آیا تا به حال نگران این بوده‌اید که ناخواسته به کسی آسیب برسانید؟ شاید این نگرانی گاهی اوقات به ذهن همه خطور کند. اما وقتی این افکار به صورت وسواسی و مداوم شما را آزار دهند و زندگی روزمره تان را مختل کنند، ممکن است نشانه‌ای از یک اختلال روانشناختی جدی باشد. وسواس آسیب زدن به دیگران، یا به عبارت دیگر، ترس از آسیب رساندن به دیگران، یک نوع وسواس فکری-عملی است که می‌تواند زندگی افراد را به شدت تحت تأثیر قرار دهد. در این مطلب از کلینیک اضطراب و افسردگی جوانه، به بررسی این اختلال، علل بروز آن و راه‌های مقابله با آن خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید تا بیشتر در مورد این اختلال وسواسی بدانید.
وسواس آسیب زدن به دیگران چیست؟
وسواس آسیب زدن به دیگران، نوعی اختلال وسواسی-جبری (OCD) است که با افکار مزاحم و تکراری در مورد آسیب رساندن به دیگران همراه است. این افکار ممکن است بسیار شدید و ترسناک باشند و فرد را به شدت آزار دهند. افراد مبتلا به این اختلال، اغلب احساس می‌کنند که ممکن است به طور ناخواسته به اطرافیان خود صدمه بزنند، حتی اگر هیچ دلیل منطقی برای این ترس وجود نداشته باشد. این افکار وسواسی، معمولاً با رفتارهای اجباری مانند چک کردن مکرر قفل درها، شمارش کردن یا انجام اعمال تکراری همراه هستند تا از وقوع حادثه احتمالی جلوگیری کنند.
این اختلال می‌تواند در زندگی روزمره فرد اختلال ایجاد کند و روابط اجتماعی او را تحت تأثیر قرار دهد. افراد مبتلا ممکن است از تعامل با دیگران اجتناب کنند، از ترس اینکه به آنها آسیب برسانند. همچنین، این افکار وسواسی می‌توانند باعث اضطراب شدید، افسردگی و اختلال در خواب شوند. برای اطلاعات بیشتر به مقاله انواع وسواس مراجعه کنید.
نشانه‌ها و علائم وسواس آسیب زدن به خود یا دیگران
اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) که با تمرکز بر آسیب زدن به دیگران همراه است، عمدتاً با دو دسته علائم مشخص می‌شود: افکار وسواسی و رفتارهای اجباری. این افکار و رفتارها اغلب به قدری شدید و تکراری هستند که فرد مبتلا را به شدت آزار می‌دهند و بر کیفیت زندگی او تاثیر می‌گذارند.
برخلاف تصور رایج، این علائم همیشه آشکار و قابل مشاهده نیستند و حتی ممکن است فرد مبتلا سعی کند آنها را پنهان کند. با این حال، شناخت و تشخیص این علائم، گام نخست و بسیار مهمی در مسیر بهبودی محسوب می‌شود. در ادامه، به برخی از نمونه‌های افکار وسواسی و رفتارهای اجباری مرتبط با OCD آسیب‌زا اشاره خواهیم کرد.
علائم وسواس فکری و اجباری وسواس آسیب زدن به دیگران در جدول زیر آورده شده است:
وسواس | اجبار |
تصویری از ضربه زدن شما به فرزند خردسال | اجتناب از فرزندتان به دلیل ترس از آسیب رساندن به آنها |
یک اصرار ناگهانی برای بریدن خود با چاقوی آشپزخانه | قفل کردن چاقوهای آشپزخانه در کشو |
“اگر ماشینم را از این پل خارج کنم چه؟” | تغییر رفت و آمد خود برای جلوگیری از ایجاد مکان |
“چرا ناراحت هستند؟ آیا من آنها را زدم و آن را فراموش کردم؟” | درخواست مکرر از شریک زندگی خود برای اطمینان از اینکه هرگز به او صدمه نخواهید زد |
“اگر من به نحوی مسئول آن ضربه و فرار در اخبار باشم چه؟” | از نظر ذهنی مراحل خود را دوباره دنبال کنید تا مطمئن شوید که آسیبی ایجاد نکرده‌اید |
“آیا می‌توانم کنترل خود را از دست بدهم و به همسرم آسیب برسانم؟” | دعا کردن بارها و بارها برای اطمینان از اینکه خطرناک نیستید |
نمونه‌هایی از وسواس آسیب زدن به دیگران در اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) با تمرکز بر آسیب زدن به دیگران، اغلب افکار مزاحم و تکراری را تجربه می‌کنند که باعث اضطراب شدید آنها می‌شود. این افکار معمولاً با رفتارهای اجباری همراه است که فرد برای کاهش اضطراب خود انجام می‌دهد.
