همه ما آدم‌هایی را می‌شناسیم که دوست دارند مرکز توجه باشند، از تعریف و تمجید لذت می‌برند و همیشه سعی می‌کنند با ظاهر و رفتار خود دیگران را تحت تاثیر قرار دهند. اما وقتی این نیاز به توجه و نمایش بیش از حد شود و به یک الگوی رفتاری ثابت تبدیل شود، ممکن است نشانه‌ای از یک اختلال روانی به نام “اختلال شخصیت نمایشی” باشد.
در این مطلب از کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه، قصد داریم به بررسی اختلال شخصیت نمایشی بپردازیم. با هم به دنیای افرادی سفر خواهیم کرد که برای جلب توجه هر کاری انجام می‌دهند. علائم این اختلال، دلایل احتمالی بروز آن و همچنین روش‌های تشخیص آن را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
اختلال شخصیت نمایشی چیست؟
اختلال شخصیت نمایشی یک الگوی رفتاری است که در آن فرد به شدت به دنبال جلب توجه و تحسین دیگران است.
این افراد اغلب احساس می‌کنند که برای دیده شدن و ارزشمند بودن، نیاز به مرکز توجه بودن دارند. مانند بازیگری که همیشه می‌خواهد روی صحنه باشد و چشم همه به او باشد، افراد مبتلا به این اختلال نیز تمایل شدیدی به نمایش گذاشتن خود دارند.
این افراد ممکن است با رفتارهای اغراق‌آمیز، احساسات شدید و ناپایدار، و جذابیت‌های ظاهری سعی کنند دیگران را تحت تأثیر قرار دهند.
برای مثال، ممکن است در بیان احساسات خود اغراق کنند، به طوری که یک اتفاق کوچک را به یک فاجعه بزرگ تبدیل کنند.
همچنین، ممکن است در روابط خود بسیار وابسته باشند و از هر فرصتی برای جلب توجه شریک زندگی خود استفاده کنند. این رفتارها اگرچه ممکن است در ابتدا جذاب به نظر برسند، اما در طولانی مدت می‌توانند به روابط فرد آسیب بزنند.
علائم و معیارهای تشخیص اختلال شخصیت نمایشی در dsm5
اختلال شخصیت نمایشی (Histrionic Personality Disorder) یک الگوی پایدار از رفتار است که با نیاز شدید به توجه جویی، احساسات سطحی و ناپایدار، و رفتارهای اغواگرانه مشخص می‌شود. بر اساس معیارهای تشخیص اختلال شخصیت نمایشی در dsm5، فردی برای تشخیص این اختلال باید حداقل پنج مورد از علائم زیر را از خود نشان دهد:
- افرادی که اختلال شخصیت نمایشی دارند، به شدت نیاز دارند که دیگران به آن‌ها توجه کنند. اگر کسی به آن‌ها توجه نکند، احساس خوبی ندارند.
- این افراد اغلب رفتارهایی دارند که دیگران را به خود جذب کند. ممکن است بیش از حد اغواگر یا تحریک‌آمیز باشند.
- احساسات آن‌ها خیلی زود تغییر می‌کند و پایدار نیست.
- آن‌ها به ظاهر خود اهمیت زیادی می‌دهند و از ظاهر برای جلب توجه دیگران استفاده می‌کنند.
- وقتی صحبت می‌کنند، بیشتر احساسات‌شان را بیان می‌کنند تا اطلاعات دقیق. حرف‌هایشان اغلب کلی و بدون جزئیات است.
- رفتارهایشان اغراق‌آمیز و نمایشی است. مثلاً ممکن است در اولین ملاقات با کسی، خیلی صمیمی برخورد کنند.
- به راحتی تحت تأثیر دیگران قرار می‌گیرند.
- روابط خود را خیلی جدی‌تر از آنچه که هست می‌بینند و به سرعت به دیگران وابسته می‌شوند.
برای تشخیص قطعی اختلال شخصیت نمایشی، باید توسط یک متخصص سلامت روان ارزیابی صورت گیرد. این علائم ممکن است با سایر اختلالات روانی نیز همراه باشند و تشخیص دقیق نیازمند بررسی جامع تاریخچه فرد، علائم و رفتارهای او است.
