آر تی ام اس (rTMS) یک روش غیرتهاجمی و بدون نیاز به دارو است که از پالس‌های مغناطیسی برای تحریک نواحی خاصی از مغز استفاده می‌کند. این پالس‌ها از طریق جمجمه به مغز نفوذ کرده و باعث تغییرات در فعالیت عصبی و عملکرد آن می‌شوند.
وقتی این پالس‌ها به طور متوالی و با سرعت بالا اعمال شوند، این فرآیند “تحریک مکرر مغناطیسی مغز” یا rTMS نامیده می‌شود. این نوع از تحریک مغناطیسی می‌تواند به تغییرات بلندمدت و پایدارتری در فعالیت‌های مغزی منجر شود.
از مزایای rtms معمولاً در مواردی استفاده می‌شود که درمان‌های دارویی و روان‌درمانی به اندازه کافی مؤثر نبوده‌اند. این روش می‌تواند گزینه‌ای مناسب برای افرادی باشد که به سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند.
برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد مزایای rtms در درمان بیماری‌های مختلف و آگاهی از عوارض احتمالی آن، می‌توانید به کلینیک روان شناسی و مشاوره جوانه مراجعه کنید.
مزایای RTMS چیست؟
روش درمانی rTMS مزایای زیادی دارد که آن را به یکی از گزینه‌های پیشنهادی روانپزشکان با تجربه تبدیل کرده است. این روش به دلیل اثربخشی بالا و عوارض کمتر، به‌ویژه برای بیمارانی که از داروهای ضدافسردگی نتیجه مطلوبی نگرفته‌اند، مورد توجه قرار می‌گیرد.
یکی از مهم‌ترین مزایای rTMS این است که عوارض جانبی مرتبط با داروهای ضدافسردگی مانند افزایش یا کاهش وزن، خواب‌آلودگی، بی‌خوابی، خستگی، ناراحتی معده و مشکلات جنسی را ندارد. این روش به بیماران کمک می‌کند تا به‌مرور وابستگی خود به داروها را کاهش دهند یا حتی به‌طور کامل از مصرف آن‌ها بی‌نیاز شوند.
طبق آمارها، حدود ۷۸ درصد از بیمارانی که از rTMS برای درمان افسردگی استفاده می‌کنند، بهبود قابل توجهی نشان داده‌اند و برای بسیاری از آن‌ها هیچ عارضه جانبی ایجاد نشده است. همچنین، سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) این روش را به‌عنوان یک درمان امن و سالم تأیید کرده است.
از جمله مزایای rTMS می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- تأثیرات درمانی سریع و چشمگیر
- بدون درد و غیرتهاجمی
- عدم ورود مغناطیس به جریان خون و غیرسیستمیک بودن
- انجام به‌صورت سرپایی و بدون نیاز به بیهوشی
- مؤثر برای بیمارانی که به درمان‌های دارویی مقاوم هستند.
این ویژگی‌ها، rTMS را به یکی از بهترین گزینه‌ها برای درمان افسردگی و سایر مشکلات روانی تبدیل کرده‌اند. روش درمانی rTMS به دلیل ویژگی‌های خاص خود مزایای متعددی دارد که آن را به یکی از بهترین گزینه‌ها برای درمان افسردگی و سایر مشکلات روانی تبدیل کرده است. در ادامه به بعضی از این مزایای rtms اشاره می‌کنیم:
۱. بدون نیاز به بیهوشی یا آرامبخش
یکی از ویژگی‌های مهم rTMS این است که در طول درمان نیازی به بیهوشی یا استفاده از آرامبخش نیست. بسیاری از درمان‌ها مانند ECT (درمان با شوک الکتریکی) نیاز به بیهوشی دارند که می‌تواند عوارضی مانند حالت تهوع، سرگیجه، اختلالات شناختی و حتی هذیان به همراه داشته باشد.
اما در rTMS، این خطرات وجود ندارد و همین امر باعث می‌شود که بیماران با آرامش بیشتری به درمان بپردازند.
۲. عوارض جانبی بسیار کم
درمان با rTMS به طور کلی عوارض جانبی بسیار کمی دارد. برخی از بیماران ممکن است بعد از جلسات درمان احساس ناراحتی یا سردرد خفیف داشته باشند، اما این حالت معمولاً گذراست و به سرعت از بین می‌رود. عوارض شدید و نگران‌کننده بسیار نادر است.