در زیر برخی از نمونه‌های رایج وسواس‌های مرتبط با آسیب زدن به دیگران آورده شده است:
- ترس از آسیب رساندن به اطرافیان: فرد ممکن است به طور مداوم نگران باشد که به طور تصادفی به اعضای خانواده، دوستان یا حتی غریبه‌ها آسیب برساند.
- وسواس در مورد صدمه زدن به کودکان: این نوع وسواس اغلب در والدین دیده می‌شود و ممکن است شامل ترس از خفه کردن نوزاد، انداختن کودک از ارتفاع یا آسیب رساندن به او به طرق دیگر باشد.
- ترس از ایجاد حادثه: فرد ممکن است نگران باشد که با انجام یک عمل خاص، مانند رانندگی، پخت و پز یا استفاده از وسایل تیز، به خود یا دیگران آسیب برساند.
- وسواس در مورد آلوده کردن دیگران: فرد ممکن است باور کند که با لمس کردن افراد یا اشیاء، آنها را آلوده کرده و به آنها آسیب می‌رساند.
- وسواس در مورد صدمه زدن به حیوانات: برخی افراد مبتلا به OCD ممکن است نگران باشند که به طور ناخواسته به حیوانات خانگی یا حیوانات وحشی آسیب برسانند.
- وسواس در مورد صدمه زدن به خود: این نوع وسواس ممکن است شامل افکاری در مورد خودکشی یا خودزنی باشد.
رفتارهای اجباری مرتبط به وسواس آسیب زدن به دیگران ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- چک کردن مکرر: مثلاً چک کردن چندین بار قفل در، اجاق گاز یا وسایل برقی.
- اجتناب: اجتناب از موقعیت‌ها یا افرادی که ممکن است باعث ایجاد آسیب شوند.
- شمارش: شمارش اشیاء یا تکرار عبارات خاص برای کاهش اضطراب.
- طلب اطمینان: درخواست مکرر از دیگران برای اطمینان دادن به اینکه آسیبی ایجاد نخواهد شد.
- انجام اعمال تکراری: مانند شستن دست‌ها به طور مکرر یا مرتب کردن اشیاء.
چه چیزی باعث افکار وسواسی آسیب رساندن به خود یا دیگران می‌شود؟ (علت)
افکار وسواسی آسیب زدن به خود یا دیگران، یکی از جنبه‌های پیچیده اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) است. این افکار معمولاً به شکل تصاویری آزاردهنده و ناخواسته در ذهن فرد ظاهر می‌شوند و می‌توانند به شدت اضطراب‌آور باشند.
ریشه دقیق این نوع افکار وسواسی فکری-جبری هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تحقیقات نشان می‌دهند که ترکیبی از عوامل ژنتیکی، ساختاری و محیطی ممکن است در بروز آنها نقش داشته باشد.
از نظر ژنتیکی، افرادی که در خانواده‌هایشان سابقه وسواس وجود دارد، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این اختلال هستند. همچنین، تحقیقات نشان می‌دهند که ناهنجاری‌هایی در ساختار و عملکرد مغز، به ویژه در نواحی مرتبط با ترس و اضطراب، می‌تواند به بروز این افکار کمک کند.
