ترومای پیچیده نوعی آسیب روانی است که معمولاً پس از تجربیات مکرر و طولانی‌مدت از حوادث آسیب‌زا ایجاد می‌شود. این نوع تروما زمانی رخ می‌دهد که مغز و بدن فرد به شدت تحت فشار قرار می‌گیرند و در نتیجه، فرد در مدیریت واکنش‌های طبیعی خود به حالت‌های “مبارزه، فرار یا انجماد” دچار مشکل می‌شود.
در حالی که تروما می‌تواند به یک حادثه خاص اشاره داشته باشد، ترومای پیچیده به مجموعه‌ای از رویدادهای آسیب‌زا اشاره دارد که در طول زمان، مثلاً ماه‌ها یا سال‌ها، برای فرد اتفاق می‌افتند.
این مفهوم برای اولین بار در دهه ۱۹۹۰ توسط دکتر جودیت لوئیس هرمان معرفی شد و شباهت‌های زیادی با علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) دارد. علائم رایج ترومای پیچیده شامل احساس اضطراب، فلاش‌بک‌های مکرر و اجتناب از موقعیت‌هایی است که فرد را به یاد تجربیات آسیب‌زا می‌اندازد.
علاوه بر این، ترومای پیچیده می‌تواند به تحریف حس خود، دشواری در کنترل احساسات و چالش‌های جدی در روابط بین فردی منجر شود.
این نوع تروما به طور خاص می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روی سیستم عصبی داشته باشد و فرد را در حالت‌های هیجانی و جسمانی ناپایدار نگه دارد.
در نتیجه، افرادی که با ترومای پیچیده مواجه هستند، ممکن است در زندگی روزمره خود با مشکلات جدی روبرو شوند و نیاز به درمان‌های تخصصی و حمایت‌های روانشناختی داشته باشند.
در این مطلب از کلینیک اضطراب و افسردگی جوانه، به بررسی علائم و علل و روش های درمانی ترومای پیچیده می‌پردازیم پس تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
ترومای پیچیده چیست؟
ترومای پیچیده نوعی آسیب روانی است که معمولاً پس از تجربیات مکرر و طولانی‌مدت از حوادث آسیب‌زا ایجاد می‌شود. این نوع تروما زمانی رخ می‌دهد که مغز و بدن فرد به شدت تحت فشار قرار می‌گیرند و در نتیجه، فرد در مدیریت واکنش‌های طبیعی خود به حالت‌های “مبارزه، فرار یا انجماد” دچار مشکل می‌شود.
در حالی که تروما می‌تواند به یک حادثه خاص اشاره داشته باشد، ترومای پیچیده به مجموعه‌ای از رویدادهای آسیب‌زا اشاره دارد که در طول زمان، مثلاً ماه‌ها یا سال‌ها، برای فرد اتفاق می‌افتند.
این مفهوم برای اولین بار در دهه ۱۹۹۰ توسط دکتر جودیت لوئیس هرمان معرفی شد و شباهت‌های زیادی با علائم اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) دارد. علائم رایج ترومای پیچیده شامل احساس اضطراب، فلاش‌بک‌های مکرر و اجتناب از موقعیت‌هایی است که فرد را به یاد تجربیات آسیب‌زا می‌اندازد.
علاوه بر این، ترومای پیچیده می‌تواند به تحریف حس خود، دشواری در کنترل احساسات و چالش‌های جدی در روابط بین فردی منجر شود.
این نوع تروما به طور خاص می‌تواند تأثیرات عمیقی بر روی سیستم عصبی داشته باشد و فرد را در حالت‌های هیجانی و جسمانی ناپایدار نگه دارد.
در نتیجه، افرادی که با ترومای پیچیده مواجه هستند، ممکن است در زندگی روزمره خود با مشکلات جدی روبرو شوند و نیاز به درمان‌های تخصصی و حمایت‌های روانشناختی داشته باشند. برای اطلاعات بیشتر درباره انواع تروما به این مقاله مراجعه کنید.
