نشخوار فکری، حالتی است که از ما در طول زندگی خود تجربه کردهایم. این پدیده به معنای تکرار افکار و نگرانیها در ذهن است که معمولاً ناشی از استرس، نگرانی یا عدم قطعیت در زندگی میباشد.
اما اگر بخواهیم علت نشخوار فکری را به طور ساده بیان کنیم میتوان گفت که وقتی ذهن ما نمیتواند یک موضوع خاص را به درستی حل کند، به طور خودکار ناخودآگاه شروع به مرور مجدد آن میکند.
این چرخه تکراری نه تنها آرامش فرد را می گیرد، بلکه میتواند به اثرات منفی و کاهش کیفیت زندگی منجر شود.درک علت نشخوار فکری میتواند اولین قدم برای مدیریت آن باشد.
عواملی مانند فشارهای اجتماعی، مشکلات شخصی یا حتی عادات ذهنی نادرست میتوانند نقش مهمی در بروز این حالت داشته باشند.
به همین دلیل، این عوامل و تکنیکهای کمک به مدیریت افکار را میتوان به ما نشان داد تا این چرخه بیپایان رهایی پیدا کنید و به زندگی با کیفیتتری دست یابیم. در ادامه این مطلب از کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه، به بررسی دقیقتر علت نشخوار فکری و روش های درمانی آن میپردازیم.
دلایل به وجود آمدن نشخوار فکری چیست؟ (علت نشخوارفکری )
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که به یک موضوع خاص خیلی فکر کنید و نتوانید آن را از ذهنتان بیرون کنید. این حالت، که به آن نشخوارفکری میگویند، دلایل مختلفی دارد. اما چرا این اتفاق میافتد؟
۱.احساس کمبود یا عزت نفس پایین:
احساس کمبود یا عزت نفس پایین یکی از علت نشخوار فکری است. هنگامی که فرد احساس میکند به اندازه کافی خوب نیست، یا به اندازه کافی مورد توجه قرار نمیگیرد، ممکن است به دنبال دلایلی برای توجیه این احساسات بگردد.
در این حالت، او به طور مداوم به نقاط ضعف خود، اشتباهاتی که مرتکب شده، یا مواردی که دیگران بهتر از او هستند، فکر میکند.
این تمرکز مداوم بر نقصها و مقایسه خود با دیگران، باعث ایجاد یک چرخه منفی از افکار و احساسات میشود که از آن به سختی میتوان رها شد.
۲.استرس و فشار:
رویدادهای استرسزا و فشارهای زندگی روزمره میتوانند باعث شوند که فرد به طور مداوم به یک موضوع خاص فکر کند.
این موضوع میتواند یک مشکل کاری، یک رابطه شخصی، یا یک نگرانی بهداشتی باشد. هنگامی که فرد تحت فشار است، توانایی او برای کنترل افکارش کاهش مییابد و ممکن است به طور ناخودآگاه به دنبال دلایلی برای نگرانی بگردد. این تمرکز مداوم بر مشکلات و نگرانیها میتواند باعث تشدید استرس و اضطراب شود.
۳.احساس بیقدرتی:
احساس بیقدرتی یا عدم کنترل بر موقعیتها یکی دیگر از علت نشخوار فکری است. هنگامی که فرد احساس میکند نمیتواند بر یک موقعیت خاص تأثیر بگذارد، ممکن است به طور مداوم به آن فکر کند و به دنبال راه حلهایی برای آن بگردد.
این جستجوی مداوم برای کنترل میتواند باعث شود که فرد در یک چرخه فکری گیر کند و نتواند از آن رها شود.
۴. تجربههای بد گذشته:
تجربههای دردناک و منفی گذشته میتوانند تأثیر عمیقی بر افکار و احساسات فرد بگذارند. افرادی که در گذشته تجربههای آسیبزا داشتهاند، ممکن است به طور مداوم به آن رویدادها فکر کنند و از تکرار آنها بترسند.
این ترس و نگرانی میتواند باعث ایجاد یک الگوی فکری منفی شود که در آن فرد به طور مداوم به دنبال نشانههایی از خطر است.
۵. کمالگرایی:
افراد کمالگرا به دنبال دستیابی به کمال در همه زمینههای زندگی هستند. آنها به شدت از اشتباهات میترسند و به طور مداوم به دنبال راههایی برای بهبود عملکرد خود هستند.
این فشار مداوم برای کمالگرایی میتواند باعث شود که فرد به طور مداوم به اشتباهات خود فکر کند و از خود انتقاد کند.
۶. فکر کردن زیاد:
برخی از افراد به طور طبیعی تمایل دارند که به همه چیز زیاد فکر کنند و همه جوانب یک موضوع را بررسی کنند.
این افراد ممکن است به دنبال یافتن پاسخهای قطعی برای همه سوالات باشند و از عدم قطعیت احساس ناراحتی کنند. این نوع تفکر میتواند باعث شود که فرد در یک چرخه فکری بیپایان گیر کند و نتواند به نتیجهای برسد.