عوامل محیطی نیز تأثیرگذار هستند. قرار گرفتن در معرض حوادث آسیب‌زا یا سطوح بالای استرس می‌تواند به تشدید این افکار منجر شود. به‌عنوان‌مثال، افرادی که تجربه‌های تلخی از قبیل تصادف یا آسیب‌های روانی دارند، ممکن است بیشتر به افکار وسواس آسیب زدن به دیگران دچار شوند.
در نهایت، افرادی که به این نوع افکار دچار می‌شوند، معمولاً نیت و قصد آسیب رساندن ندارند. در واقع، این افکار ناشی از ترس عمیق آنها از انجام چنین اعمالی است و خود فرد به شدت از آنها رنج می‌برد. به همین دلیل، شناخت و درمان این اختلال بسیار مهم است تا افراد بتوانند با این افکار وسواس آسیب زدن به دیگران مقابله کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
آیا این افکار خطرناک هستند؟
افرادی که وسواس آسیب زدن به دیگران را تجربه می‌کنند، اغلب از شدت افکار خود بسیار رنج می‌برند. این افراد به شدت نگران هستند که ممکن است به طور ناخواسته به کسی آسیب برسانند، حتی اگر هیچ تمایلی به این کار نداشته باشند. در واقع، این ترس شدید از آسیب رساندن، نوعی تضمین است که فرد اقدام به چنین کاری نخواهد کرد.
مطالعات نشان داده‌اند که افراد مبتلا به OCD، به ویژه آن‌هایی که وسواس آسیب زدن به دیگران را دارند، در واقع کمتر از سایرین احتمال دارد که به دیگران آسیب برسانند. این افراد به دلیل آگاهی از افکار وسواسی خود و ترس شدید از عواقب احتمالی، تمایل دارند تا حد امکان از موقعیت‌هایی که ممکن است این افکار را تحریک کنند، اجتناب کنند.
نکته مهم است که افراد مبتلا به وسواس آسیب زدن به دیگران به دلیل آگاهی از افکار وسواسی خود، اغلب اقدامات احتیاطی بیشتری انجام می‌دهند تا از وقوع هرگونه حادثه جلوگیری کنند. با این حال، مهم است به خاطر داشته باشیم که هر فردی با OCD منحصر به فرد است و شدت علائم و واکنش‌ها در افراد مختلف متفاوت است.
بنابراین، اگرچه ممکن است برخی افراد با وسواس آسیب زدن به دیگران ، افکار بسیار ترسناک و آزاردهنده‌ای داشته باشند، اما این به معنای آن نیست که آنها خطرناک هستند. در واقع، این افراد اغلب به دنبال کمک حرفه‌ای هستند تا بتوانند با افکار وسواسی خود مقابله کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
نکته مهم: هرگز نباید از روی افکار وسواسی فرد، قضاوت کلی در مورد او انجام داد. این افکار، محصول یک اختلال روانشناختی هستند و لزوماً نشان‌دهنده‌ی شخصیت یا نیت واقعی فرد نیستند.
مواجهه درمانی برای اختلال وسواس آسیب زدن به دیگران
درمان مؤثرترین روش برای مقابله با اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)، بر قطع چرخه وسواس و اجبار تمرکز دارد و به آن درمان مواجهه و پیشگیری از پاسخ (ERP) گفته می‌شود.
این درمان به طور کامل متناسب با نیازهای هر فرد تنظیم می‌شود. ابتدا، درمانگری که در زمینه OCD تخصص دارد، با شما در مورد علائم خاص‌تان صحبت کرده و بر اساس آن، برنامه درمانی مخصوص شما را طراحی می‌کند.
در این برنامه، شما به تدریج با ترس‌ها و محرک‌های وسواسی خود روبرو می‌شوید، اما به جای اینکه با انجام رفتارهای اجباری به آنها پاسخ دهید، یاد می‌گیرید که ناراحتی ناشی از آنها را تحمل کنید.
این کار به صورت گام به گام و از ساده به سخت انجام می‌شود. مثلاً ممکن است در ابتدا با دیدن تصویر یک چاقو شروع کنید و سپس به تدریج به موقعیت‌های واقعی‌تر مانند کار با چاقو برسید.
