درمان بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی یکی از روش‌های مؤثر و شناخته‌شده در مدیریت رفتارهای ناشی از بیش فعالی در کودکان است. این درمان به والدین و مربیان کمک می‌کند تا با استفاده از تکنیک‌های خاص، رفتارهای کودکان را اصلاح کرده و توانمندی‌های آنها را در زمینه‌های مختلف بهبود بخشند.
رفتار درمانی بر اساس اصول خاصی بنا شده است که از آن جمله می‌توان به تعیین قوانین روشن و مشخص برای رفتارهای کودک، اجرای مداوم این قوانین و استفاده از پاداش‌ها و تنبیه‌ها به عنوان ابزارهایی برای شکل‌دهی به رفتار اشاره کرد.
دکتر ویلیام پلهام جونیور، مدیر مرکز کودکان و خانواده‌ها در دانشگاه ایالتی نیویورک در بوفالو، بیان کرده است: “بسیاری از اصلاح رفتارها صرفاً بر اساس عقل سلیم است.
مشکل این است که هیچ یک از ما آموزش ندیده‌ایم که چگونه والدین خوبی باشیم.” وی با اشاره به اهمیت آموزش به والدین، هفت استراتژی کاربردی را برای درمان بیش فعالی پیشنهاد می‌کند که می‌تواند به بهبود رفتارهای کودکان کمک کند.
این استراتژی‌ها بر اساس تکنیک‌های درمانی ADHD طراحی شده و می‌توانند در فرآیند درمان بیش فعالی به کار روند.
در این مطلب به بررسی این هفت استراتژی کاربردی برای درمان بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی می‌پردازیم. اگر به دنبال راهکارهای مؤثر و حمایت تخصصی برای کمک به فرزند خود هستید، می‌توانید به کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه مراجعه کنید.
در این مرکز، تیمی از متخصصان با بهره‌گیری از روش‌های نوین رفتار درمانی، برنامه‌های درمانی اختصاصی را برای کودکان مبتلا به بیش فعالی ارائه می‌دهند تا آنها بتوانند تمرکز بیشتری داشته باشند و رفتارهایشان را بهتر مدیریت کنند.
روش های موثر درمان بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی چیست؟
درمان بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی، که به آن تغییر رفتار یا درمان رفتاری-شناختی (CBT) هم گفته می‌شود، یک روش خیلی خوب برای کمک به کودکانی است که مشکل کم‌توجهی و بیش فعالی دارند.
این روش به ویژه برای کودکانی که دارو مصرف می‌کنند، خیلی مفید است و حتی ممکن است کمک کند که مقدار داروی آنها کمتر شود.
این روش درمانی بیشتر روی این تمرکز می‌کند که کودک چه فکرهایی می‌کند و سعی می‌کند بعضی از آن فکرها را تغییر دهد.
در این روش، رفتارهای خوب کودک با جایزه و تشویق تقویت می‌شود و رفتارهای بد با گذاشتن محدودیت و تنبیه کمتر می‌شود. مثلاً، ممکن است معلم به کودکی که قبل از حرف زدن دستش را بالا می‌برد، جایزه بدهد.
تحقیقات نشان داده که درمان بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی بخش مهمی از درمان این کودکان است و به آنها کمک می‌کند بهتر فکر کنند و کارهای ناگهانی و بدون فکر انجام ندهند. هدف از این درمان، یاد دادن یا قوی‌تر کردن رفتارهای خوب و از بین بردن رفتارهای بد و مشکل‌ساز است.
این نوع درمان نه تنها به کودکان کمک می‌کند که در مدرسه بهتر تمرکز کنند، بلکه روابط آنها را با خانواده و دوستانشان هم خیلی بهتر می‌کند. این درمان شامل تمرین‌هایی است که خانواده، خود کودک و حتی معلمان در مدرسه انجام می‌دهند.
رفتار درمانی می‌تواند به تنهایی برای کودکانی که به دارو جواب نمی‌دهند یا نمی‌خواهند دارو مصرف کنند، استفاده شود. همچنین، می‌تواند در کنار دارو برای بعضی از کودکان مفید باشد.
شواهد نشان می‌دهد که این درمان برای بعضی از کودکان بیش فعال، به ویژه کودکانی که روابط خوبی با والدینشان ندارند یا در خانواده‌شان دعوا و خشونت زیاد است، خیلی مفید است.
