آیا تا به حال پس از یک حادثه تلخ، احساس کرده‌اید که زمان متوقف شده و دنیای اطراف‌تان محو شده است؟ انگار که در یک فیلم ترسناک گیر افتاده‌اید و هر لحظه منتظر اتفاق بدتری هستید. این احساس دقیقاً همان چیزی است که افراد مبتلا به استرس حاد یا ASD تجربه می‌کنند. رویدادهای آسیب‌زا مانند بلایای طبیعی، تصادفات یا خشونت، می‌توانند اثرات عمیقی بر روان ما بگذارند و ما را در چنگال استرس حاد گرفتار کنند.
در این مطلب از کلینیک اضطراب و افسردگی جوانه، به بررسی علل، علائم و راه‌های مقابله با استرس حاد خواهیم پرداخت و اهمیت توجه به این موضوع را در زندگی روزمره مورد بررسی قرار خواهیم داد. برای اطلاعات به مقاله استرس چیست؟ مراجعه کنید.
استرس حاد یا ASD (Acute Stress Disorder) چیست؟
استرس حاد (Acute Stress Disorder) که مخفف آن نیز ASD نیز است، یک واکنش طبیعی بدن به رویدادهای آسیب‌زا و تهدیدآمیز است. این رویدادها می‌توانند شامل بلایای طبیعی، تصادفات، خشونت، یا حتی تجربیات شخصی بسیار دردناک باشند. در واقع، استرس حاد نوعی سیستم هشدار اولیه بدن است که ما را از خطرات احتمالی آگاه می‌کند.
علائم استرس حاد معمولاً طی چند روز پس از رویداد آسیب‌زا بروز می‌کنند و ممکن است شامل تجربه‌ی مجدد رویداد، اجتناب از هر چیزی که به رویداد یادآوری شود، تغییرات در خلق‌وخو (مانند اضطراب، افسردگی، عصبانیت)، و اختلال در خواب یا تمرکز باشد.
برای مثال، فردی که در یک تصادف رانندگی شدید بوده است، ممکن است به طور مکرر کابوس ببیند، از رانندگی بترسد، و احساس گناه یا شرمندگی کند.
تفاوت بین اختلال استرس حاد و اختلال پس از سانحه (PTSD) چیست؟
استرس حاد و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هر دو واکنش‌های طبیعی بدن به رویدادهای آسیب‌زا و تهدیدآمیز هستند. با این حال، تفاوت اصلی بین این دو اختلال، مدت‌زمان علائم است.
استرس حاد به واکنش‌های استرسی اطلاق می‌شود که معمولاً بین سه روز تا چهار هفته پس از یک رویداد آسیب‌زا مانند بلایای طبیعی، تصادفات یا خشونت رخ می‌دهد. در این مدت، فرد ممکن است علائمی مانند اضطراب شدید، کابوس، اجتناب از یادآوری رویداد و تغییرات در خلق و خو را تجربه کند.
اگر این علائم بیش از چهار هفته ادامه پیدا کند و زندگی روزمره فرد را مختل کند، ممکن است به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) تبدیل شود. PTSD یک اختلال روانی جدی‌تر است که نیاز به درمان تخصصی دارد.
لازم به ذکر است که اختلال استرس حاد یا ASD اولین بار در سال ۱۹۹۴ توسط انجمن روانپزشکی آمریکا به عنوان یک تشخیص سلامت روان در نسخه چهارم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-IV) طبقه‌بندی شد. برای اطلاعات از سایر استرس ها به مقاله انواع استرس مراجعه کنید.
اختلال استرس حاد یا ASD چقدر شایع است؟
تعیین دقیق میزان شیوع اختلال استرس حاد یا ASD برای محققان چالش برانگیز است. یکی از دلایل اصلی این است که بسیاری از افراد مبتلا به ASD ممکن است تا زمانی که علائم آنها به حدی شدید شود که معیارهای تشخیصی اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) را برآورده کند، برای کمک حرفه‌ای مراجعه نکنند.