چگونه ترومای پیچیده ایجاد می شود؟
وقتی با یک تجربه آسیب‌زا روبه‌رو می‌شویم، بخش‌هایی از مغز ما که مسئول واکنش‌های احساسی هستند، فعال می‌شوند. این بخش‌ها مثل یک زنگ خطر عمل می‌کنند و بدن را برای مقابله با خطر آماده می‌کنند.
به همین دلیل، ضربان قلب‌مان تند می‌شود، عرق می‌کنیم و احساس اضطراب می‌کنیم. این واکنش طبیعی بدن است تا بتواند خود را از خطر حفظ کند.
چرا بعضی‌ها بعد از تجربه اتفاقات بد، همچنان احساس بدی دارند؟
بعد از اینکه خطر رفع شد، معمولاً بدن به حالت عادی برمی‌گردد. اما در برخی افراد که تجربه‌های آسیب‌زای زیادی را پشت سر گذاشته‌اند، این اتفاق نمی‌افتد. مغز آنها همچنان در حالت آماده‌باش باقی می‌ماند و احساس می‌کند که در خطر است. این حالت مداوم هوشیاری و آماده‌باش، باعث می‌شود این افراد احساس اضطراب، ترس و ناامنی دائمی داشته باشند.
چرا این اتفاق می‌افتد؟
وقتی در معرض رویدادهای آسیب‌زا و تکراری قرار می‌گیریم، مغز ما تغییراتی می‌کند. این تغییرات باعث می‌شود که بدن ما همیشه در حالت دفاعی قرار بگیرد. انگار که مغز یاد می‌گیرد که دنیا جای خطرناکی است و باید همیشه هوشیار باشیم.
این وضعیت چه تأثیری روی زندگی ما دارد؟
این وضعیت می‌تواند تأثیر زیادی بر زندگی ما بگذارد. ممکن است در روابطمان با دیگران مشکل داشته باشیم، تمرکز کنیم و حتی از انجام کارهای روزمره لذت نبریم. همچنین ممکن است احساس افسردگی، خستگی و بی‌حالی کنیم. برای اطلاعات بیشتر به مقاله تاثیر تروما بر زندگی مراجعه کنید.
نشانه‌ها و علائم ترومای پیچیده چیست؟
وقتی کسی تجربه‌های آسیب‌زایی را به مدت طولانی و به طور مکرر پشت سر می‌گذارد، ممکن است دچار ترومای پیچیده شود. این تروما علائم مختلفی دارد که زندگی روزمره فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد. برخی از این علائم عبارت‌اند از:
- بازگشت ناگهانی به خاطرات بد: انگار که آن اتفاق بد دوباره در حال رخ دادن است.
- فراموش کردن برخی از اتفاقات: به خصوص اتفاقاتی که مربوط به تجربه‌های آسیب‌زا هستند.
- نوسانات شدید احساسی: مثلاً خیلی زود عصبانی شدن یا خیلی زود گریه کردن.
- حساسیت بیش از حد: همیشه احساس خطر کردن و آماده بودن برای هر اتفاق بدی.
- احساس جدا شدن از خود یا دیگران: انگار که در یک رویا زندگی می‌کنید یا احساس می‌کنید که واقعی نیستید.
- مشکل در خوابیدن و دیدن کابوس‌های وحشتناک: به خصوص کابوس‌هایی که مربوط به تجربه‌های آسیب‌زا هستند.
- مشکل در برقراری ارتباط با دیگران: احساس تنهایی و دوری از دیگران.
- احساس بی‌ارزشی و بدبینی نسبت به خود: فکر کردن به اینکه لیاقت خوبی را ندارید.
- اجتناب از مکان‌ها، افراد یا هر چیزی که یادآور تجربه‌های بد باشد: برای مثال، اگر در کودکی مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اید، ممکن است از مکان‌هایی که در آن آزار دیده‌اید اجتناب کنید.
- مشکلات جسمی: مثل سردردهای مزمن، مشکلات گوارشی و خستگی مفرط.
چرا این علائم رخ می‌دهند؟
وقتی بدن ما مدت طولانی در معرض استرس قرار می‌گیرد، سیستم ایمنی بدن ضعیف می‌شود و ممکن است به بیماری‌های مختلفی مبتلا شویم. برای اطلاعات بیشتر به مقاله علائم تروما مراجعه کنید.