معمولاً اگر این درمان همزمان با دارو درمانی انجام شود، نتیجه بهتری دارد و مشکل بهتر کنترل می‌شود. درمانگر رفتار درمانی-شناختی معمولاً به این سه مورد توجه می‌کند:
- برنامه‌های تغییر رفتار را در مدرسه، خانه و هر جای دیگری که کودک وقت می‌گذراند، تنظیم می‌کند.
- هدف‌های مشخصی برای رفتار و موفقیت کودک تعیین می‌کند.
- به خانواده‌ها و معلمان کمک می‌کند که جایزه‌ها و تنبیه‌ها را به درستی استفاده کنند.
آموزش کودکان در رفتار درمانی:
در روش درمان بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی، یک متخصص باتجربه و مهربان با کودک همکاری می‌کند تا او رفتارهای تازه‌ای را یاد بگیرد. این رفتارهای جدید می‌توانند جایگزین رفتارهایی شوند که معمولاً برای کودک دردسرساز و گاهی مشکل‌آفرین می‌شوند.
فرض کنید کودکی به دلیل بیش فعالی، مدام در کلاس درس صحبت می‌کند و تمرکز دیگران را به هم می‌زند. درمانگر به او یاد می‌دهد که چگونه در زمان‌های مناسب صحبت کند و چگونه به نوبت خود احترام بگذارد. یا کودکی که به دلیل رفتارهای ناگهانی، وسایل خانه را می‌شکند، یاد می‌گیرد که چگونه قبل از انجام هر کاری، کمی فکر کند و تصمیم‌های بهتری بگیرد.
علاوه بر این، ممکن است درمانگر به کودک آموزش دهد که چگونه احساسات خود را به شکلی درست و مناسب بیان کند. مثلاً، کودکی که هنگام عصبانیت، داد و فریاد می‌کند و پرخاشگری می‌کند، یاد می‌گیرد که چگونه به جای این کارها، با آرامش درباره احساسات خود صحبت کند یا از روش‌های آرام‌سازی مانند نفس عمیق کشیدن استفاده کند.
این مهارت‌ها به کودک کمک می‌کنند تا روابط بهتری با دیگران برقرار کند و از بروز مشکلات بیشتر جلوگیری کند. در واقع، هدف اصلی رفتار درمانی این است که به کودک کمک کند تا کنترل بیشتری بر رفتارها و احساسات خود داشته باشد و بتواند زندگی شادتر و موفق‌تری را تجربه کند.
رفتار درمانی برای والدین
یکی از بخش‌های مهم در درمان بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی، آموزش به پدر و مادرهاست. در این شیوه، پدر و مادرها چیزهای تازه یاد می‌گیرند یا مهارت‌های قبلی خودشان را بهتر می‌کنند تا بتوانند به فرزندشان آموزش بدهند، او را راهنمایی کنند و رفتارهایش را مدیریت کنند.
معمولاً پدر و مادرها در کلاس‌های گروهی شرکت می‌کنند یا به صورت خصوصی با یک روانشناس صحبت می‌کنند تا بتوانند نشانه‌های بیش فعالی را بهتر بشناسند و بدانند چطور با رفتارهای فرزندشان رفتار کنند.
پژوهش‌ها نشان داده که آموزش به پدر و مادرها نه تنها به درمان بیش فعالی در کودکان کمک می‌کند، بلکه باعث می‌شود رابطه بین پدر و مادر و فرزند بهتر شود و مشکلات کودکان هم کمتر شود.
این کلاس‌ها به پدر و مادرها یاد می‌دهد که چطور با فرزندشان درست رفتار کنند. وقتی پدر و مادرها بهتر رفتار کنند، رابطه آنها با فرزندشان هم بهتر می‌شود و در نتیجه، رفتارهای فرزندشان هم بهتر می‌شود.
در واقع، پدر و مادرها یاد می‌گیرند چطور یک محیط آرام و منظم در خانه ایجاد کنند، چطور به فرزندشان کمک کنند تا تمرکز کند، و چطور با رفتارهای ناگهانی او کنار بیایند.
این آموزش‌ها به آنها کمک می‌کند تا اعتماد به نفس بیشتری در تربیت فرزندشان پیدا کنند و احساس کنند که می‌توانند به او کمک کنند تا موفق شود.
رفتار درمانی برای معلمان
بسیار مهم است که معلمان و مربیان، درست مثل پدر و مادرها، آموزش‌هایی را برای برخورد با بچه‌هایی که بیش فعالی دارند، ببینند. چون این بچه‌ها نیازهای خاصی دارند و رفتارشان با بقیه فرق می‌کند.