مطالعات مختلف، اعداد متفاوتی را برای شیوع ASD پس از یک رویداد تروماتیک گزارش کرده‌اند. بر اساس این مطالعات، تخمین زده می‌شود که بین ۶ تا ۳۳ درصد افراد پس از تجربه یک رویداد آسیب‌زا، علائم ASD را تجربه می‌کنند.
جالب توجه است که این نرخ برای انواع مختلف رویدادهای تروماتیک متفاوت است. به عنوان مثال، افرادی که بلایای طبیعی را تجربه کرده‌اند، معمولاً نرخ پایین‌تری از ASD را نشان می‌دهند.
در مقابل، افرادی که قربانی خشونت شده‌اند، مانند بازماندگان حملات یا تیراندازی‌های دسته جمعی، معمولاً نرخ بالاتری از ASD را تجربه می‌کنند.
علائم و نشانه‌هایی که به ما ثابت می‌کند دچار استرس حاد هستیم؟
علائم اختلال استرس حاد یا ASD پاسخ‌های روانی و رفتاری به استرس هستند. این علائم و نشانه‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- یادآوری‌های مکرر، غیر قابل کنترل و آزاردهنده از رویداد.
- کابوس‌های مکرر.
- بازگشت به رویداد آسیب‌زا.
- اضطراب شدید روانی یا جسمی هنگام یادآوری رویداد.
- مشکل مداوم در تجربه احساسات مثبت، مانند شادی، رضایت یا محبت.
- احساس تغییر یافته از واقعیت، مانند گیجی یا حس حرکت زمان به آرامی.
- فراموشی در مورد جنبه‌های مهم رویداد آسیب‌زا.
- تلاش برای دوری از یادآوری‌ها، افکار یا احساسات ناخوشایند مرتبط با رویداد.
- تلاش برای اجتناب از نشانه‌های خارجی مرتبط با رویداد (افراد، مکان‌ها یا اشیاء).
- خواب نامنظم.
- ریزش مو در اثر استرس شدید
- تحریک‌پذیری یا انفجار خشم.
- توجه بیش از حد به خطرات احتمالی (بیش‌حساسیت).
- مشکل در تمرکز.
- پاسخ‌های شدید به صداهای بلند، حرکات ناگهانی یا سایر محرک‌ها (رفلکس ترس).
درک این علائم و آگاهی از چگونگی بروز آنها می‌تواند به افراد مبتلا کمک کند تا بهتر با این شرایط مقابله کنند و به سمت بهبودی حرکت کنند. در این راستا، مراجعه به متخصصان سلامت روان مانند روانشناسان و مشاوران می‌تواند بسیار مفید باشد.
چرا افراد به رویدادهای آسیب‌زا واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهند؟ (علت استرس حاد)
یکی از دلایل اصلی این تفاوت‌ها، مفهومی به نام «شرطی‌شدن ترس» است. تصور کنید در یک تصادف رانندگی بوده‌اید که در آن هنگام شب در حال خوردن فست‌فود بوده‌اید. بدن شما در آن لحظه واکنش‌های ترس و اضطراب شدیدی نشان داده است.
حالا هر بار که در شب بوی فست‌فود را حس می‌کنید، ممکن است ناخودآگاه همان واکنش‌های ترس را تجربه کنید، حتی اگر هیچ خطری شما را تهدید نکند.
این به این دلیل است که مغز شما بوی فست‌فود را با تجربه تصادف مرتبط کرده و این دو را به هم پیوند زده است. این پدیده را شرطی‌شدن ترس می‌نامیم.
بعضی از افراد می‌توانند با کمک روش‌هایی مانند “یادگیری انقراض یا مواجه درمانی” با این شرطی‌شدن ترس مقابله کنند.
در این روش، فرد به تدریج در معرض محرک‌هایی که باعث ایجاد ترس می‌شوند، قرار می‌گیرد تا پاسخ‌های ترس‌آور او کاهش یابد. اما اگر این روش مؤثر نباشد، ممکن است فرد به اختلال استرس حاد (ASD) و حتی اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مبتلا شود.
