اضطراب کودکان گاهی اوقات بدون دلیل مشخصی ظاهر می‌شود. یک روز همه چیز خوب است اما روز دیگر کودک از انجام کارهای ساده‌ای مثل رفتن به مدرسه می‌ترسد.
بعضی از بچه‌ها از همان ابتدا حساس‌تر هستند و ممکن است بیشتر از بقیه نگران باشند. بعضی‌ها هم می‌گویند این نگرانی‌ها موقتی هستند و با بزرگ‌تر شدن از بین می‌روند. اما اگر این نگرانی‌ها سال‌ها ادامه پیدا کند چه؟
برای کمک به کودکانی که دچار اضطراب هستند، ابتدا باید علت اضطراب در کوکان را پیدا کنیم. دانستن اینکه چه چیزی باعث اضطراب کودک می‌شود، به ما کمک می‌کند تا راهکارهای مناسب‌تری برای مقابله با آن پیدا کنیم.
به عنوان مثال، اگر کودک از جدایی از والدین خود می‌ترسد، می‌توانیم با آموزش تکنیک‌های آرام‌سازی و ایجاد روتین‌های قبل از خواب به او کمک کنیم. برای بررسی عمیق درباره درباره علت اضطراب در کودکان با ما در این مطلب از کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه همراه باشید.
ژنتیک + تجربیات زندگی = خطر اضطراب فرزند شما
ترکیب ژنتیک و تجربیات زندگی می‌تواند خطر اضطراب در فرزند شما را افزایش دهد. استرس روی هر یک از ما تأثیرات متفاوتی دارد و همیشه مشخص نیست چرا یک کودک ممکن است پس از یک تجربه سخت به اضطراب دچار شود، در حالی که کودک دیگری از همان شرایط مشابه بدون مشکل خاصی عبور کند.
به نظر می‌رسد ژن‌ها و تجربیات زندگی هر فرد به شکلی منحصربه‌فرد با هم ترکیب می‌شوند و برای هر یک از ما شیوه‌های خاصی برای مقابله با اضطراب و استرس فراهم می‌آورند.
تحقیقات نشان می‌دهد که اضطراب در خانواده‌ها به صورت ارثی جریان دارد. کودکانی که در خانواده‌هایشان سابقه اختلالات اضطرابی وجود دارد، بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند، حتی اگر نوع اضطراب متفاوت باشد.
برای مثال، کودکی که چندین عضو خانواده مبتلا به اضطراب عمومی دارد، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به وسواس فکری عملی (OCD) باشد. بسته به ژن‌هایی که فرزند شما به ارث می‌برد، ممکن است از ابتدا استعداد بیشتری برای اضطراب داشته باشد.
با این حال، حتی اگر کودک شما برخی از ویژگی‌های اضطرابی را به ارث برده باشد، برای بروز علائم اضطراب همچنان نیاز به یک محرک خارجی است.
رویدادهای بزرگ مانند نقل مکان یا طلاق می‌توانند چنین محرک‌هایی باشند، اما استرس‌های روزمره نیز می‌توانند تأثیرگذار باشند.
به طور کلی، کودکی با سابقه خانوادگی قوی برای بروز اضطراب نیاز به استرس زیادی ندارد، در حالی که کودکی با سابقه خانوادگی کمتر ممکن است با یک محرک کافی مضطرب شود.
خوشبختانه، والدین و خانواده‌ها می‌توانند علت اضطراب در کودکان را شناسایی کنند و از کودک مضطرب حمایت کنند، اما باید توجه داشت که گاهی حتی نیت‌های خوب نیز ممکن است به طور ناخواسته اضطراب را تشدید کنند. به هر حال، عوامل بسیاری در ایجاد اضطراب دوران کودکی نقش دارند و هرگز نمی‌توان مسئولیت آن را به گردن یک فرد خاص انداخت.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله اضطراب درکودکان چیست؟ مراجعه کنید.
محرک اصلی اضطراب در کودکان
محرک در واقع به هر چیزی گفته می‌شود که می‌تواند باعث بروز و علت اضطراب در کودکان شود. این محرک‌ها می‌توانند فیزیکی باشند؛ مثلاً مصرف بیش از حد کافئین اگر به آن حساس باشید.
یا می‌توانند حسی باشند؛ مثلاً صدای زنگ هشدار آتشنشانی که ممکن است کودک شما را که به صداهای بلند حساس است، مضطرب کند.