نمونه‌هایی از ترومای پیچیده که ممکن است برای شما اتفاق افتاده باشد! (علل )
ترومای پیچیده می‌تواند در هر شرایطی به وجود آید که در آن فرد احساس ترس، وحشت، درماندگی یا ناتوانی مداوم را برای مدت طولانی تجربه کند و در عین حال، توانایی فرار از آن وضعیت را نداشته باشد. این نوع تروما معمولاً ناشی از آسیب‌هایی است که در دوران کودکی تجربه شده، هرچند که ممکن است از آسیب‌های بزرگسالی نیز ناشی شود.برخی از علل احتمالی ترومای پیچیده عبارتند از:
- سوء استفاده جنسی یا محارم: تجربه آزار جنسی که می‌تواند تأثیرات عمیقی بر سلامت روان فرد داشته باشد.
- آزار جسمی یا عاطفی مداوم: مواجهه مکرر با خشونت یا آزار عاطفی که به تدریج به آسیب‌های روانی منجر می‌شود.
- غفلت یا رها شدن مزمن: عدم توجه و مراقبت مناسب از سوی والدین یا سرپرستان که می‌تواند احساس ناتوانی و بی‌پناهی را تقویت کند.
- سوء استفاده پزشکی یا آسیب‌های پزشکی: تجربه‌های منفی از درمان‌های پزشکی یا آسیب‌های ناشی از آن.
- شکنجه یا اسیر بودن: شرایطی که فرد در آن تحت فشار و آسیب‌های جدی قرار می‌گیرد.
- درگیر شدن یا ترومای بلعیدن: مواجهه با حوادثی که به شدت بر روان فرد تأثیر می‌گذارد.
- والدین (کودکان قوانین بزرگسالان را می‌پذیرند): تأثیرات منفی بر روی کودکان از سوی والدینی که رفتارهای غیر قابل قبول یا آسیب‌زا دارند.
- قاچاق انسان: تجربه‌های وحشتناک ناشی از قاچاق و سوء استفاده از افراد.
- کمپین‌های نسل‌کشی: قرار گرفتن در معرض خشونت‌های جمعی و نژادپرستانه.
- زندگی در یک منطقه جنگی یا ناآرامی‌های داخلی: تأثیرات منفی ناشی از جنگ و ناامنی‌های اجتماعی.
این عوامل می‌توانند به شکل‌گیری ترومای پیچیده منجر شوند و به طور جدی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارند. برای اطلاعات بیشتر به مقاله علت تروما مراجعه کنید.
تفاوت بین ترومای پیچیده و ترومای مزمن چیست؟
ترومای پیچیده و ترومای مزمن دو اصطلاح هستند که اغلب در زمینه آسیب‌های روانی به کار می‌روند و گاهی اوقات با هم اشتباه گرفته می‌شوند. هرچند که هر دو به تجربیات آسیب‌زایی طولانی‌مدت اشاره دارند، اما تفاوت‌های مهمی بین آنها وجود دارد.
ترومای پیچیده معمولاً ناشی از قرار گرفتن مکرر و طولانی‌مدت در معرض رویدادهای آسیب‌زای بین فردی است، مانند سوءاستفاده جنسی، جسمی یا عاطفی در کودکی، یا خشونت خانگی. این نوع تروما به دلیل ماهیت پیچیده و مداوم آن، تأثیرات عمیقی بر هویت، روابط و احساس امنیت فرد می‌گذارد. علائم ترومای پیچیده معمولاً شامل اختلال در تنظیم احساسات، اختلال در روابط بین فردی، اختلال در هویت و مشکلات جسمی است.