به طور خلاصه، واکنش‌های متفاوت افراد به رویدادهای آسیب‌زا به دلایل مختلفی از جمله تفاوت‌های فردی، شدت رویداد و همچنین نحوه پردازش اطلاعات توسط مغز هر فرد بستگی دارد. شرطی‌شدن ترس یکی از این دلایل است که نشان می‌دهد چگونه تجربیات گذشته می‌توانند بر واکنش‌های ما در آینده تأثیر بگذارند.
عوامل خطر اختلال استرس حاد چیست؟
عوامل خطر مرتبط با اختلال استرس حاد یا ASD می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
۱. تاریخچه سلامت روان
وجود سابقه‌ای از اختلالات روانی، به ویژه تجربیات آسیب‌زا در گذشته، می‌تواند خطر ابتلا به اختلال استرس حاد را افزایش دهد.
۲. نگرش منفی
نگرانی مفرط و فاجعه‌آمیز درباره وضعیت‌های مختلف و پیش‌بینی بدترین سناریوها می‌تواند به بروز علائم استرس حاد کمک کند.
۳. سبک مقابله اجتنابی
استفاده از روش‌های اجتنابی برای مدیریت استرس، مانند دوری از موقعیت‌های استرس‌زا یا نادیده گرفتن احساسات، می‌تواند فرد را در برابر اختلال استرس حاد آسیب‌پذیرتر کند.
۴. کمبود حمایت اجتماعی
عدم وجود یک سیستم پشتیبانی قوی از خانواده و دوستان می‌تواند به تنهایی و انزوا منجر شود و خطر ابتلا به اختلال استرس حاد را افزایش دهد.
شناسایی این عوامل خطر می‌تواند به افراد و متخصصان سلامت روان کمک کند تا اقداماتی را برای پیشگیری و مدیریت بهتر این اختلال انجام دهند.
عوارض استرس حاد یا ASD چیست؟
عوارض اختلال استرس حاد یا ASD می‌تواند تأثیرات قابل توجهی بر زندگی فرد داشته باشد. این عوارض معمولاً به دلیل واکنش‌های روانی و فیزیکی ناشی از یک رویداد آسیب‌زا بروز می‌کنند و می‌توانند شامل مشکلات جدی در عملکرد روزمره باشند.
از جمله عوارض شایع می‌توان به افزایش ترشح هورمون کورتیزول اشاره کرد که می‌تواند به بی‌خوابی، سردرد، و افزایش ضربان قلب منجر شود.
همچنین، افراد مبتلا به استرس حاد یا ASD ممکن است با تحریک‌پذیری و خشم، تنش عصبی و عضلانی، و مشکلات تمرکز مواجه شوند.
این شرایط می‌تواند احساسات نامتعادل و ناراحتی‌های گوارشی را نیز به همراه داشته باشد. در برخی موارد، عدم درمان و مدیریت مناسب این اختلال می‌تواند به بروز اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) منجر شود که عوارض آن ممکن است طولانی‌مدت و شدیدتر باشد.
در نهایت، ناتوانی در تجربه احساسات مثبت و مشکلات در روابط اجتماعی نیز از دیگر عوارض این اختلال به شمار می‌روند.
چگونه بفهمیم که به اختلال استرس حاد دچار هستیم؟ (روش‌های تشخیص)
اختلال استرس حاد یا ASD را نمی‌توان با یک آزمایش ساده تشخیص داد. برای تشخیص این اختلال، پزشک یا متخصص سلامت روان ابتدا با شما مصاحبه‌ای جامع انجام می‌دهد. در این مصاحبه، پزشک در مورد علائم فعلی شما و همچنین سوابق پزشکی و سلامت روان‌تان سوالاتی خواهد پرسید.