۳. درمان سریع و کارآمد
برخلاف داروهایی که ممکن است نیاز به مصرف طولانی مدت داشته باشند و دوز آن‌ها به مرور تغییر کند، بیماران در درمان rTMS معمولاً در چند هفته اول علائم بهبودی را مشاهده می‌کنند.
اگر این روش در یک کلینیک تخصصی انجام شود، بیش از ۷۵ درصد از بیماران بهبودی قابل توجهی را تجربه می‌کنند.
۴. بدون نیاز به زمان ریکاوری
یکی دیگر از مزایای rTMS این است که پس از هر جلسه درمان، نیازی به استراحت یا ریکاوری ندارید. به دلیل غیرتهاجمی بودن این روش، شما می‌توانید بلافاصله پس از جلسه به فعالیت‌های روزانه خود بازگردید، بدون اینکه نیاز به استراحت اضافی داشته باشید.
۵. بهبود عملکردهای شناختی
افسردگی اغلب باعث اختلال در توانایی‌های شناختی مانند حافظه و تمرکز می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که مزایای rTMS می‌تواند باعث بهبود قابل توجهی در این زمینه‌ها شود.
به ویژه درمان با فرکانس بالای rTMS می‌تواند توجه، حافظه و توانایی‌های تصمیم‌گیری بیماران را بهبود بخشد.
۶. تأثیرات ماندگار
درمان rTMS نه تنها بهبود سریع در وضعیت بیمار ایجاد می‌کند، بلکه اثرات آن برای مدت زمان طولانی باقی می‌ماند.
برخلاف برخی از درمان‌های دیگر، بیمارانی که تحت این درمان قرار می‌گیرند، به‌سرعت به حالت اولیه خود باز نمی‌گردند و تغییرات مثبت مدت‌ها پابرجا خواهد بود.
این مزایای rTMS را به یک روش درمانی بسیار مؤثر و کم‌عارضه تبدیل کرده است که می‌تواند جایگزین مناسبی برای بیمارانی باشد که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند.
میزان اثر بخشی دستگاه RTMS
میزان اثربخشی درمان با دستگاه rTMS توسط گروهی از کارشناسان اروپایی بررسی شده و دستورالعمل‌هایی برای آن ارائه شده است. این دستورالعمل‌ها که در سال ۲۰۱۴ منتشر شد و تا پایان سال ۲۰۱۸ نیز به‌روزرسانی شد، نشان می‌دهند که rTMS برای برخی شرایط اثربخشی قابل توجهی دارد.
برای درمان افسردگی و بهبود عملکرد حرکتی پس از سکته مغزی، شواهدی از اثربخشی بالا (سطح A) به دست آمده است.
این به این معناست که rTMS در این شرایط به خوبی عمل می‌کند و می‌تواند بهبودی چشمگیری ایجاد کند. همچنین، شواهد سطح B نیز نشان می‌دهد که rTMS ممکن است برای بهبود کیفیت زندگی و کاهش درد در بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا موثر باشد.
این روش همچنین می‌تواند برای بهبود عملکرد حرکتی و کاهش افسردگی در بیماران مبتلا به بیماری پارکینسون مفید باشد.
برای بهبود عملکرد حرکتی پس از سکته مغزی در مراحل حاد، rTMS می‌تواند به بازیابی توانایی‌های حرکتی کمک کند. همچنین تحریک متناوب قشر حرکتی برای بهبود حرکت اندام تحتانی در بیماران مبتلا به اسکلروز نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با این حال، شواهد قوی دیگری برای اثربخشی rTMS در سایر شرایط وجود ندارد. توصیه‌های ارائه شده بر اساس نتایج مطالعات متعددی است که اثربخشی این روش را تأیید کرده‌اند.
اما این بدان معنا نیست که در همه موارد، این مزایای rtms به سطح بالینی کاملاً قابل توجهی می‌رسند. اثربخشی درمان ممکن است بسته به شرایط بیمار و نوع بیماری متفاوت باشد.
روش درمانی rTMS (تحریک مغناطیسی مغز) مزایای زیادی دارد، اما مانند هر روش درمانی دیگری، ممکن است عوارض جانبی نیز داشته باشد.