۷. عدم تعادل شیمیایی مغز:
یکی از علت نشخوار فکری، عدم تعادل در مواد شیمیایی مغز است. این مواد شیمیایی، که به عنوان انتقالدهندههای عصبی شناخته میشوند، نقش حیاتی در تنظیم خلق و خو، احساسات و افکار ما ایفا میکنند.
زمانی که تعادل این مواد به هم بخورد، میتواند منجر به بروز علائمی مانند اضطراب، افسردگی و در نتیجه، نشخوار فکری شود.
به عنوان مثال، کاهش سطح سروتونین، یکی از انتقالدهندههای عصبی مرتبط با احساس خوشحالی، میتواند منجر به افسردگی و افزایش نشخوار فکری شود.
همچنین، افزایش سطح کورتیزول، هورمون استرس، میتواند بر عملکرد مغز تأثیر گذاشته و باعث تشدید نشخوار فکری شود.
چرا بعضیها بیشتر از بقیه به این مشکل برمیخورند؟
هر کسی ممکن است دلایل خاص خودش را برای نشخوارفکری داشته باشد. بعضیها میخواهند دلیل اتفاقی را بفهمند، بعضیها میخواهند مطمئن شوند که حق با آنها بوده، و بعضیها هم میخواهند از اتفاق افتادن دوباره آن اتفاق جلوگیری کنند.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله نشخوار فکری چیست؟ مراجعه کنید.

نمونه های نشخوار فکری
نشخوار فکری یعنی به طور مداوم به یک موضوع منفی یا یک اشتباه گذشته فکر کردن و نتوانستن از آن دست برداشت. این افکار تکراری میتوانند باعث ایجاد احساسات منفی مانند اضطراب، افسردگی و خشم شوند.
برای مثال، برخی ممکن است به اشتباهات گذشته خود فکر کنند (مثلاً “چرا اون موقع اون حرفو زدم؟”)، برخی به آینده نگران باشند (مثلاً “اگه اون موقع این کارو میکردم چی میشد؟”) و برخی دیگر به ظاهر یا تواناییهای خود شک داشته باشند (مثلاً “من خیلی زشتم”، “من هیچ کاری درست انجام نمیدم”).
علت نشخوار فکری موقت چیست؟
نشخوار فکری موقت یا تفکر تکراری به حالتی از ذهن گفته میشود که فرد در آن به طور مکرر به یک موضوع خاص فکر میکند و این تفکر میتواند باعث ایجاد احساسات منفی مانند اضطراب و ناامیدی شود.
این نوع تفکر اغلب به دنبال مواجهه با موقعیتهای استرسزا یا رویدادهای مهم زندگی بهوجود میآید. در ادامه علت نشخوار فکری موقت و ویژگیهای این پدیده را به طور کامل توضیح میدهم:
۱. استرس و اضطراب:
یکی از علت نشخوار فکری معمولاً در پاسخ به استرسزاها به وجود میآید. در شرایط پرتنش، مانند ارائه در محیط کار یا تحصیل، فرد ممکن است به جزییات و احتمالهای مختلف فکر کند و این باعث شکلگیری چرخهای از نگرانی و ترس میشود.
۲. عدم قطعیت و نگرانی درباره اتفاقات آینده
وقتی که در مورد آینده عدم قطعیت وجود دارد، افراد تمایل دارند که خود را مشغول تفکر در مورد تمام احتمالات کنند. این نوع تفکر به ویژه در شرایطی که فرد کنترل کافی بر موقعیت ندارد، بسیار رایج است.
۳. تمایل به یافتن راه حل:
افراد ممکن است با نیت حل مشکل یا آمادهسازی برای آینده، مشغول نشخوار فکری شوند. این حالتی است که در آن فرد امید دارد که با تفکر مکرر بتواند به راه حلی دست یابد؛ اما معمولاً به نتیجهای نمیرسد و فقط بیشتر دچار اضطراب میشود.
۴. شخصیت و ویژگیهای فردی:
برخی افراد به خاطر ویژگیهای شخصیتیشان (مانند داشتن اضطراب اجتماعی یا کمالگرایی) بیشتر از دیگران به نشخوار فکری مبتلا میشوند. این افراد هر جزئیاتی را مهم میدانند و از احتمال وقوع مشکلات کوچک نیز نگران میشوند.
۵. تجربیات منفی گذشته:
افرادی که در گذشته با تجربیات منفی و استرسزایی مواجه شدهاند (مانند شکست در مسابقات، مصاحبههای شغلی ناموفق یا مشکلات در روابط عاطفی)، ممکن است بیشتر تمایل به نشخوار فکری داشته باشند.
ویژگیهای نشخوار فکری موقت چیست؟
۱.چرخهای بودن:
علت نشخوار فکری معمولاً شامل تکرار یک الگوی فکری است که گاه به تکرار در مورد نگرانیها، ترسها و موقعیتهای نامطلوب منجر میشود.
۲. درد و رنج عاطفی:
این نوع تفکر میتواند باعث ایجاد اضطراب، ناامیدی و کاهش اعتماد به نفس در فرد شود و به احساس ناتوانی و درد عاطفی منجر گردد.
