پرخاشگری در کودکان به رفتارهایی گفته می‌شود که به دیگران یا حتی خود کودک آسیب می‌زند. این رفتارها می‌توانند فیزیکی، کلامی یا غیرمستقیم باشند. پرخاشگری در کودکان انواع مختلفی دارد که هر کدام دلایل و راهکارهای خاص خود را دارند.

۱. پرخاشگری فیزیکی

این نوع پرخاشگری شامل رفتارهایی است که به دیگران صدمه فیزیکی می‌زند، مانند:

• کتک زدن
• هل دادن
• گاز گرفتن
• لگد زدن

چرا اتفاق می‌افتد؟

• کودک هنوز نمی‌تواند احساساتش را با کلمات بیان کند.
• ممکن است از والدین یا محیط اطراف یاد گرفته باشد.
• خشم و ناامیدی زیادی در او جمع شده است.

چطور می‌توان آن را کنترل کرد؟

• به کودک یاد بدهید احساساتش را با حرف زدن بیان کند.
• الگوی خوبی باشید و از تنبیه فیزیکی پرهیز کنید.
• به کودک نشان دهید که رفتارهای پرخاشگرانه پیامد دارد، مثلاً اگر دوستش را بزند، ممکن است دیگران از او فاصله بگیرند.

۲. پرخاشگری کلامی

این نوع پرخاشگری شامل توهین، فریاد زدن، تهدید کردن و استفاده از کلمات آزاردهنده است.

چرا اتفاق می‌افتد؟

• کودک یاد گرفته است که با داد زدن یا توهین کردن، توجه بیشتری جلب کند.
• او احساس ضعف می‌کند و می‌خواهد با کلمات زورگویی کند.
• ممکن است از محیط اطراف یا برنامه‌های تلویزیونی این رفتار را یاد گرفته باشد.

چطور می‌توان آن را کنترل کرد؟

• به کودک یاد بدهید که احساساتش را محترمانه بیان کند.
• او را تشویق کنید که برای حل مشکلات به جای داد زدن، گفتگو کند.
• اگر از کلمات نامناسب استفاده می‌کند، بدون عصبانیت او را متوجه کنید که این کار درست نیست.

۳. پرخاشگری رابطه‌ای (یا غیرمستقیم)

در این نوع پرخاشگری، کودک مستقیماً به کسی آسیب نمی‌زند، اما سعی می‌کند با خراب کردن روابط یا تحقیر دیگران به آن‌ها صدمه بزند. مثل:

• غیبت کردن
• قهر کردن
• خراب کردن اعتبار و محبوبیت یک نفر بین دوستان

چرا اتفاق می‌افتد؟

• کودک می‌خواهد احساس قدرت کند.
• او یاد گرفته است که برای برتری، دیگران را کنار بزند.
• احساس ناامنی دارد و می‌خواهد دیگران را تحت کنترل بگیرد.

چطور می‌توان آن را کنترل کرد؟

• او را تشویق کنید که دوستی و همکاری را جایگزین رقابت ناسالم کند.
• به کودک یاد دهید که مهربانی و احترام، تأثیر بیشتری دارد.
• اگر این رفتار زیاد دیده شد، باید علت عمیق‌تر آن بررسی شود.

۴. پرخاشگری واکنشی

این نوع پرخاشگری زمانی اتفاق می‌افتد که کودک احساس کند مورد حمله قرار گرفته است، حتی اگر این احساس واقعی نباشد. مثلاً وقتی کسی به او چیزی می‌گوید و او بلافاصله واکنش تند نشان می‌دهد.

چرا اتفاق می‌افتد؟

• کودک احساس ناامنی می‌کند و همیشه در حالت دفاعی است.
• تجربه‌های بدی از قبل داشته و فکر می‌کند باید سریع از خودش دفاع کند.
• به او یاد نداده‌اند که چطور به درستی با دیگران تعامل داشته باشد.

چطور می‌توان آن را کنترل کرد؟

• به او یاد دهید که قبل از واکنش نشان دادن، فکر کند.
• احساس امنیت و آرامش را در محیط زندگی او بیشتر کنید.
• او را تشویق کنید که مشکل را از راه گفتگو حل کند.

۵. پرخاشگری ابزاری (یا هدفمند)

در این نوع پرخاشگری، کودک عمداً رفتار پرخاشگرانه انجام می‌دهد تا به هدفی برسد. مثلاً:

• برای گرفتن اسباب‌بازی، دوستش را هل می‌دهد.
• برای جلب توجه، سر و صدا به پا می‌کند.

چرا اتفاق می‌افتد؟

• کودک یاد گرفته است که با زورگویی می‌تواند چیزی که می‌خواهد را به دست بیاورد.
• والدین یا اطرافیان به این رفتار پاسخ داده‌اند (مثلاً اگر کودک با گریه و جیغ به خواسته‌اش رسیده باشد، این رفتار را تکرار می‌کند).

چطور می‌توان آن را کنترل کرد؟

• به کودک نشان دهید که راه‌های بهتری برای رسیدن به خواسته‌هایش وجود دارد.
• رفتارهای مثبت او را تقویت کنید و به رفتارهای پرخاشگرانه پاداش ندهید.