اگر چه این روش غیرتهاجمی است و در مقایسه با بسیاری از درمان‌های دیگر عوارض کمتری دارد، اما همچنان برخی از بیماران ممکن است با مشکلاتی روبرو شوند. خوشبختانه این عوارض معمولاً خفیف، گذرا و غیر ماندگار هستند و پس از اتمام دوره درمان از بین می‌روند.
عوارض شایع rTMS چیست؟
یکی از رایج‌ترین عوارضی که بیماران تحت درمان rTMS تجربه می‌کنند، سردرد است. تقریباً نیمی از افرادی که این درمان را دریافت می‌کنند، پس از جلسات اولیه دچار سردردهای کوتاه مدت می‌شوند.
این سردردها معمولاً در ادامه جلسات کاهش می‌یابند و در اکثر موارد با استفاده از مسکن‌های رایج مانند ژلوفن قابل کنترل هستند. سردردهایی که به دنبال rTMS ایجاد می‌شوند معمولاً گذرا هستند و بعد از چند جلسه کاملاً از بین می‌روند.
عوارض دیگر
حدود یک سوم بیماران ممکن است در هنگام دریافت پالس‌های مغناطیسی، کمی درد یا کشش در پوست سر یا صورت خود احساس کنند. این حس ممکن است به دلیل واکنش پوست سر به میدان مغناطیسی دستگاه باشد. این عارضه خفیف است و معمولاً در جلسات اولیه درمان، یعنی بین جلسه ۱ تا ۳، بیشتر مشاهده می‌شود و بعد از آن کاهش می‌یابد.
عوارض کمتر شایع
برخی دیگر از عوارض جانبی rTMS نادرتر و خفیف‌تر هستند، اما همچنان ممکن است در درصد کمی از بیماران رخ دهند. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
- حالت تهوع: بعضی افراد ممکن است در جلسات اولیه درمان دچار حالت تهوع خفیف شوند که معمولاً گذراست.
- احساس گیجی: گاهی بیماران احساس گیجی یا سبکی در سر دارند که به‌مرور با ادامه جلسات کاهش می‌یابد.
- اسپاسم یا گرفتگی موقت در عضلات صورت: در موارد نادر، ممکن است برخی بیماران احساس کشش یا گرفتگی در عضلات صورت داشته باشند که موقت است.
- احساس ناراحتی در پوست سر: برخی بیماران ممکن است مورمور شدن یا سوزش خفیفی را در پوست سر خود در محل قرارگیری دستگاه احساس کنند.
- اختلال در شنوایی: این عارضه بسیار نادر است، اما به دلیل صدای دستگاه در حین درمان ممکن است برخی بیماران به طور موقت احساس ناراحتی در شنوایی خود داشته باشند. استفاده از محافظ گوش می‌تواند از بروز این مشکل جلوگیری کند.
عوارض بسیار نادر
در موارد نادری، بیماران ممکن است با عوارض شدیدتری مانند تشنج روبرو شوند. این احتمال بسیار کم است و معمولاً در افرادی رخ می‌دهد که سابقه تشنج یا بیماری‌های عصبی دارند. همچنین، در بیماران مبتلا به اختلال دوقطبی، rTMS ممکن است در موارد بسیار نادر باعث بروز شیدایی شود.
به‌طور کلی، بیشتر عوارض جانبی rTMS خفیف و موقتی هستند و به‌راحتی قابل مدیریت می‌باشند. این روش به دلیل کم‌عارضه بودن و غیرتهاجمی بودن، همچنان یکی از ایمن‌ترین و موثرترین روش‌های درمانی برای افسردگی و برخی از اختلالات عصبی محسوب می‌شود.
چه افزادی نباید از دستگاه آر تی ام اس استفاده کنند؟
با اینکه روش درمانی rTMS مزایای زیادی دارد و معمولاً عوارض جانبی آن بسیار کم است، اما برخی افراد نباید از این روش استفاده کنند.
در موارد خاصی، وجود شرایط یا وسایل پزشکی در بدن فرد می‌تواند استفاده از rTMS را نامناسب یا حتی خطرناک کند.
در ادامه لیستی از افرادی که نباید تحت درمان rTMS قرار گیرند آورده شده است:
- افرادی که استنت (فنر) در گردن یا مغز دارند: وجود استنت در نواحی حساس مانند مغز یا گردن می‌تواند باعث ایجاد خطرات جدی در هنگام استفاده از rTMS شود.