پس از این ارزیابی کامل، پزشک با استفاده از معیارهای مشخص شده در یک راهنمای تخصصی به نام “راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم” (DSM-5) تشخیص نهایی را ارائه خواهد داد.
این راهنما یک مرجع استاندارد در حوزه سلامت روان است که به پزشکان کمک می‌کند تا انواع مختلف اختلالات روانی را تشخیص دهند.
اگر شما یا یکی از عزیزانتان علائمی مشابه اختلال استرس حاد یا ASD را تجربه می‌کنید، مراجعه به یک متخصص سلامت روان می‌تواند بسیار مفید باشد.
کلینیک اضطراب و افسردگی جوانه یکی از مکان‌هایی است که می‌توانید برای دریافت تشخیص دقیق و درمان مناسب به آن مراجعه کنید. این کلینیک با بهره‌گیری از متخصصان مجرب و روش‌های درمانی اثبات شده، به افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی و افسردگی کمک می‌کند تا کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
روش های خانگی درمان استرس حاد چیست؟
درمان استرس حاد یا ASD با استفاده از روش‌های خانگی می‌تواند به کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی کمک کند. یکی از روش‌های مؤثر، تمرکز بر تنفس عمیق و مدیتیشن است. تنفس عمیق و آگاهانه می‌تواند به افزایش آرامش و کاهش استرس کمک کند.
همچنین، انجام مدیتیشن و یوگا می‌تواند به ایجاد حس آرامش و کاهش اضطراب منجر شود. علاوه بر این، ورزش و فعالیت بدنی منظم نیز می‌تواند به کاهش استرس و بهبود حال عمومی کمک کند.
استفاده از دمنوش‌های گیاهی ضد استرس نیز یکی از روش‌های خانگی مؤثر است. دمنوش‌های بابونه، سنبل‌الطیب و بادرنجبویه به دلیل خواص آرام‌بخش و آنتی‌اکسیدانی خود، می‌توانند به کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب کمک کنند.
همچنین، وقت گذراندن با حیوانات خانگی و نوازش آنها می‌تواند به کاهش استرس و افزایش حس آرامش کمک کند.
حمایت اجتماعی و صحبت کردن با دوستان و خانواده نیز می‌تواند به کاهش بار هیجانی و مدیریت بهتر استرس کمک کند.
روش‌های خانگی درمان استرس حاد شامل موارد زیر است:
- تمرکز بر تنفس عمیق و مدیتیشن
- ورزش و فعالیت بدنی منظم
- استفاده از دمنوش‌های گیاهی ضد استرس (بابونه، سنبل‌الطیب، بادرنجبویه)
- وقت گذراندن با حیوانات خانگی
- حمایت اجتماعی و صحبت کردن با دوستان و خانواده
- رعایت تغذیه سالم و خواب به موقع
- استفاده از موسیقی درمانی
- محدود کردن مصرف قهوه
با استفاده از این روش‌های خانگی، افراد می‌توانند به بهبود وضعیت روانی خود و کاهش علائم استرس حاد کمک کنند. مهم است که در صورت ادامه‌دار بودن علائم، به متخصصان سلامت روان مراجعه شود تا راهکارهای مناسبی ارائه دهند.
درمان اختلال استرس حاد چیست؟
درمان اختلال استرس حاد یا ASD از طریق گفت‌وگو درمانی یا روان‌درمانی انجام می‌شود. یکی از مؤثرترین روش‌های روان‌درمانی برای این اختلال، نوعی درمان شناختی رفتاری به نام “CBT متمرکز بر تروما” است. برای اطلاعات بیشتر به مقاله تروما چیست؟ مراجعه کنید.
در این نوع درمان، شما با کمک یک متخصص سلامت روان آموزش‌دیده مانند روانشناس یا روان‌پزشک، یاد می‌گیرید که چگونه با احساسات و افکار منفی ناشی از تجربه آسیب‌زا مقابله کنید. همچنین، مهارت‌هایی برای مدیریت علائم اختلال، مانند اضطراب و کابوس‌های شبانه، فرا می‌گیرید. درمانگر به شما کمک می‌کند تا الگوهای فکری نادرست را شناسایی کرده و آنها را تغییر دهید و به تدریج بتوانید با موقعیت‌ها و خاطراتی که باعث ایجاد ترس و اضطراب می‌شوند، روبرو شوید.