با تکرار این تمرینات، مغز شما می‌آموزد که با عدم قطعیت و اضطراب کنار بیاید و دیگر نیازی به انجام رفتارهای اجباری برای کاهش آنها نیست. در واقع، شما تجربه می‌کنید که می‌توانید بدون انجام این رفتارها هم احساس امنیت و آرامش داشته باشید.
در طول درمان ERP، شما به تدریج متوجه می‌شوید که افکار وسواسی، به اندازه آنچه فکر می‌کردید، قدرتمند نیستند و با گذشت زمان، اضطراب شما کاهش پیدا می‌کند.
در نهایت، هدف درمان ERP این است که شما بتوانید زندگی عادی و مستقلی داشته باشید و از انجام رفتارهای اجباری بی‌نیاز شوید.
به طور خلاصه، درمان ERP با کمک به شما برای تغییر الگوهای فکری و رفتاری، به شما این امکان را می‌دهد که بر OCD غلبه کرده و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشید. کلینیک اضطراب و افسردگی جوانه با روانشناسان و روانپزشکان مجرب آماده خدمت رسانی به شما می‌باشد.
دارو درمانی به همراه با مواجه درمانی بهترین درمان آسیب رساندن به دیگران
درمان اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) با تمرکز از پیشگری آسیب زدن به دیگران، ترکیبی از روش‌های مختلف است. در بسیاری از موارد، درمان شناختی-رفتاری با مواجهه و پیشگیری از پاسخ (ERP) به عنوان مؤثرترین روش شناخته می‌شود. اما برای برخی افراد، به ویژه کسانی که علائم شدیدتری دارند یا شرایط دیگری مانند افسردگی را تجربه می‌کنند، ترکیب ERP با دارو درمانی می‌تواند نتایج بهتری را به همراه داشته باشد.
داروهایی که معمولاً برای درمان وسواس آسیب زدن به دیگران استفاده می‌شوند، مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) نام دارند. این داروها به تنظیم سطح سروتونین در مغز کمک می‌کنند که یک انتقال‌دهنده عصبی مهم در تنظیم خلق و خو و اضطراب است. علاوه بر SSRIs، گاهی اوقات از داروهای ضد افسردگی سه حلقه‌ای (TCAs) و داروهای ضد روان‌پریشی غیرمعمول نیز استفاده می‌شود.
مهم است بدانید که دوز داروهای تجویز شده برای درمان OCD، معمولاً بالاتر از دوزی است که برای درمان اختلالات دیگری مانند افسردگی استفاده می‌شود. این به دلیل آن است که OCD یک اختلال پیچیده است و نیاز به دوزهای بالاتر دارو برای کنترل علائم دارد.
در نهایت، انتخاب نوع درمان و ترکیب آن با دارو، به طور کامل به تشخیص پزشک و شرایط فردی بیمار بستگی دارد. یک برنامه درمانی جامع و تخصصی که با توجه به نیازهای هر فرد تنظیم شود، بهترین شانس را برای بهبودی طولانی مدت فراهم می‌کند. برای اطلاعات به مقاله تشخیص وسواس مراجعه کنید.
جمع بندی
اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) می‌تواند به شکل افکار وسواسی آسیب زدن به خود یا دیگران ظاهر شود که این افکار معمولاً ناخواسته و ناخوشایند هستند.
این نوع افکار به دلیل ناهماهنگی آنها با باورها و ارزش‌های فرد، می‌توانند احساس اضطراب و نگرانی عمیقی ایجاد کنند.
با این حال، وجود این افکار به هیچ وجه به معنای تمایل یا قصد واقعی فرد برای انجام آنها نیست. در واقع، افرادی که به وسواس آسیب زدن به دیگران دچار هستند، معمولاً به شدت از وقوع چنین اعمالی می‌ترسند و این ترس خود می‌تواند نشانه‌ای از عدم تمایل به عمل به آن افکار باشد؛ بنابراین، مهم است که درک کنیم که افراد مبتلا به وسواس هیچ تهدیدی برای خود یا دیگران نیستند و نیاز به حمایت و درمان دارند تا با این افکار مقابله کنند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
منابع: treatmyocd, healthline