- افرادی که پیرسینگ‌های دائمی دارند: اگر این پیرسینگ‌ها به‌خصوص در ناحیه سر و صورت باشند و نتوان آن‌ها را درآورد، ممکن است تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار بگیرند.
- کسانی که کاشت حلزون در گوش میانی دارند: دستگاه‌های کاشته‌شده در گوش مانند کاشت حلزون ممکن است با میدان مغناطیسی تداخل داشته و باعث بروز مشکلات شوند.
- افرادی که سابقه صرع یا تشنج دارند: کسانی که دچار تشنج یا صرع هستند باید از درمان rTMS اجتناب کنند، زیرا این روش ممکن است باعث تحریک مغز و افزایش خطر بروز تشنج شود.
- مصرف‌کنندگان الکل یا محرک‌ها: افرادی که به‌طور منظم از الکل یا مواد محرک خاص استفاده می‌کنند ممکن است به دلیل تأثیرات آن‌ها بر سیستم عصبی، مناسب این نوع درمان نباشند.
- افرادی که محرک‌های فلزی در گوش یا چشم دارند: کاشت هر نوع دستگاه فلزی در نواحی حساس بدن، مانند گوش یا چشم، می‌تواند تحت تأثیر میدان مغناطیسی rTMS قرار گیرد و خطرناک باشد.
- کسانی که ترکش گلوله یا خمپاره در نزدیکی سر دارند: وجود ترکش یا قطعات فلزی نزدیک به مغز یا سر می‌تواند باعث آسیب شود و در چنین شرایطی، rTMS مناسب نخواهد بود.
- افرادی که گیره یا سیم پیچ آنوریسم دارند: وجود این دستگاه‌های پزشکی در بدن، به‌خصوص در ناحیه مغز، ممکن است با rTMS تداخل داشته و خطر بروز عوارض را افزایش دهد.
- کسانی که بیماری‌های افزایش‌دهنده خطر تشنج دارند: اگر فرد دارای بیماری‌هایی باشد که خطر تشنج را افزایش می‌دهند، باید از این روش درمانی اجتناب کند.
- افرادی که ضربان‌ساز قلب یا دفیبریلاتورهای قلبی کاشتنی دارند (ICD): این دستگاه‌ها با میدان مغناطیسی rTMS تداخل داشته و می‌توانند عملکرد آن‌ها را مختل کنند.
- کسانی که قطعات فلزی در سر یا گردن دارند و نمی‌توانند آن‌ها را خارج کنند: اگر فرد نتواند این قطعات فلزی را از بدن خود خارج کند، نباید از rTMS استفاده کند، زیرا ممکن است باعث تحریک غیرمنتظره یا آسیب شود.
- افرادی که خال‌کوبی روی صورت با جوهر مغناطیسی یا حساس به آهنربا دارند: خال‌کوبی‌هایی که از جوهرهایی با ویژگی‌های مغناطیسی استفاده کرده‌اند، می‌توانند تحت تأثیر میدان مغناطیسی قرار گیرند و مشکلاتی را ایجاد کنند.
افراد با هر یک از این شرایط باید قبل از شروع درمان با rTMS حتماً با پزشک متخصص خود مشورت کنند تا از مناسب بودن این روش برای شرایط خود اطمینان حاصل کنند.
جمع بندی
روش rTMS (تحریک مغناطیسی مغز) یکی از شیوه‌های درمانی نوین و غیرتهاجمی است که مزایای متعددی دارد. این روش بدون نیاز به بیهوشی انجام می‌شود و عوارض جانبی آن بسیار کم و معمولاً خفیف است. rTMS می‌تواند به طور مؤثری علائم افسردگی را کاهش دهد و حتی در مواردی که بیماران به داروهای ضدافسردگی مقاوم هستند، نتایج مثبتی داشته باشد.
یکی از بزرگ‌ترین مزایای rtms کاهش نیاز به داروهای شیمیایی و عوارض جانبی آن‌ها است. همچنین، rTMS نیازی به دوره ریکاوری ندارد و بیماران می‌توانند بلافاصله پس از جلسات درمان به فعالیت‌های روزمره خود بازگردند.