یکی از روش‌های مهم در درمان CBT متمرکز بر تروما، “مواجهه درمانی” است. در این روش، شما به تدریج و به صورت کنترل‌شده با موقعیت‌ها و خاطراتی که باعث ایجاد ترس و اضطراب می‌شوند، روبرو می‌شوید. هدف از این روش، کمک به شما برای یادگیری این است که می‌توانید بر ترس خود غلبه کنید و به زندگی عادی خود برگردید. برای اطلاعات بیشتر به مقاله درمان استرس با متد‌های روز دنیا مراجعه کنید.
دارو درمانی
در حال حاضر، شواهد محکمی مبنی بر مؤثر بودن داروها در درمان اختصاصی اختلال استرس حاد یا ASD وجود ندارد. با این حال، برخی از داروها ممکن است در کاهش علائم مشابه با PTSD (اختلال استرس پس از سانحه) که شباهت‌هایی با ASD دارد، مؤثر واقع شوند. این داروها شامل موارد زیر است:
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs): این نوع داروها با بالا بردن میزان سروتونین در مغز عمل می‌کنند. سروتونین یک ماده شیمیایی در مغز است که وظیفه مهمی در کنترل حالت روحی و احساسات دارد.
نام داروهای مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) شامل موارد زیر است:
- سیتالوپرام (سلکسا)
- اسیتالوپرام (لکسپرو)
- فلوکستین (پروزاک)
- فلوووکسامین (لووکس)
- پاروکستین (پاکسیل)
- سرترالین (زولوفت)
- داپوکستین (پریلیژی)
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs): این داروها علاوه بر سروتونین، سطح نوراپی‌نفرین را نیز افزایش می‌دهند. نوراپی‌نفرین نیز در تنظیم خلق و خو، انرژی و تمرکز نقش دارد.
نام داروهای مهارکننده‌های بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین (SNRIs) شامل موارد زیر است:
- دولوکستین (Cymbalta)
- ونلافاکسین (Effexor)
- دس ونلافاکسین (Pristiq)
این داروها معمولاً برای درمان افسردگی و اضطراب تجویز می‌شوند و می‌توانند به کاهش علائم اختلال استرس حاد کمک کنند.
استفاده از هرگونه دارویی برای درمان اختلالات روانپزشکی باید تحت نظر پزشک متخصص و با توجه به شرایط فردی بیمار انجام شود. این داروها ممکن است عوارض جانبی داشته باشند و با سایر داروها تداخل ایجاد کنند. بنابراین، قبل از شروع هرگونه درمان دارویی، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
آیا می توان از اختلال استرس حاد یا ASD پیشگیری کرد؟
شما ممکن است نتوانید از وقوع یک رویداد آسیب‌زا جلوگیری کنید، اما تحقیقات نشان می‌دهد که می‌توان شدت علائم اختلال استرس حاد یا ASD را کنترل کرد. موارد زیر می‌تواند در این زمینه کمک کننده باشد:
۱.ایمنی شخصی
احساس امنیت پس از یک رویداد آسیب‌زا بسیار مهم است. حمایت عزیزان و متخصصان آموزش‌دیده برای ارائه کمک و راهنمایی پس از چنین حوادثی می‌تواند بسیار سودمند باشد.
سلامت جسمانی
حفظ یک برنامه روزانه سالم پس از یک رویداد آسیب‌زا اهمیت زیادی دارد. اولویت دادن به یک رژیم غذایی مناسب، داشتن برنامه خواب منظم و مشارکت در فعالیت‌های بدنی و تمرینات تمرکز حواس (مانند مدیتیشن) مهم است. همچنین باید از استفاده از الکل یا سایر مواد به عنوان ابزار مقابله موقت اجتناب شود.