روش‌های تشخیص اختلال شخصیت نمایشی در dsm5
اختلال شخصیت نمایشی یک الگوی رفتاری پایدار است که با نیاز شدید به توجه جویی، احساسات سطحی و ناپایدار، و رفتارهای اغواگرانه مشخص می‌شود. تشخیص دقیق این اختلال توسط یک متخصص سلامت روان و بر اساس اختلال شخصیت نمایشی در dsm5 را باهم بررسی می‌کنیم:
۱. مصاحبه بالینی جامع:
اولین و مهم‌ترین مرحله در تشخیص اختلال شخصیت نمایشی در dsm5، انجام یک مصاحبه بالینی جامع است. در این مصاحبه، متخصص سلامت روان با فرد مبتلا به طور مستقیم صحبت می‌کند و اطلاعاتی را در مورد علائم، رفتارها، افکار، احساسات و تاریخچه زندگی او جمع‌آوری می‌کند.
سؤالاتی در مورد روابط بین فردی، تجربه‌های کودکی، علائم جسمی و روانی، و درمان‌های قبلی پرسیده می‌شود. هدف از این مصاحبه، ایجاد یک تصویر کامل از فرد و علائم او است.
۲. ارزیابی روانشناختی:
پس از مصاحبه بالینی، ممکن است از ابزارهای روانشناختی مانند پرسشنامه‌ها و آزمون‌ها برای ارزیابی بیشتر استفاده شود.
این ابزارهای تشخیصی دراختلال شخصیت نمایشی در dsm5 به متخصص کمک می‌کنند تا ویژگی‌های شخصیتی، افکار، احساسات و رفتارهای فرد را به طور دقیق‌تر ارزیابی کند. برخی از این ابزارها شامل پرسشنامه‌های شخصیت، آزمون‌های هوش و آزمون‌های پروژکتیو هستند.
۳. بررسی سوابق پزشکی:
بررسی سوابق پزشکی فرد نیز در تشخیص اختلال شخصیت نمایشی در dsm5 مهم است. متخصص سلامت روان به سوابق پزشکی فرد، از جمله سابقه بیماری‌های جسمی، سابقه مصرف مواد و سابقه درمان‌های قبلی، مراجعه می‌کند. این اطلاعات به متخصص کمک می‌کند تا عوامل دیگری را که ممکن است بر علائم فرد تأثیر بگذارند، شناسایی کند.
۴. مشاهده رفتار:
طبق معیارهای تشخیصی اختلال شخصیت نمایشی در dsm5 در برخی موارد، متخصص ممکن است رفتار فرد را در محیط‌های مختلف مشاهده کند. این کار به او کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری فرد را بهتر درک کند و علائم اختلال را به صورت مستقیم مشاهده کند.
چه کسانی می‌توانند اختلال شخصیت نمایشی را تشخیص دهند؟
تشخیص دقیق هرگونه اختلال روانی، از جمله اختلال شخصیت نمایشی، نیازمند دانش تخصصی و تجربه بالینی است. به همین دلیل، این کار باید توسط متخصصان آموزش دیده در حوزه سلامت روان انجام شود.
روان‌پزشکان و روانشناسان متخصصانی هستند که به طور ویژه برای تشخیص و درمان اختلالات روانی آموزش دیده‌اند. آن‌ها از طریق معیارهای تشخیص اختلال شخصیت نمایشی در dsm5 مصاحبه‌های بالینی، ارزیابی‌های روانشناختی و بررسی سوابق پزشکی، می‌توانند به تشخیص دقیق این اختلال برسند.
روان‌پزشکان همچنین مجاز به تجویز دارو هستند و می‌توانند از دارو درمانی به عنوان بخشی از برنامه درمانی استفاده کنند. روانشناسان نیز می‌توانند انواع مختلفی از روان‌درمانی را برای درمان این اختلال ارائه دهند.
علاوه بر روان‌پزشکان و روانشناسان، مشاوران بالینی نیز می‌توانند در تشخیص و درمان اختلال شخصیت نمایشی نقش داشته باشند.
مشاوران بالینی معمولاً بر روی مسائل مرتبط با روابط بین فردی و مشکلات زندگی روزمره تمرکز می‌کنند. آن‌ها می‌توانند به افراد مبتلا به این اختلال کمک کنند تا مهارت‌های ارتباطی خود را بهبود بخشند و یاد بگیرند که با احساسات و رفتارهای خود بهتر کنار بیایند. البته، در صورتی که علائم فرد پیچیده یا شدید باشد، ارجاع به یک روانپزشک یا روان‌شناس ضروری است.