محرک‌ها همچنین می‌توانند مربوط به موقعیت‌های خاص باشند؛ مانند شرکت در یک آزمون که ممکن است فردی را که به کمال‌گرایی گرایش دارد، دچار اضطراب کند. در سال‌های اخیر، بیماری کرونا هم به عنوان محرک اضطراب برای بسیاری از کودکان عمل کرده است.
محرک‌های اضطراب کاملاً فردی هستند. چیزی که ممکن است برای یک نفر اضطراب‌آور باشد، ممکن است برای فرد دیگری هیچ مشکلی ایجاد نکند.
گاهی تشخیص دقیق محرک‌های اضطراب کودک دشوار است. بنابراین، پیدا کردن محرک‌های خاص کودک می‌تواند به شما کمک کند تا از قبل برای موقعیت‌های دشوار احتمالی آماده شوید. هدف این نیست که همیشه از محرک‌ها دوری کنید، بلکه بهتر است کودک به تدریج یاد بگیرد که چگونه با آن‌ها کنار بیاید.
برخی اوقات، محرک به چیزی اشاره دارد که به طور اولیه باعث بروز اضطراب در کودک می‌شود. در موارد دیگر، این واژه برای رویدادهای روزانه به کار می‌رود که اضطراب موجود را تشدید می‌کنند. در این متن، به هر دو نوع این محرک‌ها می‌پردازیم.
هر تغییر بزرگ زندگی می تواند باعث نگرانی در کودکان شود!
هر تغییر بزرگ در زندگی می‌تواند باعث نگرانی شود. برنامه‌های منظم و قابل پیش‌بینی به کودکان حس امنیت می‌دهد؛ اینکه بدانند چه چیزی قرار است در آینده رخ دهد، به آن‌ها حس کنترل در دنیایی می‌بخشد که اغلب به نظر بزرگ و غیرقابل پیش‌بینی می‌رسد.
هر چیزی که روال‌های روزانه را به شکل عمده‌ای تغییر دهد – چه خوب و چه بد – می‌تواند اضطراب کودکان را افزایش دهد.
به همین دلیل است که بسیاری از کودکان پس از دوران کرونا با اضطراب دست‌وپنجه نرم می‌کنند، حتی اگر عزیزان آن‌ها به صورت مستقیم تحت تأثیر قرار نگرفته باشند.
استرس ناشی از تغییر روال‌های خانگی و شرایط قرنطینه، حتی بدون وجود بیماری، برای بسیاری از کودکان طاقت‌فرسا بود.
به همین ترتیب، شروع مدرسه جدید یا جابه‌جایی به شهری دیگر هم می‌تواند علت اضطراب در کودکان باشد، حتی اگر کودک برای این تغییرات هیجان‌زده باشد.
نمونه‌ای از تغییرات بزرگی که می‌تواند باعث اضطراب کودکان شود عبارتند از:
- نقل مکان به مکان جدید
- جدایی یا ازدواج مجدد یکی از والدین
- تولد فرزند جدید در خانواده
- از دست دادن یکی از عزیزان
همچنین تغییرات کوچک‌تر در برنامه‌های روزانه نیز می‌تواند اضطراب را تشدید کند، مانند:
- تغییرات ناگهانی در برنامه‌ها
- تغییر در ساعات کاری والدین که بر زمانی که با کودک سپری می‌کنند تأثیر می‌گذارد
- تعطیلات یا سفرهای خانوادگی
- آمدن پرستار یا مراقب جدید
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله علائم اضطراب درکودکان مراجعه کنید.
استرس خانوادگی خطر اضطراب را افزایش می دهد!
کودکان در واقع خیلی خوب می‌توانند استرس موجود در خانواده را حس کنند. گاهی اوقات، اضطراب در کودکان مانند راهی برای تخلیه فشارهای موجود در خانه است.
اگر کودک شما نشانه‌های جدیدی از اضطراب نشان می‌دهد، بد نیست که نگاهی به نحوه مدیریت استرس خودتان و سایر اعضای خانواده بیندازید.
کودکان وقتی حس کنند اوضاع خانه کمی متشنج است، ممکن است بیشتر به والدین خود وابسته شوند یا هنگام دوری از آن‌ها احساس نگرانی کنند. به‌طور طبیعی، کودکان در مواقع نامطمئن می‌خواهند نزدیک والدین خود بمانند تا حس امنیت بیشتری داشته باشند.