اگر معلم‌ها و مربی‌ها بدانند چطور با این بچه‌ها رفتار کنند، می‌توانند کمک زیادی به آنها بکنند. مثلاً، یاد بگیرند چطور به این بچه‌ها کمک کنند که تمرکز کنند، آرام باشند و کمتر رفتارهای ناگهانی نشان دهند.
اگر شما فکر می‌کنید که بچه‌تان بیش فعالی دارد، بهتر است قبل از اینکه او را در مدرسه یا مهد کودک ثبت نام کنید، با معلم یا مربی صحبت کنید.
از آنها بپرسید که آیا درباره این مشکل اطلاعات کافی دارند یا نه. ببینید که آیا می‌دانند چطور با بچه‌های بیش فعال رفتار کنند. یک معلم یا مربی خوب، کسی است که صبور و مهربان باشد، و بداند که چطور به هر بچه کمک کند تا بهترین خودش باشد.
اگر معلم یا مربی بچه‌تان درباره بیش فعالی اطلاعات داشته باشد، می‌تواند به او کمک کند که در مدرسه یا مهد کودک موفق باشد و احساس خوبی داشته باشد.
راهنمای جامع رفتار درمانی برای کودکان بیش فعال: ۷ تکنیک حرفه‌ای برای والدین
اختلال بیش فعالی و نقص توجه (ADHD) یکی از چالش‌هایی است که بسیاری از والدین با آن روبه‌رو هستند. کودکان بیش فعال اغلب در تمرکز، پیروی از قوانین و مدیریت هیجانات خود مشکل دارند.
رفتار درمانی یکی از روش‌های مؤثر برای کمک به این کودکان است که به والدین و مربیان یاد می‌دهد چگونه رفتارهای آنها را هدایت کرده و بهبود بخشند.
در ادامه مطلب، هفت راهکار عملی برای درمان بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی ارائه شده است که می‌تواند به شما در مدیریت بهتر رفتار فرزندتان کمک کند.
۱. قوانین را به وضوح توضیح دهید و اطمینان حاصل کنید که فرزندتان آنها را درک کرده است
یک دستور کلی مانند “این کار را انجام بده” یا “آن را نکن” برای کودک بیش فعال کافی نیست. او نیاز دارد که قوانین را به‌صورت شفاف و دقیق بشنود و بفهمد.
برای این کار، یک فهرست تصویری یا نوشتاری از قوانین خانه و مدرسه تهیه کنید و آن را به‌طور منظم با فرزندتان مرور کنید.
به‌عنوان مثال، می‌توانید فهرستی از وظایف صبحگاهی او تهیه کنید که شامل پوشیدن لباس، مسواک زدن و برداشتن کیف مدرسه باشد.
اگر فرزندتان به‌طور مداوم قوانین را نادیده می‌گیرد، ممکن است دچار اختلال نافرمانی مقابله‌ای (ODD) باشد و در این صورت، مراجعه به روانشناس برای دریافت مشاوره تخصصی توصیه می‌شود.
۲. دستورات را واضح و مشخص بیان کنید
یکی از بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی این است، برای اینکه فرزندتان دستورات شما را بهتر درک کند، ابتدا نام او را صدا بزنید تا توجهش جلب شود. سپس، دستورات را کاملاً شفاف و بدون ابهام ارائه دهید.
مثلاً اگر در فروشگاه هستید، به‌جای اینکه بگویید “درست بایست!”، بهتر است بگویید: “علی، کنار من بایست و به چیزی دست نزن.” همچنین، پیامدهای نافرمانی را قبل از وقوع به کودک بگویید و مهم‌تر از همه، در اجرای پیامدها ثابت‌قدم باشید تا کودک یاد بگیرد که قوانین جدی هستند.
۳. از فرزندتان انتظارهای غیرواقع‌بینانه نداشته باشید
والدین باید بین انتقاد و تشویق تعادل برقرار کنند. یک قانون مهم این است که برای هر انتقادی که از فرزندتان می‌کنید، سه تا پنج بار او را برای کارهای خوبش تحسین کنید.
انتظار نداشته باشید که فرزندتان به‌سرعت تغییر کند، بلکه روی پیشرفت‌های کوچک تمرکز کنید. برای مثال، اگر فرزند شما همیشه تکالیفش را فراموش می‌کند، به‌جای ناراحت شدن، وقتی که او حتی بخشی از تکالیفش را انجام می‌دهد، او را تشویق کنید.