چه عواملی باعث بروز اختلال شخصیت نمایشی می‌شود؟
علل دقیق این اختلال هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و روانشناختی در بروز آن نقش دارند.
۱. عوامل ژنتیکی:
تحقیقات نشان می‌دهد که برخی از ویژگی‌های شخصیتی، از جمله تمایل به جلب توجه و احساسات‌گرایی، ممکن است تا حدودی ارثی باشند.
مطالعات بر روی خانواده‌هایی که سابقه اختلال شخصیت نمایشی دارند، نشان می‌دهد که احتمال ابتلای اعضای دیگر خانواده به این اختلال بیشتر است. این امر نشان می‌دهد که عوامل ژنتیکی ممکن است در ایجاد زمینه مستعد برای بروز این اختلال نقش داشته باشند.
۲. عوامل محیطی:
تجربیات دوران کودکی نقش بسیار مهمی در شکل‌گیری شخصیت فرد ایفا می‌کند. محیطی که کودک در آن رشد می‌کند، الگوهای تربیتی والدین، روابط بین فردی در خانواده و تجربیات اجتماعی همه می‌توانند بر شکل‌گیری شخصیت فرد و احتمال بروز اختلال شخصیت نمایشی تأثیر بگذارند. برخی از عوامل محیطی که ممکن است در بروز این اختلال نقش داشته باشند عبارتند از:
- توجه بیش از حد والدین: اگر کودک در دوران کودکی توجه بیش از حد والدین را دریافت کند، ممکن است یاد بگیرد که برای جلب توجه دیگران رفتارهای نمایشی از خود نشان دهد.
- عدم توجه کافی والدین: برعکس، اگر کودک احساس کند که به اندازه کافی مورد توجه والدین قرار نمی‌گیرد، ممکن است برای جلب توجه به هر قیمتی تلاش کند.
- الگوهای تربیتی نامناسب: الگوهای تربیتی نامناسب، مانند تنبیه بدنی، تحقیر و سرزنش مداوم، می‌توانند به شکل‌گیری شخصیت فرد آسیب رسانده و احتمال بروز اختلال شخصیت نمایشی را افزایش دهند.
- تجربیات سوء استفاده جنسی یا عاطفی: تجربیات سوء استفاده جنسی یا عاطفی در دوران کودکی می‌تواند تأثیر عمیقی بر رشد روانشناختی فرد گذاشته و منجر به بروز اختلالات شخصیتی شود.
۵. عوامل روانشناختی:
عوامل روانشناختی نیز می‌توانند در بروز اختلال شخصیت نمایشی نقش داشته باشند. این عوامل شامل سبک‌های دلبستگی ناایمن، کمبود عزت نفس، ترس از طرد شدن و دشواری در تنظیم احساسات هستند. افرادی که سبک دلبستگی ناایمن دارند، ممکن است در ایجاد روابط صمیمانه با دیگران مشکل داشته باشند و به دنبال تأیید و توجه مداوم از دیگران باشند.
: مهم است به خاطر داشته باشیم که اختلال شخصیت نمایشی معمولاً ناشی از یک عامل واحد نیست، بلکه ترکیبی از عوامل ژنتیکی، محیطی و روانشناختی در بروز آن نقش دارند. همچنین، هر فردی که به این اختلال مبتلا می‌شود، تجربه منحصر به فردی دارد و عوامل مؤثر در بروز این اختلال در هر فرد ممکن است متفاوت باشد.
در صورت مشاهده علائم اختلال شخصیت نمایشی، توصیه می‌شود به یک متخصص سلامت روان مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب دریافت کنید.
زندگی مشترک با افرادی که اختلال شخصیتی دارند
رابطه با فردی که اختلال شخصیت نمایشی دارد، تجربه‌ای پیچیده و چالش‌برانگیز است. از یک سو، این افراد اغلب جذاب، پرشور و توانا در ایجاد پیوندهای عاطفی عمیق هستند.
آن‌ها می‌توانند توجه و علاقه فراوانی را به شما نشان دهند و شما را احساس خاص بودن کنند. اما از سوی دیگر، نیاز شدید آن‌ها به توجه و تحسین دیگران می‌تواند به رفتاری ناپایدار، اغراق‌آمیز و گاهی اوقات دستکاری‌کننده منجر شود.