ترومای مزمن به هر نوع تروما گفته می‌شود که به صورت طولانی‌مدت ادامه پیدا کند. این تروما می‌تواند شامل رویدادهای تکراری مانند جنگ، فقر، یا بیماری مزمن باشد. در حالی که ترومای مزمن ممکن است شامل تجربیات بین فردی آسیب‌زا باشد، اما لزوماً به پیچیدگی ترومای پیچیده نیست. به عبارت دیگر، هر ترومای پیچیده‌ای یک ترومای مزمن است، اما هر ترومای مزمنی لزوماً پیچیده نیست. برای اطلاعات بیشتر به مقاله ترومای مزمن مراجعه کنید.
چگونه از ترومای پیچیده بهبود پیدا کنیم؟ (روش های درمانی )
هر فردی داستان منحصر به فرد خود را دارد به همین دلیل آسیب‌های ناشی از آن نیز متفاوت هستند. درمانی که برای یک فرد مؤثر است، ممکن است برای دیگری کارایی نداشته باشد. همچنین، مهم است که به یاد داشته باشید که آنچه در یک زمان خاص مؤثر است، ممکن است در آینده دیگر کار نکند.خبر خوب این است که با افزایش درک ما از ترومای پیچیده، درمان‌های جدید و مؤثری نیز در حال ظهور هستند. هدف هر یک از این گزینه‌های درمانی این است که یک تجربه عاطفی اصلاحی برای فرایند بهبودی فراهم کنند.در اینجا به برخی از درمان‌های مؤثر برای ترومای پیچیده اشاره می‌شود:
۱. درمان شناختی رفتاری (CBT)
در این نوع درمان، شما به بررسی ارتباط بین افکار، احساسات و رفتارهای خود می‌پردازید. با آگاهی از این ارتباطات، ممکن است بتوانید رفتارهای خود را تغییر دهید و به نتایج بهتری دست یابید.
۲. حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد با حرکت چشم (EMDR)
این درمان شامل استفاده از ضربه‌های ملایم یا صداهای هدایت‌شده است که به شما کمک می‌کند تا رویدادهای آسیب‌زا را دوباره پردازش کنید و باورهای جدیدی را در اطراف آنها شکل دهید.
۳. سیستم‌های داخلی خانواده (IFS)
این رویکرد به شما آموزش می‌دهد که چگونه بخش‌های مختلف شخصیت خود را به یک کل یکپارچه تبدیل کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا رویدادهای آسیب‌زا را به گونه‌ای پردازش کنید که دیگر نتوانند به شما آسیب برسانند.
۴. درمان‌های جسمی
از آنجا که تروما در ناحیه لیمبیک مغز قرار دارد و نه در قشر پیشانی (بخشی از مغز که در درمان‌های کلامی دخیل است)، درمان‌های جسمی یا بدن‌محور می‌توانند به بدن شما کمک کنند تا یاد بگیرد که نیازی نیست همیشه برای مواجهه با تروما آماده باشد.
۵. درمان رفتاری دیالکتیکی (DBT)
این رویکرد به ویژه برای افرادی که با اختلال شخصیت مرزی (BPD) مواجه هستند و علائم مشابهی با ترومای پیچیده دارند، مؤثر است. در این درمان، شما مهارت‌های ذهن‌آگاهی، پذیرش رادیکال و تحمل پریشانی را یاد می‌گیرید.علاوه بر این، ارتباطی بین ترومای پیچیده و مصرف مواد به عنوان راهی برای مقابله با علائم وجود دارد.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید به دنبال کاهش مصرف مواد مخدر یا الکل هستید، پشتیبانی و منابع لازم در دسترس است. با دریافت کمک و مشاوره مناسب، می‌توانید به سمت بهبودی و زندگی سالم‌تر حرکت کنید. برای اطاعات بیشتر به درمان تروما با جدید ترین روش ها مراجعه کنید.
هنگام وقوع ترومای پیچیده چه کاری باید انجام دهیم؟
ترومای پیچیده می‌تواند زندگی را سخت کند، اما راه‌هایی برای مدیریت آن وجود دارد. این راه‌ها به شما کمک می‌کنند تا احساس آرامش بیشتری داشته باشید و با روزمرگی‌های خود بهتر کنار بیایید.
