی‌های خاص می‌شوند. در مورد اختلال شخصیت مرزی نیز ممکن است برخی ژن‌ها افراد را مستعد ابتلا به این اختلال کنند. البته هنوز مشخص نیست که کدام ژن‌ها در این زمینه نقش دارند، اما تحقیقات علمی در حال پیشرفت است.
۲. عملکرد مغز و اختلال شخصیت مرزی
مغز انسان ساختاری پیچیده و شگفت‌انگیز است. در افرادی که دچار اختلال شخصیت مرزی هستند، بخش‌هایی از مغز که وظیفه کنترل احساسات و رفتار را بر عهده دارند، ممکن است عملکرد متفاوتی داشته باشند. این تغییرات می‌توانند باعث شوند که این افراد در مدیریت احساسات خود با مشکلاتی روبه‌رو شوند.
۳. تأثیر تجربیات دوران کودکی
تجربیات کودکی می‌توانند تأثیر چشمگیری بر زندگی آینده افراد داشته باشند. اگر کودکی تحت فشارهای شدید روانی باشد، مورد آزار قرار گیرد یا احساس تنهایی کند، احتمال ابتلا به اختلال شخصیت مرزی در بزرگسالی افزایش می‌یابد. البته این بدان معنا نیست که همه کسانی که در کودکی مشکلاتی داشته‌اند، لزوماً به این اختلال مبتلا خواهند شد، اما این تجربیات می‌توانند نقش مهمی ایفا کنند.
۴. چرا برخی افراد به اختلال شخصیت مرزی مبتلا می‌شوند و برخی دیگر خیر؟
پاسخ قطعی به این سوال هنوز مشخص نیست. اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان نتیجه تعامل عوامل مختلفی مانند ژنتیک، محیط، و تجربیات دوران کودکی است. دانشمندان و پژوهشگران همچنان در حال بررسی این موضوع هستند.
چه باید کرد؟
اگر فکر می‌کنید ممکن است علائم اختلال شخصیت مرزی داشته باشید، جای نگرانی نیست. روش‌های درمانی مؤثری برای این اختلال وجود دارد. روان‌درمانی و در صورت نیاز دارودرمانی می‌توانند به بهبود وضعیت شما و ارتقای کیفیت زندگی کمک کنند.
آمار ابتلا به اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان و بزرگسالان
نکات زیر برای والدین در مورد اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان ضروری است:
- اختلال شخصیت مرزی تقریباً به اندازه مجموع موارد اسکیزوفرنی و اختلال دوقطبی در جامعه شایع است.
- ۷۵ درصد از افرادی که اختلال شخصیت مرزی در آنها تشخیص داده می‌شود، زن هستند.
- علائم این اختلال در نوجوانان و بزرگسالان جوان شدت بیشتری دارد اما معمولاً با افزایش سن بهبود می‌یابند.
- حدود ۷۰ درصد از افراد مبتلا به اختلال شخصیت مرزی گزارش داده‌اند که در گذشته مورد آزار جنسی قرار گرفته‌اند، که این موارد اغلب توسط افراد خارج از خانواده و غیرمراقبان صورت گرفته است.
- بیماران مبتلا به اختلال شخصیت مرزی تقریباً ۲۰ درصد از موارد بستری در بیمارستان‌های روان‌پزشکی را تشکیل می‌دهند.
- تنها ۴۲ درصد از بیماران اختلال شخصیت مرزی برای این اختلال تحت درمان قرار می‌گیرند.
این آمار اهمیت اقدام به موقع را نشان می‌دهد. تحقیقات حاکی از آن است که درمان‌های طولانی‌مدت می‌توانند به بهبود علائم اختلال شخصیت مرزی کمک کرده و کیفیت زندگی افراد را افزایش دهند.
اختلال شخصیت مرزی (BPD)، اگرچه یک چالش پیچیده در سلامت روان است، اما با درمان‌های مناسب قابل مدیریت و بهبود است.
نوجوانان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی می‌توانند با بهره‌گیری از مداخلات درمانی، کیفیت زندگی خود را به طور قابل توجهی بهبود بخشند.
درمان‌های مؤثر برای اختلال شخصیت مرزی
چندین رویکرد درمانی مؤثر برای درمان اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان وجود دارد:
روان‌درمانی: روان‌درمانی نقش محوری در درمان اختلال شخصیت مرزی ایفا می‌کند.
دو رویکرد اصلی در درمان اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان عبارتند از:
درمان شناختی-رفتاری (CBT): در CBT، نوجوانان می‌آموزند که افکار منفی و ناکارآمد خود را شناسایی کرده و آنها را با افکار واقع‌بینانه‌تر جایگزین کنند. این رویکرد به نوجوانان کمک می‌کند تا الگوهای فکری و رفتاری ناسالم را تغییر دهند و مهارت‌های مقابله‌ای سالمتری را بیاموزند.
درمان دیالکتیکی-رفتاری (DBT): DBT یک رویکرد جامع است که بر روی آموزش مهارت‌های تنظیم هیجانی، تحمل پریشانی، ذهن‌آگاهی و مهارت‌های بین فردی تمرکز دارد.
این درمان به نوجوانان کمک می‌کند تا با احساسات شدید و ناپایدار خود کنار بیایند و روابط سالمتری با دیگران برقرار کنند.
DBT-A (درمان دیالکتیکی-رفتاری برای نوجوانان) به طور خاص برای نوجوانان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی طراحی شده است و شامل آموزش مهارت‌های فردی و گروهی به نوجوان و خانواده وی می‌باشد.
اهمیت درمان جامع
درمان اختلال شخصیت مرزی یک فرایند جامع است که نیازمند همکاری بین نوجوان، خانواده، و تیم درمانگران می‌باشد. درمان‌های روانشناختی، در کنار حمایت خانواده و مداخلات آموزشی، می‌تواند به بهبود قابل توجهی در علائم اختلال شخصیت مرزی و افزایش کیفیت زندگی نوجوان منجر شود.
جمع بندی
اختلال شخصیت مرزی (BPD) یکی از مشکلات روانی جدی است که می‌تواند در نوجوانان نیز دیده شود. این اختلال بر احساسات، رفتارها و روابط فرد تأثیر می‌گذارد و اغلب با نوسانات شدید خلق‌وخو، احساس پوچی و رفتارهای پرخطر همراه است.
اگرچه علائم اختلال شخصیت مرزی در نوجوانان به دلیل تغییرات شخصیتی دوران رشد ممکن است پیچیده‌تر باشد، اما شناسایی و درمان به‌موقع آن اهمیت زیادی دارد.
عوامل متعددی از جمله ژنتیک، ساختار مغزی و تجربه‌های ناخوشایند دوران کودکی می‌توانند در بروز این اختلال نقش داشته باشند.
آمارها نشان می‌دهند که بسیاری از نوجوانان مبتلا به اختلال شخصیت مرزی تحت درمان قرار نمی‌گیرند، در حالی که درمان‌های تخصصی می‌توانند به بهبود علائم و کاهش مشکلات کمک کنند.
بنابراین، آگاهی والدین و مراجعه به متخصص در صورت مشاهده علائم مشکوک، نقش کلیدی در مدیریت این اختلال دارد.
منبع: mcleanhospital, verywellmind