یکی از ویژگی‌های بارز افراد با اختلال شخصیت نمایشی، نوسانات شدید خلقی است. آن‌ها ممکن است در یک لحظه پر از انرژی و هیجان باشند و در لحظه بعدی به دلیل عدم توجه کافی از سوی دیگران، احساس ناامیدی و رنجش کنند. این نوسانات خلقی می‌تواند برای فردی که با آن‌ها در رابطه است بسیار خسته‌کننده و گیج‌کننده باشد.
علاوه بر این، افراد با اختلال شخصیت نمایشی اغلب نیازمند توجه و تأیید مداوم هستند. آن‌ها ممکن است به دنبال جلب توجه دیگران به هر قیمتی باشند و در روابطشان بسیار وابسته باشند.
این وابستگی می‌تواند باعث شود که آن‌ها به سرعت احساس کنند که مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند و واکنش‌های شدید نشان دهند.
در یک رابطه با فردی که اختلال شخصیت نمایشی دارد، باید آمادگی داشت که انرژی زیادی را صرف برآورده کردن نیازهای عاطفی او کنید.
این افراد اغلب به دنبال تأیید و تحسین هستند و ممکن است به طور مداوم به دنبال راه‌هایی برای جلب توجه شما باشند.
اگر شما نتوانید نیازهای آن‌ها را برآورده کنید، ممکن است احساس کنند که مورد بی‌مهری قرار گرفته‌اند و رابطه را به خطر بیندازند.
در نهایت، روابط با افراد مبتلا به اختلال شخصیت نمایشی اغلب پیچیده و چالش‌برانگیز هستند. اگر قصد دارید با فردی که این اختلال را دارد وارد رابطه شوید، مهم است که به خوبی در مورد این اختلال اطلاعات کسب کنید و با یک متخصص سلامت روان مشورت کنید.
همچنین، باید آمادگی داشته باشید که با چالش‌های زیادی روبرو شوید و ممکن است نیاز به صبر، درک و حمایت حرفه‌ای داشته باشید.
چرا بعضی از افراد عاشق افراد نمایشی می‌شوند؟
احتمالاً شما جزو افرادی هستید که در روابط عاطفی به دنبال ارضای نیازهای جسمی خود هستند و این برایتان لذت‌بخش است.
با این حال، اگر به دنبال رابطه‌ای عمیق‌تر و مبتنی بر احساسات باشید، ممکن است نیازهای عاطفی‌تان برآورده نشود.
این الگوهای رفتاری ممکن است ریشه در ویژگی‌های شخصیتی شما داشته باشد. برخی افراد به دلیل داشتن ویژگی‌های هیستریونیک یا سرکوب احساسات، به سمت روابطی گرایش پیدا می‌کنند که در آن‌ها نیازهای عاطفی‌شان نادیده گرفته می‌شود.
سخن پایانی
اختلال شخصیت نمایشی، با ویژگی‌هایی همچون نیاز شدید به توجه، رفتارهای اغواگرانه و احساسات ناپایدار، می‌تواند چالش‌های جدی در زندگی فرد ایجاد کند.
شناخت این اختلال و درک علل و علائم آن، گام مهمی در جهت تشخیص و درمان است.اختلال شخصیت نمایشی در dsm5 به عنوان یک مرجع جامع در حوزه روانپزشکی، معیارهای دقیقی برای تشخیص این اختلال ارائه می‌دهد.
با این حال، مهم است به خاطر داشته باشیم که اختلال شخصیت نمایشی یک طیف است و شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است.
همچنین، این اختلال ممکن است با سایر اختلالات روانی همراه باشد. درمان اختلال شخصیت نمایشی اغلب طولانی‌مدت است و نیازمند همکاری فرد مبتلا و متخصصان سلامت روان است.
روان‌درمانی، به ویژه انواع مبتنی بر شناخت و رفتار، می‌تواند به افراد مبتلا کمک کند تا الگوهای فکری و رفتاری خود را تغییر دهند و روابط سالم‌تری برقرار کنند.
در نهایت، با افزایش آگاهی در مورد اختلال شخصیت نمایشی، می‌توانیم به افراد مبتلا به این اختلال کمک کنیم تا زندگی با کیفیت‌تری داشته باشند.