۳. تأثیر منفی بر عملکرد:
نشخوار فکری اغلب میتواند روی توانایی فرد در انجام وظایف روزمره تأثیر منفی بگذارد، زیرا توجه فرد را حواسپرت میکند و احتمال خطا در انجام کارها را افزایش میدهد.

عوامل تشدید کننده نشخوارفکری چیست؟
عوامل مختلفی میتوانند شدت این پدیده روانی را افزایش دهند. در ادامه به برخی از مهمترین این عوامل نشخوار فکری میپردازیم:
- استرس و اضطراب
- افسردگی
- تنهایی و انزوای اجتماعی
- کمالگرایی
- عدم تحمل ابهام
- ویژگیهای شخصیتی خاص
- برخی از اختلالات روانشناختی مانند اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD)
- مصرف برخی مواد مخدر و الکل
- تغییرات هورمونی
برای اطلاعات بیشتر در مورد نشخوار فکری و راههای درمان آن، میتوانید به روانشناس یا روانپزشک ما در کلینیک روانشناسی و مشاوره جوانه مراجعه کنید.
برای کسب اطلاعات بیشتر به مقاله علائم نشخوار فکری مراجعه کنید.
چه زمانی نشخوار کردن به مشکل تبدیل می شود؟
نشخوار فکری یک پاسخ طبیعی و مورد انتظار به شرایط خاص است. اما مثل دیگر مهارتهای مقابلهای، اگر بیش از حد باشد، میتواند مشکل ساز شود.
اگر هر یک از موارد زیر برای شما صدق میکند، ممکن است نشخوار فکری برای شما مشکل ایجاد کرده باشد:
- ساکت کردن افکار تکراری برای شما دشوار است.
- بیشتر روز را مشغول نشخوار فکری هستید.
- تمرکز بر روی لحظه حال برایتان سخت است.
- نشخوار فکری، انجام کارهای روزمره و وظایف را دشوار میکند.
- از انجام کارهای جدید خیلی میترسید چون ممکن است باعث نشخوار فکری شود.
- نشخوار فکری باعث میشود بیشتر احساس افسردگی یا اضطراب کنید.
- اطرافیان متوجه میشوند که شما همیشه حواسپرت یا در فکر هستید.
بهترین روش درمانی برای نشخوار فکری
درمانهای روانشناختی نقش مهمی در کاهش شدت و تأثیرگذاری نشخوار فکری ایفا میکنند. این درمانها با هدف تغییر الگوهای فکری منفی و بهبود مهارتهای مقابلهای طراحی شدهاند.
یکی از موثرترین رویکردها، درمان شناختی رفتاری (CBT) است که با تمرکز بر افکار منفی مرتبط با نشخوار، به افراد کمک میکند تا آنها را شناسایی و تغییر دهند.
CBT متمرکز بر نشخوار به طور خاص بر روی افکار منفیای که اغلب همراه با افسردگی هستند، کار میکند. این درمان، نشخوار فکری را نوعی رفتار آموخته شده تلقی کرده و به افراد کمک میکند تا راهبردهای جدید و سازندهای برای مدیریت استرس و احساسات ناخوشایند بیاموزند.
علاوه بر CBT، درمانهای دیگری نیز میتوانند در درمان نشخوار فکری موثر باشند. درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد (ACT) با کمک به افراد در پذیرش افکار و احساسات ناخوشایند بدون قضاوت، به آنها اجازه میدهد تا از این افکار فاصله بگیرند و بر ارزشهای مثبت و اهداف مفید زندگی خود تمرکز کنند.
رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT) نیز با آموزش مهارتهای تنظیم هیجانات، تحمل ناراحتی و ارتباط مؤثر، به افراد کمک میکند تا نشخوار فکری را مدیریت کنند. در برخی موارد، درمان روانپویشی نیز میتواند با بررسی ریشههای روانی نشخوار فکری، به بهبود علائم کمک کند.

جمع بندی
نشخوار فکری، یعنی چرخیدن مداوم افکار منفی و نگرانکننده در ذهن، نتیجهی پیچیدهای از عوامل مختلف است.
این عوامل میتوانند از ویژگیهای شخصیتی تا تجربیات زندگی و حتی عوامل زیستی را شامل شوند. برخی افراد به دلیل شخصیت کمالگرا یا حساسیت بیش از حد، بیشتر مستعد نشخوار فکری هستند.
رویدادهای استرسزا و تروماتیک در گذشته نیز میتوانند ریشههای این مشکل را تقویت کنند. علاوه بر این، عدم تعادل در برخی از مواد شیمیایی مغز و عادتهای ذهنی نادرست نیز میتوانند نقش مهمی در بروز نشخوار فکری ایفا کنند.
در واقع، نشخوار فکری را میتوان نوعی واکنش دفاعی در برابر احساسات منفی مانند اضطراب و افسردگی دانست که فرد برای مقابله با آنها به کار میگیرد. با این حال، این مکانیسم دفاعی نه تنها مشکل را حل نمیکند، بلکه میتواند آن را تشدید کند.
منبع: choosingtherapy, verywellmind