هر گونه استرس عمده در خانواده می‌تواند بر کودکان نیز تأثیر بگذارد، مانند:
- مشاجرات مکرر و شدید بین والدین
- بیماری جدی یا طولانی‌مدت یکی از اعضای خانواده
- مشکلات مالی یا از دست دادن شغل
- مشکلات سلامت روانی والدین یا مراقب اصلی
- مواجهه با تبعیض‌ها یا نابرابری‌های اجتماعی
اگر کودک شما به استرس‌های خانوادگی حساس است، ممکن است متوجه شوید که اضطراب او حتی در موقعیت‌های روزمره نیز افزایش می‌یابد، مانند:
- تغییر در برنامه‌های روزانه یا خانوادگی
- زمانی که والدین خانه را برای کار یا قراری شبانه ترک می‌کنند
- جدایی از خانواده برای مدرسه یا خوابیدن
- اختلاف‌نظرها، تنبیه یا هرگونه تنش جزئی
دوستان تازه و مدرسه یکی از علت اضطراب در کودکان است!
با بزرگ‌تر شدن بچه‌ها، دوستی‌ها برایشان اهمیت زیادی پیدا می‌کند، اما این روابط می‌توانند پیچیده و پرچالش باشند.
از یک طرف، بیشتر کودکان دوست دارند که در گروه دوستان خود پذیرفته شوند، اما از طرف دیگر، هنوز در حال یادگیری مهارت‌های اجتماعی لازم برای حل اختلافات هستند و گاهی مشکلات کوچک به مشکلات بزرگ تبدیل می‌شوند.
در کنار این مسائل اجتماعی، بچه‌ها باید با فشارهای تحصیلی هم روبرو شوند که می‌تواند برایشان سخت و طاقت‌فرسا باشد. انجام تکالیف، قبولی در آزمون‌ها و حتی رسیدن به موقع به کلاس می‌تواند استرس‌آور باشد.
برخی از مسائل مرتبط با مدرسه و دوستان که ممکن است علت اضطراب در کودکان شوند شامل موارد زیر است:
- بازگشت به مدرسه حضوری پس از دوران آموزش آنلاین در زمان کرونا
- مواجهه با قلدری یا احساس تنهایی
- تغییر به مدرسه‌ای جدید، مانند انتقال از دبستان به راهنمایی
- مشکلات یادگیری یا پایین بودن نمرات
علاوه بر این‌ها، محرک‌های کوچکتری هم هستند که ممکن است باعث علت اضطراب در کودکان شوند، مانند:
- پروژه‌هایی که نیاز به ارائه در جمع دارند
- آزمون‌ها، به ویژه آزمون‌های استاندارد
- احساس نگرانی از بابت قضاوت دیگران درباره ظاهر، لباس یا علایق
- سردرگمی در پیدا کردن مسیر در مدرسه‌ای بزرگ و پیچیده
- نداشتن دوستان آشنا در بسیاری از کلاس‌ها
غم و اندوه: خطرناکی از اضطراب برای کودکان است!
غم و اندوه، احساسات زیادی مانند غم، خشم و انکار به همراه دارد، اما وقتی به کودکان عزادار فکر می‌کنیم، شاید اضطراب اولین چیزی نباشد که به ذهن‌مان بیاید.
از دست دادن یک عزیز برای کودکان اغلب به معنای از دست دادن احساس ثبات است. برنامه‌های روزمره‌شان تغییر می‌کند، یک فرد مهم و امن از زندگی‌شان حذف می‌شود و به ناگهان با خطرات و حوادث غیرمنتظره‌ای که در زندگی ممکن است رخ دهد، آشنا می‌شوند.
طبیعی است که کودکان سوگوار دچار اضطراب جدایی شوند، زیرا نزدیک بودن به عزیزان به آن‌ها حس امنیت بیشتری می‌دهد.
اضطراب از بابت سلامتی نیز رایج است، چرا که کودکان ممکن است نگران این شوند که آیا خودشان یا افراد دیگری که دوستشان دارند هم ممکن است بیمار شوند یا از دست بروند. استرس ناشی از غم و اندوه می‌تواند به نگرانی‌های کلی‌تر، مشکلات خواب و حتی دردهای جسمی ناشی از اضطراب منجر شود.
برخی از انواع غم و اندوه که می‌توانند باعث علت اضطراب در کودکان شوند شامل موارد زیر است:
- مرگ یکی از اعضای خانواده یا دوست نزدیک
- از دست دادن عزیز به دلیل دوری، جابجایی یا زندان
- مرگ یک حیوان خانگی
- از دست دادن بارداری در خانواده
محرک‌های مرتبط با غم و اندوه، مرگ و از دست دادن می‌توانند روزانه باعث تحریک احساسات کودک شوند. کودکان غمگین ممکن است در موقعیت‌هایی مانند موارد زیر، اضطراب بیشتری را تجربه کنند:
- صحنه‌های خشونت، بیماری یا مرگ در تلویزیون یا فیلم‌ها
- صحبت درباره خودکشی در کلاس‌های بهداشت
- خواندن کتاب‌ها یا مطالبی با مضامین غم و اندوه در مدرسه
- مناسبت‌ها و تعطیلاتی که یاد عزیزان را زنده می‌کنند
- دور بودن از مراقبان
بیماری، حوادث و تروما می تواند منجر به اضطراب شود!