۲.حمایت عاطفی
جستجوی حمایت عاطفی از خانواده و دوستان پس از یک رویداد آسیب‌زا حیاتی است. در صورتی که این امکان پذیر نباشد، ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند به عنوان پشتیبانی عمل کنند.
۳.پیگیری با تیم مراقبت‌های بهداشتی
مهم است که پس از یک رویداد آسیب‌زا با ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی و/یا ارائه‌دهنده سلامت روان خود به دنبال درمان باشید. آنها می‌توانند راهکارهای مناسبی را برای مدیریت علائم ارائه دهند.با استفاده از این راهکارها و همکاری با متخصصان سلامت روان، افراد مبتلا به اختلال استرس حاد می‌توانند به سمت بهبودی و بازیابی تعادل روانی خود گام بردارند.
در صورت داشتن اختلال استرس حاد چگونه از خود مراقبت کنیم؟
علاوه بر جستجوی درمان حرفه‌ای برای اختلال استرس حاد یا ASD، می‌توانید از فعالیت‌های مثبت زیر نیز بهره‌مند شوید:
– شرکت در ورزش برای کمک به کاهش استرس.
– تعیین اهداف واقع‌گرایانه و تلاش برای دستیابی به آنها.
– گذراندن وقت با افرادی که به آنها اعتماد دارید و آموزش دادن به آنها درباره تجربیات شما و چگونگی حمایت از شما.
– شناسایی و جستجوی مکان‌ها و موقعیت‌های آرامش‌بخش.
– پیوستن به گروه‌های حمایتی برای افرادی که دچار تروما شده‌اند.
– اهمیت دادن به صبر و مراقبت از خود؛ به یاد داشته باشید که علائم به تدریج بهبود می‌یابند و نه به طور فوری.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر پس از مواجهه با یک رویداد آسیب‌زا، نشانه‌های اختلال استرس حاد در شما بروز کرد، بهتر است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید. دریافت درمان پزشکی در عرض چند ساعت پس از وقوع این رویداد می‌تواند احتمال ابتلا به اختلالاسترس حاد یا ASD را کاهش دهد.
علائم اختلال استرس حاد یا ASD معمولاً بلافاصله پس از یک رویداد آسیب‌زا ظاهر می‌شود. برای تشخیص ASD، باید بین سه تا ۳۰ روز از آن موضوع گذشته باشد. اگر علائم شما شدید است یا بیش از یک ماه طول کشیده است، ممکن است نیاز به درمان حرفه‌ای داشته باشید.
در صورتی که علائم ادامه‌دار باشد و بیش از یک ماه طول بکشد، حتماً باید از روانشناس کمک گرفت. در این موارد، پزشک می‌تواند با انجام ارزیابی‌های لازم، تشخیص دقیق‌تری ارائه دهد و در صورت نیاز، داروهای مناسب را تجویز کند.
پس اگر پس از تجربه یک حادثه آسیب‌زا، علائمی مانند اضطراب، افسردگی، بی‌خوابی یا کابوس‌های مکرر را تجربه می‌کنید، بهتر است هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید تا از بروز عوارض بعدی پیشگیری شود.
سخن پایانی
پس از تجربه یک رویداد آسیب‌زا، ممکن است درخواست کمک حرفه‌ای دشوار باشد. با این حال، درمان اختلال استرس حاد یا ASD بسیار مهم است و می‌تواند به بهبود شرایط شما کمک کند. درمانگران و متخصصان سلامت روان می‌توانند با ارائه ابزارها و راهکارهای مناسب، به شما در کنار آمدن با این تجربه کمک کنند.
با پزشک یا درمانگر خود در مورد گزینه‌های درمانی مختلف صحبت کنید و به یاد داشته باشید که آنها برای کمک و حمایت از شما در دسترس هستند.
منبع: Cleveland Clinic