۴. از روش “اگر…، پس…” برای تشویق رفتارهای خوب استفاده کنید
اگر فرزندتان قبل از انجام وظایف خود تقاضای فعالیتی را دارد، از الگوی شرطی استفاده کنید. مثلاً بگویید: “بله، وقتی تکالیفت را انجام دادی، می‌توانی با دوستانت بازی کنی.”
بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی این روش به کودک یاد می‌دهد که ابتدا باید مسئولیت‌هایش را انجام دهد و سپس پاداش بگیرد. برای کودکان کوچکتر، بسیار مهم است که پاداش بلافاصله پس از انجام وظایف ارائه شود تا ارتباط بین عملکرد و نتیجه را بهتر درک کنند.
۵. یک سیستم پاداش و پیامد ایجاد کنید
در درمان بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی یکی از بهترین روش‌ها برای تشویق رفتارهای خوب، استفاده از یک سیستم امتیازدهی ساده مانند تیله در کاسه است. هر بار که فرزند شما وظایفش را انجام می‌دهد، یک تیله در کاسه بیندازید و در صورت عدم رعایت قوانین، یکی را از آن بردارید.
در پایان روز، او می‌تواند بر اساس تعداد تیله‌های باقی‌مانده، یک پاداش کوچک دریافت کند. این روش به کودکان کمک می‌کند تا اهمیت رفتارهای مثبت را درک کنند و انگیزه بیشتری برای رعایت قوانین داشته باشند.
۶. تکنیک‌های نظم‌دهی را با افزایش سن فرزندتان تنظیم کنید
روش‌هایی مانند تایم اوت (زمان استراحت) ممکن است برای کودکان دبیرستانی چندان مؤثر نباشد. در سنین بالاتر، پیامدهای مرتبط با رفتار را به کودک ارائه دهید. برای مثال، اگر نوجوان شما قانون خانه را زیر پا گذاشت، به‌جای تایم اوت، از او بخواهید یک کار خانه را انجام دهد.
همچنین، در تعیین پاداش‌ها و قوانین با کودک گفتگو کنید. این کار باعث می‌شود او احساس کند در تصمیم‌گیری‌ها نقش دارد و انگیزه بیشتری برای رعایت قوانین پیدا کند.
۷. با معلمان همکاری کنید و رفتار درمانی را در مدرسه نیز اجرا کنید
یکی از بهترین راهکارها برای هماهنگی بین خانه و مدرسه، استفاده از کارنامه روزانه رفتاری است. معلم می‌تواند رفتارهای مهمی مانند “تکمیل تکالیف در زمان مشخص“ یا “مشارکت در کلاس“ را ارزیابی کرده و یک گزارش به خانه ارسال کند.
اگر کودک شما در مقاطع بالاتر تحصیل می‌کند، با مشاور مدرسه صحبت کنید تا گزارش هفتگی از همه معلمان دریافت کنید. این روش به شما کمک می‌کند که رفتار کودک را بهتر مدیریت کنید و در صورت نیاز، از متخصصان کمک بگیرید.
چه زمانی باید به متخصص مراجعه کرد؟
بسیاری از والدین می‌توانند این راهکارها را در خانه اجرا کنند، اما اگر احساس می‌کنید که رفتارهای کودک شما با وجود تلاش‌های شما همچنان مشکل‌ساز است، مراجعه به کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه می‌تواند راه‌حل مؤثری باشد.
در این مرکز، متخصصان رفتار درمانی با استفاده از روش‌های علمی و کاربردی، برنامه‌های ویژه‌ای برای درمان بیش فعالی ارائه می‌دهند.
همچنین، جلسات آموزش والدین به شما کمک می‌کند تا مهارت‌های لازم برای مدیریت بهتر رفتار فرزندتان را بیاموزید.
سخن پایانی
درمان بیش فعالی در کودکان با رفتار درمانی به والدین این امکان را می‌دهد که با استفاده از قوانین روشن، پاداش‌های مناسب و پیامدهای منطقی، رفتار کودک خود را بهبود بخشند.
این هفت راهکار به شما کمک می‌کند که فرزندتان را در مسیر درست هدایت کنید و او را برای موفقیت در زندگی آماده سازید. اگر نیاز به راهنمایی بیشتری دارید، کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه با ارائه برنامه‌های تخصصی و پشتیبانی حرفه‌ای، در کنار شما خواهد بود.