رویدادهای استرس‌زا و آسیب‌زا می‌توانند احساس امنیت کودکان را از بین ببرند. حتی اگر کسی آسیب جدی نبیند، تجربه یک حادثه یا موقعیت خطرناک ممکن است کودک را با نگرانی‌ها و دلواپسی‌های همیشگی روبرو کند.
در ابتدا، شاید متوجه شوید که کودک شما فقط در موقعیت‌هایی دچار اضطراب می‌شود که مستقیماً به آن رویداد استرس‌زا مربوط هستند.
اما با گذشت زمان، این اضطراب می‌تواند گسترش یابد و حتی در موقعیت‌های دیگر که فقط کمی به آن حادثه مرتبط هستند هم بروز کند. به تدریج، ممکن است پیوند دادن این اضطراب به اتفاق اصلی دشوارتر شود.
رویدادهای استرس‌زا یا آسیب‌زا که می‌توانند باعث علت اضطراب در کودکان شوند شامل موارد زیر است:
- تصادف‌های رانندگی
- حمله یا گاز گرفتن توسط حیوانات خانگی
- ابتلای یکی از عزیزان به بیماری جدی
- بلایای طبیعی مثل آتش‌سوزی، سیل یا طوفان
- شنیدن مکرر اخبار مربوط به حوادث، بلایا یا بحران‌های اضطراری
کودکانی که با تجربه‌های تلخ و آسیب‌زا مواجه شده‌اند، ممکن است حتی بدون حضور محرک مشخصی، دچار احساس نگرانی یا آگاهی بیش از حد از محیط اطراف خود شوند. این کودکان همچنین ممکن است اضطراب را در موقعیت‌های زیر تجربه کنند:
- صداهای ناگهانی
- تجارب حسی (مثل صداها و بوهایی) که یادآور اتفاقات آسیب‌زا هستند
- افراد، مکان‌ها یا چیزهایی که با رویداد استرس‌زا مرتبط‌اند
به کودک خود کمک کنید تا بیاموزد و با محرک های اضطراب خود کنار بیاید!
برای کمک به فرزندتان در مدیریت بهتر اضطراب، ابتدا باید او را در شناسایی عوامل ایجادکننده اضطراب یاری دهید. وقتی کودکان بفهمند که چه چیزهایی باعث نگرانی آن‌ها می‌شود، می‌توانند روش‌های موثری را یاد بگیرند تا در شرایط دشوار با آن‌ها مقابله کنند. حتی می‌توانند تمرین کنند که به افکار خود توجه کنند و بسنجند که آیا این نگرانی‌ها واقعاً درست هستند یا خیر.
این مهارت‌ها شاید ساده به نظر برسند، اما با تمرین، تأثیر زیادی بر نگرش کودک نسبت به اضطراب و احساسات شدید دیگر دارند.
این مهارت‌ها به کودکان کمک می‌کنند که در لحظات سخت، احساس کنترل بیشتری داشته باشند. در حالی که نمی‌توانیم همیشه موقعیت‌های استرس‌زا را تغییر دهیم، اما با یاد دادن این مهارت‌ها به کودکان، می‌توانیم آن‌ها را برای رویارویی با موقعیت‌های دشوار چه اکنون و چه در آینده آماده کنیم.
سخن پایانی
در پایان، می‌توان گفت که شناخت و درک علت اضطراب در کودکان گامی اساسی برای والدین، معلمان و متخصصان در ایجاد محیطی حمایتی و ایمن است.
علت اضطراب در کودکان، اگرچه می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند ژنتیک، تجربیات زندگی و ویژگی‌های محیطی باشد، اما با آگاهی و توجه درست قابل مدیریت است.
با کمک به کودکان برای شناسایی عوامل ایجاد اضطراب و یاد دادن مهارت‌های مقابله‌ای مؤثر، می‌توان به آن‌ها کمک کرد که در موقعیت‌های استرس‌زا آرامش خود را حفظ کنند و اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند. این حمایت می‌تواند در رشد و پرورش روحی و روانی سالم آن‌ها نقش بسیار مهمی ایفا کند و آن‌ها را برای مواجهه با چالش‌های زندگی آماده‌تر سازد.
منبع: katielear