تمرین‌های تنفسی:
- تنفس عمیق: این تمرین‌ها به بدنتان سیگنال می‌دهند که همه چیز آرام است. مثلاً می‌توانید ۴ ثانیه نفس بکشید، ۷ ثانیه نگه دارید و ۸ ثانیه نفس‌تان را بیرون بدهید.
- تنفس با تمرکز روی سوراخ‌های بینی: این روش هم به آرامش شما کمک می‌کند.
تمرکز ذهن:
- مدیتیشن: مطالعات نشان داده‌اند که مدیتیشن منظم می‌تواند علائم ناشی از تروما را کاهش دهد.
- یوگا: یوگا هم مثل مدیتیشن به آرامش ذهن و بدن کمک می‌کند. بهتر است در کلاس‌های یوگای مخصوص افراد دارای تروما شرکت کنید تا مربی بتواند به شما کمک کند.
تغییرات سبک زندگی:
- ورزش: ورزش کردن، حتی برای مدت کوتاهی، به کاهش استرس کمک می‌کند.
- تغذیه سالم: غذاهای سالم به بدنتان انرژی می‌دهند و به شما کمک می‌کنند بهتر احساس کنید.
- خواب کافی: خواب کافی برای سلامت روان بسیار مهم است.
- گذراندن وقت در طبیعت: بودن در طبیعت می‌تواند آرامش‌بخش باشد.
- نوشتن احساسات: نوشتن درباره احساساتتان می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر آنها را درک کنید.
تکنیک‌های دیگر:
- حرکات فیزیکی: وقتی احساسات بدی دارید، می‌توانید با تکان دادن دست و پا یا بدنتان این احساسات را تخلیه کنید.
- صحبت با دیگران: با افراد مورد اعتمادتان درباره احساساتتان صحبت کنید.
- تکنیک‌های آرام‌سازی: این تکنیک‌ها به شما کمک می‌کنند تا عضلاتتان را شل کنید و آرام شوید.
- مدیریت فلاش‌بک‌ها: اگر فلاش‌بک دارید، از تکنیک‌هایی استفاده کنید که به شما کمک می‌کند تا از آن لحظه دور شوید.
مهم‌ترین نکته این است که به خودتان مهربان باشید و صبور باشید. بهبودی از ترومای پیچیده زمان‌بر است. با استفاده از این روش‌ها و با کمک یک متخصص، می‌توانید بر این چالش غلبه کنید.
جمع بندی
ترومای پیچیده یک نوع آسیب روانی است که به دلیل تجربیات مکرر و طولانی‌مدت از حوادث آسیب‌زا، به ویژه در دوران کودکی، ایجاد می‌شود. این نوع تروما می‌تواند تأثیرات عمیق و ماندگاری بر سلامت روان فرد داشته باشد و منجر به علائمی همچون اضطراب، افسردگی، اختلال هویت و مشکلات دلبستگی شود.
با افزایش آگاهی از ترومای پیچیده، درمان‌های جدید و مؤثری در حال ظهور هستند که هدف آنها ارائه یک تجربه عاطفی اصلاحی برای بهبودی است.
روش‌هایی مانند درمان شناختی رفتاری، حساسیت‌زدایی و پردازش مجدد با حرکت چشم، و درمان‌های جسمی می‌توانند به افراد کمک کنند تا با آثار این نوع تروما مقابله کنند و به سمت بهبودی حرکت کنند.
کلینیک اضطراب و افسردگی جوانه به عنوان یک مرکز تخصصی در ارائه خدمات روانشناسی، می‌تواند به افرادی که با آثار ترومای پیچیده دست و پنجه نرم می‌کنند، کمک کند.
این کلینیک با تیمی از روانشناسان مجرب و برنامه‌های درمانی متناسب با نیازهای فردی، به بیماران یاری می‌رساند تا تجربیات آسیب‌زا را پردازش کنند و مهارت‌های مقابله‌ای سالمی را بیاموزند.
اگر شما یا کسی که می‌شناسید با علائم ترومای پیچیده مواجه است، می‌توانید با مراجعه به کلینیک جوانه، از خدمات مشاوره‌ای و درمانی بهره‌مند شوید و گام‌های مؤثری در جهت بهبود سلامت روان خود بردارید.
